Eskişehir

Koordinatlar: 39°47′N, 30°31′E

<tr class_"mergedrow">

Eskişehir
—  İl & Büyükşehir  —

Sol üstte: Eskişehir Garı, Sağ üstte: Tepebaşı Belediyesi, Sol altta: Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Sağ altta: Porsuk Çayı.
Eskişehir'in Türkiye'deki konumu
Koordinatlar: 39°47′K 30°31′D / 39.783°K 30.517°D / 39.783; 30.517
Ülke Türkiye
Bölge İç Anadolu Bölgesi
İdari birimler 14 ilçe
Yönetim
 - Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen (CHP)
 - Vali Azmi Çelik[1]
Yüzölçümü
 - Kent 13,925 km2 (5,4 mi2)
Rakım 788 m (2.585 ft)
Nüfus (2015)
 - Kent 826,716
 - Yoğunluk 58/km² (150,2/sq mi)
 - Metropol 717,079
Zaman dilimi DAZD (+2)
 - Yaz (YSU) DAZD (+3)
Posta kodu 26xxx
Alan kodu (+90) 222
Plaka kodu 26
İnternet sitesi: www.eskisehir-bld.gov.tr

Eskişehir, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık yirmi beşinci şehridir. 1993 yılında çıkarılan kanunla Büyükşehir Belediyesi olmuştur. Nüfusu 2015 yılına göre 826.716'dir. Ortasından Porsuk Çayı geçen şehir, içerisinde Osmangazi Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi'nin bulunması nedeniyle bir öğrenci kenti görünümündedir.

Met helvası, Nuga helvası, Haşhaşlı çörek, Kalabak suyu, çibörek ve lületaşı ile meşhurdur. Ayrıca balaban kebabı da Eskişehir mutfağında önemli bir yer almaktadır. İşlenebilir lületaşı, Türkiye'de yalnız Eskişehir'de çıkarıldığı için Eskişehir taşı olarak bilinir.[2] Türkiye'de Eskişehir ve Sivrihisar dolaylarında yetişen bir çoban köpeği olan akbaş da şehre ait önemli değerlerdendir.[3] Sanat kurumları ve tesisleri ile kültür ve sanatta gelişmiş bir şehirdir. Anadolu Üniversitesi ve büyükşehir belediyesi bünyesinde iki adet senfoni orkestrası bulunmaktadır. Ayrıca her yıl düzenlenen Uluslararası Eskişehir Festivali ile şehirde müzik, tiyatro, resim ve sinema dallarında sergiler ve gösteriler yapılmaktadır.[4]

Eskişehir günümüze kadar değişik uygarlıklar altında varlığını sürdürmüştür. Üzerinde kurulan medeniyetlerden bazıları Frigya, Bizans, Anadolu Selçukluları ve Osmanlı İmparatorluğu'dur.[5]

Türk Silahlı Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı Muharip Hava Kuvveti, Hava Füze Savunma Komutanlığı, 1. Hava İkmal ve Bakım Merkez Komutanlığı ve 1. Ana Jet Üs Komutanlığı da Eskişehir'de bulunmaktadır. Ayrıca hem askerî hem de sivil havaalanı (Anadolu Üniversitesi Havaalanı) bulunmaktadır.

Eskişehir 2013 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Başkentliği unvanlarını taşımaktadır.[6]

Türk Hava Yolları'nın Airbus A330-200 tipi uçağı, TC-JNG, de 'Eskişehir' adını taşıyor.

Köken bilimi

Şehir, Antik ve Orta çağlarda Yunanca Dorylaion, Latince Dorylaeum ismi ile tanınan bir kenttir. Yıkık ve terkedilmiş olan Dorylaion - Şarhöyük'ün yakınında, harabenin güneyinde kalan bölgede yeni bir yerleşim oluşmuştur. W.M Ramsay'ın bildirdiğine göre, büyük olasılıkla Dorylaion harabelerine Eskişehir adı verilmiş ve bu ad o zamandan günümüze ulaşmıştır.[7]

Tarihçe

İlkçağ'dan 11. yüzyıla kadar

Seyitgazi yakınlarında Friglerden kalma Yazılıkaya anıtı

MÖ 14. yüzyılda Hititler Eskişehir merkezli büyük bir devlet kurmuşlardır.[8] Eskişehir'in önemi ve yeri dolayısıyla Hititler döneminde Eti‘lik (Beylik) olduğu görülmektedir.[9] MÖ 12. yüzyılda Anadolu’ya giren Frigler Anadolu'ya yayılmış ve Dorylaion adı ile bölgeye yerleşmiştir.[9] Friglerden sonra bölgeye Lidyalılar daha sonrada Persler hakimiyeti altına almıştır. MÖ 4. yüzyılda Makedon kral İskender'in eline geçen Eskişehir, İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 yılına kadar İskender'in İmparatorluğu altında kalmıştır. MÖ 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu kontrolüne geçen bölge, Roma’nın ikiye ayrılmasına kadar Roma İmparatorluğu’nun ayrıldıktan sonra da Bizans hakimiyetinde kalmıştır.[9]

Selçuklular dönemi

Yeniden Bizans egemenliğine giren Dorylaion 1074'te Selçukluların eline geçti. Şehir Anadolu Selçukluları zamanında, Selçuklular ile Haçlılar arasında yapılan savaşlara sahne olmuştur. Bu zamanda şehrin adı "Sultanönü" olarak anılmaktadır. Şehir içinde Selçuklulara ait pek çok eser vardır.[10]

Arap coğrafyacı İbn Said (علي بن موسى المغربي بن سعيد, 'Ali ibn Musa ibn Sa'id al-Maghribi); Antalya - Marki (Fethiye) Körfezi arasındaki Cibâlu’t Türkmân (Türkmen Dağları) adı verilen dağlık bölgede 200.000, Kastamonu yöresinde 100.000, Sultan Önü - Kütahya - Emirdağ - Karahisar-ı Sahip - Sivrihisar yörelerinde 200.000 ve Ankara'nın kuzeyindeki Karabuli denilen dağlık bölgede 30.000 çadırlık Türkmen kitlelerinin yığıldığını kaydetmektedir.[11]

Osmanlı dönemi

13. yüzyıldan itibaren Moğollar istilasıyla Türkler ile birlikte Orta Asya'dan gelmiş, yöreye özgü Akbaş çoban köpeği[12]

1289'da Anadolu Selçukluları Eskişehir'i Osman Gazi'ye verdi. Orhan Gazi döneminde Karamanlıların eline geçen Eskişehir'i, I. Murad yeniden Osmanlı topraklarına kattı.

