Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi

Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Mahkemesi
Kısaltma AYM
Slogan Haklar ve özgürlükler, insanlığın onuru ve erdemidir.
Kuruluş 9 Temmuz 1961) (1961-07-09)
Tür Anayasal yargı
Yasal statü Yüksek mahkeme
Konum
Başkan Prof. Dr. Zühtü Arslan
Başkan Vekili Burhan Üstün
Prof. Dr. Engin Yıldırım
Genel Sekreter Selim Erdem
Ana organ Genel Kurul
Bütçe 58.784.000 (2017)[1]
Resmî site anayasa.gov.tr

Anayasa Mahkemesi, Türkiye'deki en yüksek anayasal organdır. Temel görevi, Anayasa'da yazılı temel hak ve özgürlükleri korumak ve TBMM tarafından çıkarılan yasaların başvuru üzerine anayasa'ya uygun olup olmadığını denetlemektir. Görevleri, Türkiye Anayasası'nın 152. ve 156. maddeleri arasında belirtilmiştir.[2]

Tarihi

9 Temmuz 1961 tarihinde halk çoğunluğu tarafından kabul edilen Anayasa gereğince kuruldu. 1961 Anayasası ile sağlanan 'hukuk devleti' 'yargı bağımsızlığı' ilkeleri ile güvence altına alınan Anayasa Mahkemesi'nin temel görevleri anayasa ile belirlendi. Daha sonrasında 1982 Anayasası'nda da biraz daha daraltılarak korundu. 12 Eylül 2010'da yapılan Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesi ile Mahkeme üye sayısı artırılmış ve bireysel başvuru yapma hakkı verildi.

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu

12 Eylül 2010'da yapılan Anayasa değişikliği referandumu'nun kabul edilmesi ile aşağıdaki değişiklikler yürürlüğe girdi.

1982 Anayasası 2010 Anayasa değişikliği referandumu
  • 2 asıl ve 2 yedek üye Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 2 asıl ve 1 yedek üye Danıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 1 asıl üye Askerî Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 1 asıl üye Askerî Yüksek İdare Mahkemesi'nin kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 1 asıl üye Sayıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 1 asıl üye Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinden göstereceği üç aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 3 asıl ve 1 yedek üye üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca
  • 3 üye Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 2 üye Danıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 1 üye Askerî Yargıtay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 1 üye Askerî Yüksek İdare Mahkemesi'nin kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday arasından Cumhurbaşkanınca
  • 3 üye Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden Cumhurbaşkanınca
  • 4 üye üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hakim ve savcılar veya Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından Cumhurbaşkanınca
  • 2 üye Sayıştay'ın kendi üyeleri arasından önereceği üçer aday içinden TBMM tarafından
  • 1 üye baro başkanlarının avukatlar arasından gösterecekleri üçer aday içinden TBMM tarafından

Anayasa Mahkemesi'nin Yapısı

Anayasa Mahkemesi 45. yıl logosu

Anayasa Mahkemesi 17 üyeden oluşur. Anayasa Mahkemesi'nin üyelerini cumhurbaşkanı ve TBMM seçer. Anayasa Mahkemesi iki bölüme ayrılmıştır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Bölümler yalnızca bireysel başvurulara bakmaktadır. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davalarına ve Yüce Divan sıfatıyla görülecek yargılamalara ise Genel Kurul bakar. Anayasa değişikliğinin iptali ve siyasi parti kapatma davalarında üyelerin 3/5'i yerine 2/3'ünün oyu aranır. Üyeler çekimser oy kullanamazlar. Yargılamanın aleniyeti ilkesi Anayasa Mahkemesi davalarında geçerli değildir.

Görevleri

Yasaların Anayasaya Uygunluğu Denetimi

Parlamentonun çıkardığı yasaların Turkiye Cumhuriyeti Anayasası'na uygunluğunu incelemesi ve çelişkilerin önlenmesi, Anayasa değişikliklerinin usul, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü'nün hem usul hem de esas bakımından Anayasa'ya uygunluğunu denetlemek,

Yüce Divan

Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, yüksek mahkemelerin başkan ve üyelerini, başsavcıları, Cumhuriyet başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ile Sayıştay başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak.