Fatih'in ilk zamanlarına kadar şehir Ankara Beyliği'ne bağlı olarak kalmıştır. 1451 yılından sonra Kütahya'nın Beylerbeylik haline gelmesi üzerine Anadolu İdari Teşkilatında değişiklik olmuş, bu arada Ankara'ya bağlı bulunan Eskişehir, Kütahya Beylerbeyliği'ne bağlanmıştır.[9]

Kent 1601'de bir süre Celali Deli Hasan ve yandaşlarının eline geçti. Hüdavendigâr (Bursa) Vilayetinin Kütahya Sancağına bağlı bir kaza olan Eskişehir'e demiryolu 1890'lı yıllarda ulaştı.[8]

Demiryolu'nun Eskişehir'e gelmesi ile şehirde ticaret canlandı.[8] 19. yüzyıl boyunca yöreye Kafkasya, Kırım, Romanya ve Bulgaristan'dan gelen göçmenler yerleştirildi.[10] Şehir 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinden sonra muhacirlerin yerleştirilmeye başlamasıyla beraber gelişmeye başlamıştır.[9] Mondros Ateşkesi'nin maddelerinden biri olan İtilaf Devletleri'nin Osmanlı İmparatorluğu sınırları içindeki önemli noktaları güvenlik gerekçesiyle işgal edebilecekleri maddesine dayanarak 13 Kasım 1918 tarihinde İstanbul'a çıkan İngiliz kuvvetleri, İstanbul-Bağdat demiryolu hattı boyunca önemli gördükleri yerleri işgal etmeye başladılar, bu işgalden 2,5 ay sonra, 1919 yılının Ocak ayı sonlarında Eskişehir İstasyonu çevresinde karargâhlarını kurdu.[8]

Kurtuluş Savaşı dönemi

Yunan Ordusunun Eskişehir'e girişi (1921)

21 Haziran 1920 günü saat 11:00'de Millî Savunma Bakanı Fevzi Çakmak Paşa ve Genelkurmay Başkanı Albay İsmet İnönü ile tren istasyonuna gelmiştir.[8] Yunan taarruzunun aldığı vaziyeti, sınıf arkadaşı ve Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Cebesoy ile burada görüşmüştür. Aynı gece de Ankara’ya hareket etmiştirler.

Eskişehir'de Türk Kurtuluş Savaşı'nın 5 önemli meydan muharebesinin üçü geçmiştir. Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğindeki Kurtuluş Savaşı'nın önemli muharebelerinden biri olan I. İnönü Muharebesi Eskişehir topraklarında gerçekleşmiştir. Eskişehir, Kurtuluş Savaşı'nın kilit nok­talarından birini oluşturduğundan, savaşta maddi ve manevi olarak çok yıpranmıştır.[13]

I. Dünya Savaşı sonrasında demiryolu hattını denetlemek amacıyla 23 Ocak 1919'da Eskişehir İstasyonunu işgal eden İngiliz kuvvetleri, 20 Mart 1920'de Kuva-yi Milliye'nin baskısıyla işgale son verdi. 1921 yılında Eskişehir'e 40 km. uzaklıktaki İnönü'de, Birinci ve İkinci İnönü Muharebeleri yapıldı.[8][14]

20 Temmuz 1921'de Yunanların işgal ettiği Eskişehir bir süre Yunan ordularının karargâhı oldu. Eskişehir-Kütahya Savaşları sonunda Türk Ordusu Sakarya'nın doğusuna çekildi. 23 Ağustos 1922'de Yunanlar yeniden saldırdı. 30 Ağustos 1922'de başlayan Büyük Taarruz ile düşman püskürtülmeye başladı ve 2 Eylül 1922 günü, Seyitgazi yönünden gelen Türk Süvarileri Tekkeönü'nden Eskişehir'e inerek düşman kuvvetlerini Eskişehir'den çıkardılar. Eskişehir, Kurtuluş Savaşı'nın son aşaması olan Büyük Taarruz sonrasında 2 Eylül 1922'de kurtarıldığında yıkıntı hâlinde harap bir kasabaydı.[10][15]

Cumhuriyet dönemi

21 Eylül 1925'te Atatürk, Fevzi Çakmak ve İsmet İnönü'nün Eskişehir Garı'nda karşılanması.

Atatürk'ün 15 Ocak 1923'te Eskişehir hakkındaki sözü[16]:

“ Eskişehir'i ve Eskişehirlileri çok iyi tanırım. Millî Mücadele yıllarında büyük vatanseverlik ve üstün bir cesaretle mücadelemizin daima yanında olmuş, bu mücadeleye çok geniş yardımlarda bulunmuşlardır. Gördüğüme göre halk aydın ve faaldir. Toprak verimlidir. Az zamanda zayiatı telafi ve fedakârlıklarıyla iftahar edecektir. ”

Mustafa Kemal Atatürk, 15 Ocak 1923'te Hükümet Konağı'nda yaptığı konuşmada vurguladığı gibi Eskişehir, savaşın kazanılmasında büyük katkı yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa, bu nedenle kentin imarıyla yakından ilgilenmiştir. Cumhuriyet döneminde yapılan yatırımlarla kısa zamanda modern bir kent yaratılmaya çalışılmıştır.[8]

Cumhuriyet ilan edildikten sonra Eskişehir 1925 yılında il olmuştur.[17] 1926 yılında Eskişehir'in, Sivrihisar, Mihalıççık ve Seyitgazi olmak üzere üç ilçesi bulunmaktaydı. 1954 yılında çıkarılan kanunla Çifteler ve Mahmudiye, 1957 yılında çıkarılan diğer bir kanunla da Sarıcakaya ilçe hâline getirilmiş ve ilçe sayısı 6'ya çıkmıştır.[17]

Daha sonra 1987 tarihinde 3392 sayılı kanunla Alpu, Beylikova ve İnönü; 9 Mayıs 1990 tarih ve 3544 sayılı kanunla Günyüzü, Han ve Mihalgazi ilçe hâline getirilmiş, böylece ilçe sayısı 12'ye çıkmıştır.[17] 22 Mart 2008 tarihli resmi gazetede yayımlanan 5747 sayılı yasa ile de merkez ilçe kaldırılarak Odunpazarı ve Tepebaşı adıyla 2 yeni ilçe daha kurulmuş ve ilin toplam ilçe sayısı 14'e ulaşmıştır.

Eskişehir, 2 Eylül 1993'te çıkarılan 504 sayılı kanun hükmünde kararname[18] ile büyükşehir unvanı kazandı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 20 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[19] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[20]

Eskişehir Depremi

20 Şubat 1956'da Eskişehir'de oluşan şiddetli yer sarsıntısıdır. Şiddeti Richter ölçeğine göre 6,0 olan bu depremde, 1.379 bina ağır, 1.486 bina orta, 9.862 bina da hafif derecede hasar görmüştür. Bir kişinin öldüğü depremde 19 kişi de yaralanmıştır. Konumu 39° 89' kuzey enlemi ve 30° 49' doğu boylamı, odak derinliği yaklaşık 40 km olan depremin etkilediği alan 350.000 km² olarak hesaplanmıştır. Deprem alanı çeşitli doğrultularda Edirne, İzmir, Konya ve Zonguldak illerine kadar yayılmıştır. Depremin dış merkezinin bulunduğu bölge yerleşim yeri olmadığı için can kaybı fazla olmamıştır. Eskişehir depreminin oluştuğu bölge 3. derecede tehlikeli deprem bölgesidir.[21]

Sel Felaketi

5 Mart 1950'de Porsuk Çayının taşması sonucu Eskişehir'de sel felaketi meydana gelmiş, 50 bin kişi açıkta kalmıştır. 2500 evin yıkıldığı ve 6 kişinin boğulduğu felaketzedelere Marshall Planından yardım gelmiştir.[22]

Eskişehir'de Türkiye'nin İlkleri

1896'da çizilerek Türk tarihinin ilk modern haritası olan 1/10.000 ölçekli Eskişehir plânı.

Eski tarihlerde de birçok ilklere adreslik etmiş coğrafyada, Osmanlı Dönemi ve sonrası Türkiye'nin ilkleri olarak gerçekleşenler[23]

Coğrafya


Eskişehir
Eskişehir'in Türkiye'deki konumu

Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatısında yer almaktadır. İl merkezi kuzeyinde Mihalgazi ve Sarıcakaya doğusunda Alpu ve Ankara güneyinde Mahmudiye, Seyitgazi ve Afyon, batısında ise İnönü ve Kütahya sınırları ile çevrilidir.[24]

İç Anadolu stepleri, Kuzey Anadolu ve Batı Anadolu ormanları şehrin bitki örtüsünü oluşturur. Sündiken Dağlarının güney yamaçlarında 1000 metreden sonra meşe çalılıkları, daha yükseklerde bodur meşeler görülür. 1300 metreden sonra yer yer kara çamlar bulunur. Bazı bölgelerde karaçamların arasında, kızılçamlar da görülür. Eskişehir'in güneyindeki platolarda orman bulunmamakta fakat bölgesel step bitkileri vardır. Porsuk ve Keskin Dereleri'nin kenarlarında söğütler, kavaklar, karaağaçlar ve koruluklardan oluşan bitki örtüsü bulunur.[25]

Eskişehir'den geçen iki önemli akarsudan ilki Sakarya Nehri ikincisi ise Porsuk Çayı'dır. Bu akarsuların il sınırları içerisinde kalan arazisinde 2 adet baraj bulunmaktadır. Porsuk Çayı üzerinde Porsuk Barajı, Sakarya Nehri üzerinde ise Gökçekaya Barajı bulunmaktadır.

İklim

Şehrin iklimi İç Anadolu tipi Karasal iklim'dir. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazlar sıcak ve yağışsızdır. Yağışlar (dağlık kesimler hariç) az ve kısa sürelidir. Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları en az yağışı olan aylardır. Yıllık yağış ortalaması 373,6 mm'dir. Bir yılın 90-100 günü yağışlı geçmektedir. Sıcaklık rejimi karasal niteliktedir. Örneğin 800 metre yükseklikte kurulmuş olan Eskişehir il merkezinde en sıcak ve en soğuk ayların ortalamaları 21,5 °C ve -0,8 °C (Temmuz ve Ocak), kaydedilen en yüksek ve en düşük değerler ise 39,1 °C ve -26,3 °C'dir. Bitki örtüsü İç Anadolu Bölgesi'nin tipik bitkisel örtüsü olan bozkırdır.[26]

 Eskişehir iklimi 
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl
En yüksek sıcaklık rekoru,  °C 20,2 22,3 29,1 31,2 33,9 36,8 40,6 39,0 36,4 33,0 25,4 21,4 40,6
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C 4,0 6,4 11,4 17,0 21,9 25,9 29,1 29,3 25,4 19,4 12,5 6,1 17,3
Ortalama sıcaklık, °C 0,0 1,5 5,2 10,3 15,1 19,1 21,8 21,6 17,3 11,9 6,3 2,1 11,0
Ortalama en düşük sıcaklık, °C −3,5 −2,8 −0,3 3,8 7,9 11,4 14,0 13,7 9,6 5,4 1,1 −1,3 4,9
En düşük sıcaklık rekoru,  °C −27,8 −23,8 −16,5 −10,4 −2,2 0,5 5,0 3,6 −2 −7,1 −14,7 −20,3 −27,8
Ortalama yağış, mm 40,6 32,6 37,8 40,6 43,0 32,8 13,0 9,2 15,1 29,8 30,0 45,5 370
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[27]

Yer altı zenginlikleri

Kalabak suyu

Eskişehir ile özdeşleşmiş bir içme suyudur. Atatürk'ün bir seyahati esnasında ikram edilen suyun tadını beğenmeyerek, şehre su araştırma talimatı vermesi üzerine Türkmen Dağı eteklerinden bulunarak 1936 yılında şehre getirilen sudur.[28][29] Daha önceleri tankerlerde satılan su, son yıllarda damacana sistemi ile dağıtılmaktadır. 2013 yılında açıklanan Sağlık Bakanlığı'nca yapılan resmi analiz sonuçlarına göre Türkiye'de 115 suyun analiz sonuçlarına göre içilebilir sular arasındaki 10 firmadan 3. su seçilmiştir.[30]

Lületaşı

Lületaşından ürünler

Lületaşı'nın Türkiye’de işlenebilir olanı yalnız Eskişehir’de bulunmaktadır. "Beyaz altın", "Deniz köpüğü" ve "Eskişehir taşı" gibi adlandırmalar lületaşının değerini, rengini, çıkış merkezini anlamlı bir biçimde ortaya koymaktadır.[31] Lületaşı, magnezyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalarının yerin muhtelif derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucunda oluşmuş değerli bir taştır. Lületaşı ve benzer minerallere, Yunanistan'daki bazı adalar, Moravya, Fransa, İspanya ve Fas ve ABD'de de rastlanmaktadır.[32]

Eskişehir ilinin Karatepe, Sarıkavak, Türkmentokat, Gökçeoğlu köylerinde bulunan sahalarda, yüzeyle 300 metreyi aşan derinlikler arasında, içinde dağınık yumrular halinde lületaşı bulunan başkalaşım katmanlarına rastlanır[33].