Yasama dokunulmazlıklarının kaldırılması

Siyasi partilerin siyasi partiler kanununa uygun faliyetlerde bulunduğuna dair, TBMM kararlarıyla milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırıldığında veya üyeliklerinin düşürüldüğünde bu kararların iptaline bakmak,

Uyuşmazlık Mahkemesi'ne başkanlık edecek üyeyi atamak

Partilerin Kapatılması Davaları

Yetkileri arasında siyasal partileri kapatma da bulunan Anayasa Mahkemesi, Türkiye'de azınlıklarla ilgili mevzuatın ana eğilimini oluşturan "milletin bölünmez bütünlüğü" anlayışına dayanarak siyasi partileri kapatmaktadır. Bu yöndeki ilk uygulama, Türkiye İşçi Partisinin (TİP) Temmuz 1971'de Anayasa'nın 57. maddesinde ifadesini bulan temel ilkesine ("Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmezliği") ve Siyasi Partiler Kanunu'nun 81. maddesindeki "azınlıklar bulunduğunu ileri süremezler, azınlık yaratarak millet bütünlüğünün bozulması amacını güdemezler" kuralına aykırı görüş ve tutumları nedeniyle kapatılmasıdır.

Partilerin Mali Denetiminin yapılması

Uyuşmazlık Mahkemesi'nin Başkan ve başkanvekilini seçmek

Üyeleri

Anayasa Mahkemesi toplam 17 üyeden oluşmaktadır.[3]

# Adı Seçilme tarihi Görevi Seçildiği kontenjan Seçen Görev bitiş tarihi
1 Zühtü Arslan 17 Nisan 2012 Başkan Yükseköğretim Kurulu Abdullah Gül 17 Nisan 2024
2 Burhan Üstün 30 Mart 2010 Başkanvekili Yargıtay Abdullah Gül 10 Ocak 2021
3 Engin Yıldırım 9 Nisan 2010 Başkanvekili Yükseköğretim Kurulu Abdullah Gül 9 Şubat 2031
4 Serdar Özgüldür 21 Haziran 2004 Üye Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Ahmet Necdet Sezer 22 Aralık 2020
5 Osman Alifeyyaz Paksüt 19 Temmuz 2005 Üye Üst Düzey Yönetici veya Avukat Ahmet Necdet Sezer 3 Kasım 2018
6 Serruh Kaleli 19 Temmuz 2005 Üye Üst Düzey Yönetici veya Avukat Ahmet Necdet Sezer 3 Mayıs 2019
7 Recep Kömürcü 4 Aralık 2008 Üye Yargıtay Abdullah Gül 3 Nisan 2020
8 Nuri Necipoğlu 22 Nisan 2010 Üye Askerî Yargıtay Abdullah Gül 1 Temmuz 2018
9 Hicabi Dursun 6 Ekim 2010 Üye Sayıştay TBMM 6 Ekim 2022
10 Celal Mümtaz Akıncı 13 Ekim 2010 Üye Baro Başkanı TBMM 31 Ocak 2022
11 Muammer Topal 29 Ocak 2012 Üye Danıştay Abdullah Gül 29 Ocak 2024
12 Mehmet Emin Kuz 8 Mart 2013 Üye Üst Düzey Yönetici veya Avukat Abdullah Gül 12 Mayıs 2024
13 Hasan Tahsin Gökcan 17 Mart 2014 Üye Yargıtay Abdullah Gül 17 Mart 2026
14 Kadir Özkaya 18 Aralık 2014 Üye Danıştay Recep Tayyip Erdoğan 18 Aralık 2026
15 Rıdvan Güleç 13 Mart 2015 Üye Sayıştay TBMM 13 Mart 2027
16 Recai Akyel 25 Ağustos 2016 Üye Üst Düzey Yönetici veya Avukat Recep Tayyip Erdoğan 25 Ağustos 2028
17 Yusuf Şevki Hakyemez 25 Ağustos 2016 Üye Yükseköğretim Kurulu Recep Tayyip Erdoğan 25 Ağustos 2028

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ "2017 Yılı TBMM Bütçe Görüşmeleri". tbmm.gov.tr. 6 Aralık 2016. 14 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/e6xfH. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016.
  2. ↑ "Kısa Tarihçe". Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi. 8 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150808083738/http://www.anayasa.gov.tr:80/Hakkinda/KisaTarihce/. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  3. ↑ "Üyeler". Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi. 19 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150719140108/http://www.anayasa.gov.tr:80/Hakkinda/Uyeler/. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/2/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.