Arkeolojik çalışmalar, lületaşının yaklaşık beşbin yıl öncesinden bilindiğini ve değişik amaçlarla kullanıldığını göstermiştir.[32] Günümüzde Lületaşı süs eşyası ve özellikle pipo yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca radyasyon emici özelliğinden dolayı uzay gemilerinde izolasyon malzemesi olarak kullanılır.[34]

Bor madeni

Boraks kristali
Mayıslar bölgesinde bulunan mavi kalsedon

Bölge, bor madeni yönünden de önemli rezervlere sahip olup, Kırka'da bulunan Tinkal madeni, işlenerek %33 oranında borik oksid (B2O3) elde edilmektedir.[35] perlit, manyezit, kalsedon, krom, toryum ve torit Eskişehir'de bulunan diğer madenlerdir.[36].

Termal kaynaklar

Eskişehir, bulunduğu yerleşim yeri itibariyle sıcak su kaynaklarının tam üzerinde bulunmaktadır. Şehir merkezinde, "Sıcak Sular" olarak isimlendiren bölgede, doğal termal kaynaklar bulunmakta, çok sayıda hamam hizmet vermektedir. Sıcak sular Porsuk Çayı'nın güney kısmında geniş bir alan içinde bulunmaktadır. Suyun merkezinde 47 °C 'yi bulan sıcaklık bazı alanlarda 35 °C 'ye kadar düşmekte, bazı alanlar ise 55° ye kadar yükselmektedir. Hamamlardaki su hafif demirli ve kükürtlüdür.[37]

Bu bölgede çarşı içerisindeki tulumbalardan sıcak su akmakta olup, su bir dönem yakın bölgelerdeki evlere de verilmiştir. Yine il sınırları içerisinde Sakarı Ilıcaları, Hasırca, Kızılinler, Uyuzhamam-Alpu, Alpanos-Seyitgazi, Çardak(Hamamkarahisar)-Günyüzü, Yarıkçı-Mihalıççık bilinen kaplıcalardır. [38]

Nüfus

Eskişehir'in yerli halkı Manavlardan oluşmaktadır. Şehirde Tatarların nüfusu da fazladır. Eskişehir ili, Bulgaristan göçmenlerinin de buraya yerleşmesiyle özellikle 1950-55 ve 1965-70 dönemlerinde büyük bir nüfus artışı göstermiştir.İlin nüfusu 1970'de 460.000, 1980'de 543.802, 1990'da 641.000, 2010'da 765.000 kişi olmuştur.[39]

2009 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre ilin toplam nüfusu 755.427 kişidir. Şehir nüfus oranı %82, köy nüfus oranı ise %18'dir.[40] İlin yıllık nüfus artış hızı binde 13,61'dir. Şehir nüfus artış hızı binde 21,41, köy nüfus artış hızı binde –9,52'dir. Nüfus sayımı bilgilerine bakılınca, köylerden kent merkezine göç oranının arttığı ortaya çıkmaktadır. Nüfus yoğunluğu il genelinde 65, il merkezinde 495'tir.[41]

BM raporuna göre yaşanabilirlik açısından Türkiye'deki kaliteli yaşanabilecek ikinci şehri olan Eskişehir'in demografik yapısı şu şekildedir.

[42]

Doktorlar Caddesi'nden bir görünüm
Haller Gençlik Merkezi
Eskişehir Demografisi[43]
Madde Türkiye Oranı Eskişehir Oranı İller Arasında Sırası
Yılık nüfus artış hızı (binde):18,39,621
Net iç göç oranı (binde):...17,88
Toplam doğurganlık 55 44 78
Bağımlılık oranı (yüzde) 2,5 1,7 80
Bebek ölüm oranı (binde) 43 40 79
Okur yazarlık oranı (yüzde) 98,7 99 2
Üniversite mezunlarının oranı (yüzde) 7,8 8,6 2
Doktor başına kişi sayısı 764 630 3
Hastane yatağı başına kişi sayısı (2001) 430 245 2
Eskişehir il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1965[44] 415.101 33
  %48     200.332
214.769     %52  
1970[45] 459.367 31 %11
  %54     245.905
213.462     %46  
1975[46] 495.097 33 %8
  %59     292.110
202.987     %41  
1980[47] 543.802 33 %10
  %63     343.923
199.879     %37  
1985[48] 597.397 33 %10
  %68     404.236
193.161     %32  
1990[49] 641.057 31 %7
  %74     477.436
163.621     %26  
2000[50] 706.009 31 %10
  %79     557.028
148.981     %21  
2007[51] 724.849 28 %3
  %86     625.453
99.396     %14  
2008[52] 741.739 28 %2
  %88     653.663
88.076     %12  
2009[53] 755.427 27 %2
  %89     669.444
85.983     %11  
2010[54] 764.584 26 %1
  %89     681.854
82.730     %11  
2011[55] 781.247 25 %2
  %90     700.355
80.892     %10  
2012[56] 789.750 25 %1
  %90     710.830
78.920     %10  
2013[57] 799.724 25 %1
  %100     
     %0  
2014[58] 812.320 25 %2
  %100     
     %0  
2015[59] 826.716 25 %2
  %100     
     %0  

Ekonomi

İlk Türk otomobili Devrim, Eskişehir'de bugünkü Tülomsaş'da üretilmiştir.[60]

Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Türkiye'nin önde gelen illerinden biri olup, 32 Milyon m² alanı içinde 783 kuruluş ile faaliyet gösteren Türkiye'nin en büyük Organize Sanayi Bölgeleri'nden birine sahiptir.[61] 1950'lerin sonundan bu yana il ekonomisinin temelini oluşturan sanayisinin geçmişi, Bağdat Demiryolu'nun yapımı sırasında 1894'te kurulan Cer Atölyesi'ne kadar uzanır ve bu atölye 1924 yılında TCDD işletmesine devredilmiştir.[62]

İlde büyük devlet işletmelerinin yanı sıra 1960 sonrasında hız kazanan yerel sermaye yatırımlarıyla gerçekleşmiş çok sayıda özel kuruluş bulunur. Başlıca sanayi dalları gıda, tekstil, lokomotif, makine imalat, tuğla, kiremit ve çimentodur. Sanayi kuruluşlarının hemen hemen hepsi şehir merkezinde toplanmıştır.[63] Ayrıca kentte lokomotif ve motor, basma, şeker, çimento tuğla ve kiremit, un, bisküvi ve şekerleme, beton direk, uçak bakımı ve onarımı (tusaş), sirke ve şarap, sunta ve mobilya, buzdolabı ve soba fabrikaları mevcuttur. Ayrıca bu fabrikalardan başka organize sanayi bölgesinde değişik üretimler yapacak fabrikalar bulunmaktadır. Küçük sanayi sitesinde, ağaç işleri, madeni eşya, dökümcüler ve çeşitli imalat ve iş tezgahları vardır. İlin sanayi çarşısında, oto motor tamir ve bakım atölye ve tezgahları mevcuttur. 2006 yılı sonu itibariyle şehirde çalışan sendikalı işçi sayısı ise 48.790'dır.[64]

İl 2007 yılında yaptığı 472 milyon 118 bin dolarlık ihracatıyla ülke genelinde 19. sırada yer aldı. 2007 yılında yapılan ihracatın yaklaşık 7 milyon doları tarım, 450 milyon doları sanayi ve 15 milyon doları da madencilik sektörlerinde yapılmıştır.[65]

Eskişehir'in ilk fabrikalarından Eskişehir Şeker Fabrikası.Kuruluş tarihi:1939

Şehrin dışarıya sattığı başlıca ticari mallar tarım ürünleri, ham ve konsantre halde çeşitli cevherler, şeker, bisküvi, çimento, buzdolabı, motorlu kara taşıtları, hava araçlarına ait parçalar, seramik ürünler ve lületaşından yapılmış hediyelik eşyalardır. Başlıca ithal malları ise kazanlar, makineler, mekanik cihazlar; elektrikli makine ve cihazlar; kara taşıtları; plastikler ve mamulleri; dericilikte ve boyacılıkta kullanılan malzemelerdir.[66]

Yer altı zenginliği Eskişehir'in önemli ekonomik kaynaklarından biridir. Madencilik ilin sanayisinin gelişmesinde ve yıllar içinde ihracatın artışında önemli bir yere sahiptir. İl genelindeki önemli maden rezervlerinden bazıları; manyezit, krom, bor, kil, mermer ve lületaşıdır.

Lületaşı yıllar boyunca yurt dışına işlenmeden ihraç edildikten sonra, 1970'lerde ham olarak ihracatının yasaklanmasıyla birlikte, ildeki atölyelerde işlenerek pipo ve süs eşyası haline getirilmiş ve işlenmiş şekilde ihraç edilmeye başlanmıştır. Sepiolit madeni de Eskişehir'in önemli yer altı zenginliklerindendir.

Krom madeni, Eskişehir'in diğer önemli yer altı zenginliklerinden biridir. Çelik ve diğer maddelerin kaplanmasında, savunma sanayisinde, refrakter malzeme üretiminde ve çeşitli kimyasallarda kullanılmaktadır.

İldeki önemli bir maden ise Etibank Kırka Boraks İşletmesi tarafından çıkarılan bor tuzlarıdır.

Ayrıca tuğla, kiremit ve seramik üretmek için kullanılan kil, ilin sahip olduğu önemli rezervlerden biridir.[67]

Günümüz Sanayi Durumu

Mevcut Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinde (ESO) 2014 verilerine göre 783 firma faaliyet göstermektedir. Şehir Üniversite ve gençlik merkezli bir yapı olmasına rağmen son 3 yıl içerisinde %100 den fazla bir artış ile sanayi açısından gelişmektedir. Büyük şehirlerdeki işçilik ücretlerinin yüksek olması aynı zamanda sanayi bölgelerinde yer kalmaması nedeniyle şehrin organize sanayisi gelişmektedir.[68]

İki adet üniversitenin olması ve aynı zamanda çok sayıda mesleki eğitim okullarının olması sebebiyle şehrin sanayi açısından gelişimi devam etmektedir. Aynı şekilde şehrin demiryolu ile ülkenin dört noktasındaki limanları birbirine bağlıyor olması sanayi için ihtiyaç duyulan taşımacılık hizmetini kolaylaştırmaktadır.

Bununla birlikte son yıllarda gelen yabancı yatırımlı şirketler Eskişehir için büyük bir potansiyel oluşturmaktadır.

Sanayi Firma Bilgileri

Başlıca Yabancı sermayeli şirketler

GKN, Wessel, Saint Gobain, Torrecid, Candy Hoover, Knauf, Vaillant, Das Lager vb....

En büyük kuruluşları ise;

ETİ GIDA ŞİRKETLER TOPLULUĞU: Yaklaşık 6000 çalışanı ile Anadolu'nun 7. Büyük Şirketi, Türkiye'nin ciro bazında 31. Büyük şirketidir. Ulusal AR-GE merkezine sahip ETI MAKİNE A.Ş. bünyesinde bulunmaktadır. Her türlü yabancı üretimi makine ve imalatı ile birlikte inovasyon yeteneği olan ekipmanların tasarımı ve montajını 100 kişilik mühendis kadrosu ile gerçekleştirmektedir.

Kültür ve sanat

Köprübaşı'nda Tramvay
Haller Gençlik Merkezi önünde faytonlar
Kızılcıklı caddesinin başında bulunan Kanatlı AVM
Eski kiremit fabrikası arazisine yapılan Espark AVM
Eskişehir'den bir görünüm
Porsuk nehri üzerinde gezen gezi amaçlı EsBot.

Eskişehir, üniversite kenti olması nedeniyle sosyal aktivite yönünden oldukça zengindir. Şehirde Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nın 3 sahnesi vardır. Birincisi Haller Gençlik Merkezi Tepebaşı Sahnesi'dir. 27 Mart 2001 Dünya Tiyatrolar Gününde açılmıştır. Tek sahneye sahip olup salon 202 kişiliktir[69]. Şehir Tiyatrolarının Oyunları sergilenmektedir. Bir diğeri İki Eylül caddesinde bulunan B.S.M. Turgut Özakman Tiyatro Salonudur. 9 Nisan 2002 tarihinde açılmıştır. Sahne 178 kişiliktir[69]. Şehir Tiyatrolarının etkinlikleri gerçekleşmekte olup ayrıca fuaye, sergi, seminer ve toplantı amaçlı da kullanılmaktadır. Sonuncusu ise Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Salonudur ve 569 kişiliktir.[69] Merkezde Şehir Tiyatroları etkinlikleri gerçekleşmekte ve ayrıca Devlet Opera ve Bale etkinlikleri gerçekleşmektedir.

Ayrıca şehirde 3 adet kültür merkezi bulunmaktadır. İlki İki Eylül Caddesi'nde bulunan Yunusemre Kültür Merkezi'dir. Çeşitli tiyatro, seminer ve gösterilerin yapıldığı bir merkezdir. Bir diğeri eski hal olan ve Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen tarafından kültür merkezine çevrilen Anadolu Üniversitesine yakınlığından dolayı öğrenciler tarafından da büyük rağbet gören Haller Gençlik Merkezi'dir. Diğer bir kültür merkezi ise Atatürk Kültür Merkezi'dir. 19. yüzyıldan kalan tarihi Surp Yerrortutyun Ermeni Kilisesi bugün Zübeyde Hanım Kültür Merkezi olarak kullanılmaktadır. 1650 senesinde inşa edilmiş Sivrihisar Surp Yerrortutyun Kilisesi restore ediliyor.

Şehir sinema salonu yönünden de oldukça zengindir. Şehirde Cinetime (Özdilek AVM), Cinema Pink (Kanatlı AVM), Eskişehir Kültür Merkezi, Cinemaximum(Espark AVM), Sinema Anadolu (Anadolu Üni.'ye aittir.) sinema salonları bulunmaktadır.[70]

İlin Akarbaşı mahallesinde bulunan Halk Eğitim Merkezinde halkın ihtiyacı ve isteği doğrultusunda ücretsiz kurslar verilmektedir. Açılan bazı kurs programları şunlardır: Biçki-dikiş, çiçek yapma, seramik, fotoğrafçılık, yabancı dil, müzik, halk oyunları, bilgisayarlı muhasebe, bilgisayar işletmenliği. Bu kurslarda 60 kadar eğitimci ve öğretmen görev yapmakta olup, yılda 3000 kişi yararlanmaktadır.[71]

Uluslararası Eskişehir Festivali

Uluslararası Eskişehir Festivali , Zeytinoğlu Eğitim, Bilim ve Kültür Vakfı tarafından ilk kez 1995 yılında düzenlenmiştir. Klasik müzik, Klasik Türk müziği, Türk Halk müziği, Caz, Blues, Rock, Tiyatro, Çağdaş dans ve bale, Sinema, Çocuk etkinlikleri, Fotoğraf, resim, heykel sergileri, Konferans ve söyleşiler alanlarında yer veren; her yıl ekim ya da kasım ayında düzenlenip 9 gün sürmektedir. 2001 yılından beri Zeytinoğlu Vakfı ile Eskişehir Kentsel Gelişim Vakfı işbirliğiyle gerçekleştirmektedir.[72] Uluslararası Eskişehir Festivali yapıldığı 14 sene boyunca toplam 4.877 yerli ve yabancı sanatçıya ev sahipliği yapmış ve festivali 14 yılda 163.469 kişi izlemiştir.[72]. Başlangıcından bu yana 2002 yılında İspanya, 2003 yılında Avusturya, 2004 yılında İtalya, 2005 yılında Rusya Federasyonu, 2006 yılında Finlandiya, 2007 yılında Portekiz ve 2008 yılında Almanya festivale konuk ülke olarak katılmıştır. Eskişehir'de festivalin düzenlendiği mekanlar:

Anadolu Üniversitesi[72]
Kent Merkezi[72]

Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu

Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Eskişehir Tepebaşı Belediyesi tarafından ilk kez 2001 yılında düzenlenmiştir. Eskişehir’in geleneksel pişmiş toprak üretimi ve sanayisinin gelişimine katkı vermek, pişmiş toprağın sanatsal açıdan değerlendirilmesi ile sanata farklı boyut getirmek ve kent kimliği ile özdeşleştirmek, tarihi ve kültürel mirası ile farklı bir yeri olan Eskişehir'in ulusal ve uluslararası kamuoyunda evrensel amaçlar taşıyan bir kültür ve sanat organizasyonu içinde sunmak amacıyla yapılan Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumları kapsamında bilimsel toplantılar, sergi ve gösteriler, sanatsal etkinlikler, atölye çalışmaları, açık hava konserleri düzenlenmektedir. Yaz aylarında düzenlenen ve yaklaşık 2 hafta süren sempozyum, festival havasında geçer. Yurt içi ve yurt dışından sanatçıların katıldığı sempozyum sonunda ortaya çıkan pişmiş toprak eserler şehre armağan edilir.[73]

Eğlence Hayatı

Eskişehir Neyzen Tevfik Sokak'ta bulunan barlar

Öğrenci kenti olan Eskişehir’de gece hayatı,eğitim öğretimin aktif olduğu dönemlerde daha canlıdır. Açılan barlar ile birlikte eski fabrikalar bölgesi gece hayatının merkezi haline gelmiştir. Eskişehir’de gençlere yönelik, canlı müzik yapılan barlar rağbet görmektedir. Canlı müzik yapılan bu barlarda sıklıkla tanınmış sanatçıların konser vermesi, çevre şehirlerden de ilgi görmekte, etkinliklere katılım sağlanmaktadır. Ayrıca birçok fasıl mekanı vardır. Haller gençlik merkezi içinde birçok kafe, bir şarap evi ve belediyeye ait bir tiyatro salonu barındırır. Şehrin aktif gece hayatı yaşanan yerlerden biride adalar mevkiinde yer alan mekanlardadır. Eski kiremit fabrikaları yerlerini yeni eğlence mekanlarına bırakmış ve aynı zamanda gece hayatının merkezlerini bir arada toplayan bir cadde oluşmuştur. Bu cadde de 222 Park, Hayal, Buda isimli Eskişehir'in en büyük gece kulüplerini barındırmaktadır.

Tepebaşı Belediyesi'nin 05/01/2006 Tarihli Meclis Toplantı Gündemine Gelen İçkili Yerler Belirleme Komisyonu Raporu'na göre[74] Hoşnudiye Mahallesi Vural Sokak'ın bazı bölümlerinim içkili yer bölgesine dahil edilmesine karar verildikten sonra bölge Barlar Sokağı olarak anılmaya başlamış, daha sonra sokağın ismi Neyzen Tevfik olarak değiştirilmiştir.[75] Bu bölge de gece çok kalabalık olan bölgelerden biridir.

Geleneksel el sanatları

Yörede kilim, halı, seccade, heybe ve çuval dokunur. Ayrıca çorap, eldiven, kese, takke ve başlık örgüler gelişmiş durumdadır. Çorap örgülerde "Sıçan dişi, arpalı, bal peteği, kestane kabuğu" motifleri görülür. Gelişmiş el sanatlarından biride Lületaşı işlemeciliğidir. Lületaşından yapılan kolye, bilezik, ağızlık, pipo turistik eşya olarak ün kazanmıştır.[76]

Yerel etkinlikler

Mutfak

Kafkas, Kırım, Balkan göçmenleri beslenme düzeninin oluşmasına katkılarda bulunmuştur. Bir bakıma, çeşitli beslenme alışkanlıkları bir diğerini etkilemiştir. Şehrin yemek türlerinden bazıları:

Ayrıca met helvası ve nuga helvası ilin kendine özgü damak tatlarındandır.[81]

Gelenek ve görenekler

Evlenme törenleri temel çizgileriyle aynı kalmakla birlikte il merkezinde ilçe ve köylerde bazı değişiklikler gösterir. İl merkezinde söz kesme, nişan, nikah, kına gecesi ve düğünle evlenme töreni tamamlanır.

Şehirde sevilen ve beğenilen yöresel halk oyunları şunlardır: Eskişehir Çiftetellisi, Mihalıççık Kaval Havası, Yoğurdum, Kırka Zeybeği, Eskişehir Kadınlar Zeybeği.[83]

Turizm

Şehirde 2008 yılı içinde 136.952'si yerli, 2.987'si yabancı turist olmak üzere toplam 143.599 turist konaklamıştır.[84]

Frig Vadileri

Küçük Frigya
Frig Vadisi, Yazılıkaya

Frigler tarihlerinde siyasi ve kültürel olarak Yukarı Sakarya Vadisi'nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında kalan, klasik dönemde Küçük Frigya olarak adlandırılan bölgede en güçlü ve etkin olmuşlardır[85].

Antik Frigya'nın kalbi olan Midas Anıtı ya da diğer adıyla Yazılıkaya, Eskişehir il merkezine 80 km uzaklıkta olup, Han ilçesi sınırları içerisindedir. Bölgede kapadokya bölgesindeki peribacalarını andıran birçok anıt ve doğal coğrafik yontuya rastlamak mümkündür.

Frig Vadileri, Eskişehir'in güneydoğusunda, Türkmen Dağı'nın güneyindeki, Midas - Yazılıkaya Vadisi ve Kümbet Vadisi; Eskişehir'in güneyinde, Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya il sınırlarının kesiştiği, Türkmen Dağı'nın güneyindeki, Köhnüş Vadisi ve Karababa Vadisi; Eskişehir'in güneybatısında, Eskişehir ve Kütahya il sınırlarının birleştiği, Türkmen Dağı'nın kuzeyindeki küçük vadilerden oluşmaktadır.

Odunpazarı evleri

Eskişehir Odunpazarı Evleri

Odunpazarı semtinde koruma altına alınan tarihi Osmanlı evleridir. Genel olarak arsayı tümüyle kaplayan bahçesiz konutlar, yan bahçeli, arka bahçeli ve ön bahçeli konutlar olarak planlanmıştır. Çoğunlukla 2,kısmen 3 katlıdır. Dönemin geleneksel izlerini taşıyan evler aile büyüklüğü ve yaşam biçimi nedeniyle oldukça geniş tasarlanmıştır.[86] Odunpazarı Evleri Yaşatma Projesi kapsamında Beyler Sokak’ta bulunan 27 evin çatı ve dış cephe restorasyonu yapılmıştır.[87] Yapılacak 2. Etap çalışmalarında 3 sokakta 13'ü tarihi eser niteliği taşıyan 37 binanın sağlıklaştırma ve restorasyon çalışması yapılacaktır. Çalışmalar sonucunda Eskişehir'e yılda 250 bin turist, 5 bin kişilik istihdam ve 50 milyon YTL'lik ekonomik girdi sağlaması planlanmaktadır.[88] Hayata geçirilmeye başlanan proje kapsamında Odunpazaraı semti 2008 yılı içinde 100 bin turist ağırlamıştır.[89]

Gezilecek yerler

Çağdaş Cam Sanatları Müzesi
Bilim Sanat ve Kültür Parkı

Kentte birçok mesire alanı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Fidanlık orman içi dinlenme yeri, bademlik, Musaözü Barajı, şelale (kalabak) orman içi dinlenme yeri, karataş orman içi dinlenme yeri, çatacık orman içi dinlenme yeri, hasırca, kalabak başı, şoförler çeşmesi, regülatör.[90]

Odunpazarı semtinde bulunan Kurşunlu Külliyesi Osmanlı dönemi eseridir. Külliyenin güneydoğusunda Eskişehir Mevlevihanesi bulunur. Külliye, 1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Çoban Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami çevresinde medrese ve kervansaray vardır. Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Beyin kayınpederi olan Şeyh Edebali' nin türbesi şehrin Odunpazarı semtindeki Odunpazarı mezarlığı'nın içinde bulunmaktadır. Türbe, II. Abdülhamit tarafından restore edilmiştir.[91] Ayrıca külliyenin karşısında Şeyh Şehabettin Türbesi bulunmaktadır.

Kent Park'ta bulunan plaj ve olimpik yüzme havuzu

Porsuk Çayı'nın ıslah çalışmaları sonucu şehrin merkezinden geçen kısmı düzenlenerek Köprübaşı semtinde çay üzerinde Venedik tipi gondol ve Amsterdam tipi tekne seferleri düzenlenmektedir.[92]

Müzeler

Şehirde çeşitli müzeler de bulunmaktadır. Bunlardan biri şehirde bulunan antik eserlerin yer aldığı Eskişehir Arkeoloji Müzesi'dir. Ayrıca Bilim Sanat ve Kültür Parkı, Kent Park, Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Pessinus Müzesi, Seyitgazi Müzesi, Yunus Emre Müzesi, Eskişehir Atatürk ve Kültür Müzesi, Tayyare Müzesi/Hava Müzesi, Eskişehir Balmumu Müzesi, Osmanlı Evi Müzesi, Karikatür müzesi, İnönü Savaşları Karargah Müzesi ve antik eserlerin reprodüksiyonlarının sergilendiği Dünya Müzeleri Müzesi bulunmaktadır.[43][93]

Parklar

Eskişehir Hayvanat Bahçesi bahçesinde bulunan Eti Su Altı Dünyası
Eskişehir Bilim Deney Merkezi
Eskişehir Bilim Deney Merkezi bahçesindeki Anadol marka otomobilin kaldırma deneyi yapıldığı alan

Boşaltılan Muttalip Mezarlığı’nın yerine yapılan ve üç adadan oluşan Büyük Park’ın ardından, Kent Park ile Bilim Sanat ve Kültür Parkı ve son olarak Çevre Yolu Polis Okulu Kavşağı ile Ulu Önder mahallesi arasındaki alana yapılmakta olan göletli parkla şehirde bulunan park sayısı 4'e çıkmıştır.[94] Bilim Sanat ve Kültür Parkı bölgesinde oluşturulan, Bilim Deney Merkezi ve Sabancı Uzay Evi ile Hayvanat Bahçesi ve içerisindeki Eti Sualtı Dünyası özel sektör sponsorluğu ile Eskişehir'e kazandırılmış yerlerdir.[95] Kent Park’ta 350 metrelik yapay plaj yer almaktadır. Porsuk’tan bir kol alınarak oluşturulan plaj, yaz aylarında klorlanan artezyen suyu ile yüzmek için sağlıklı hale de getirilmektedir. Ayrıca parkta yapay plajın haricinde açık ve kapalı yüzme havuzları, restoranlar, büyük bir gölet, çocuk oyun alanları, at binme alanları gibi birçok sosyal donatı da yer almaktadır.[96]

Spor

Şehirde 114 adet tescilli spor kulübü bulunmaktadır.[97] Bu kulüplerde atıcılık, atletizm, basketbol, boks, bisiklet, eskrim, futbol, güreş, halter, judo, karate, tekvando, tenis, voleybol ve sualtı hokeyi,yüzme gibi spor dallarında faaliyet yapılmaktadır. Şehirde bu branşlardaki lisanslı sporcu sayısı toplam 12.762'dir.[98] 23 Aralık günü düzenlenen basın toplantısı ile 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası'na aday olan Türkiye planlanan 8 şehir arasında Eskişehir'de yer almıştır.[99]

Eskişehirspor

Ağustos 2008 Eskişehir Atatürk Stadı Eskişehir-Hacettepe karşılaşması

Eskişehir'de futbol önemli bir yer tutmaktadır. Kırmızı Şimşekler takma ismini kullanan ve başarılı olduğu yıllardan, tüm Türkiye'de taraftar kitlesi bulunan Eskişehirspor, şehrin üst düzeyde tek takımıdır. Eskişehirspor Süper Lig 'de mücadele etmektedir. Karşılaşmalarını 18.608 kişilik Eskişehir Atatürk Stadı'nda oynamaktadır. Türkiye'nin ışıklandırmalı statlarındandır.[100]

Eskişehirspor Türkiye 1. Liginde (Süper Ligde) hiç şampiyon olamamış fakat 3 defa 2.lik, 2 defa 3.lük ve 2 defa da 4.lük alarak diğer Anadolu takımları için kırılması güç bir rekora imzasını atmıştır. 1 Türkiye Kupası, 1 Cumhurbaşkanlığı Kupası ve 3 Başbakanlık Kupası bulunmaktadır. Avrupa kupalarında en iyi başarısı ise 1974-75 sezonunda elde ettiği Balkan Kupası 2.ligi olmuştur.[101] 12 yıldır 2. ligde mücadele eden takım, 2007-2008 sezonunda playoff şampiyonu olarak Turkcell Super Lig'e yükselmiştir. Ayrıca İspanya'nın en iyi takımlarından biri olan Sevilla FC'yi UEFA Kupası'nda (deplasmanda 1-0 yenilmiş, evinde 3-1 kazanmış) elemiştir. Anadolu'dan çıkan ilk en iyi takım, ilk şampiyonluğa en yaklaşan takım ve Avrupa'da başarı yakalayan ilk Anadolu takımı olmuştur.[102]

Yönetim

Eskişehir Valiliği
Yılmaz Büyükerşen uzun yıllardır büyükşehir belediyesi başkanlığını yürütmektedir
1930'lu yıllardaki Porsuk Oteli'nin, yeni görüntüsü: Tepebaşı Belediyesi (Ocak 2006)
2008 yılında hizmet vermeye başlayan Adalet Sarayı

2013 Haziran itibarı ile Güngör Azim Tuna Eskişehir Valisi olarak görev yapmaktadır.[103] 1854'te kurulmuş, 9 Eylül 1993 tarihinde yayımlanan 504 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Büyükşehir statüsüne kavuşmuş Eskişehir Büyükşehir Belediyesi'nde ise Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen 1999 yılından beri görev yapmaktadır.[104] Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tüm ilde faaliyet göstermektedir.

1 Kasım 2015'te yapılan genel seçimlerde Eskişehir altı milletvekilini Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne göndermiştir.[105]

Bu milletvekilleri ve partileri şöyledir:

Yargı

Yapımı tamamlanan Adliye binasıyla şehre 2. ağır ceza, 1. çocuk, 4. sulh ceza ile 3. icra mahkemeleri kuruldu. Ayrıca şehirde 31 savcı ve 37 hakim görev yapmaktadır.[106]

Eğitim

Türkiye'nin ilk 6 Maarif Koleji'nden biri Eskişehir Anadolu Lisesi

Eskişehir'de okuma yazma oranı %99,9, ilköğretimde okullaşma oranı %100 dür. Kadın okur-yazar oranı ise %89 dur.[107] Eskişehir; Ankara, İstanbul, İzmir, Samsun ve Mersin gibi birden fazla üniversiteye sahip olan illerdendir. Eskişehir'de 2 adet devlet üniversitesi bulunur. Eskişehir'de halka açık faaliyet gösteren ve Turizm İl Müdürlüğü'ne bağlı 2 adet kütüphane bulunmaktadır. Eskişehir İl Halk Kütüphanesi 1 Haziran 1926'da kurulmuştur. Kütüphanedeki kitap sayısı 53.438'dir.[108] Diğeri Osmangazi İl Halk Kütüphanesi Osmangazi mahallesindeki eski bir binada faaliyet göstermektedir.

İlde 27 adet anaokulu bulunmaktadır. Bu okullarda toplam 2.116 öğrenci bulunmaktadır. Şehirde 156 adet anasıfı bulunmaktadır. Bunlardan 150'si resmî anasınıfı, diğer 4'ü ise özel anasınıfıdır. Bu sınıflarda 2152'si erkek, 1994'ü kız olmak üzere toplam 4146 öğrenci bulunmaktadır. Okul öncesi okullaşma oranı %29,59'dur.[109]

İlde 266 ilköğretim okullarında toplam 87.359 öğrenci okumaktadır.[109]

İlde 49 genel Lise, 35 mesleki ve teknik lise olmak üzere 84 lise, 12 anadolu lisesi, 1 anadolu güzel sanatlar lisesi, 2 fen lisesi, 1 sosyal bilimler lisesi, 1 spor lisesi, 2 anadolu öğretmen lisesi, birçok sayıda meslek lisesi ve 7 özel lise bulunmaktadır. Okul öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretimde toplam öğrenci sayısı 122.539[110]

Üniversiteler

Anadolu Üniversitesi Kütüphanesi

Şehirdeki Yükseköğretimin temelleri, 1958 yılında Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin kuruluşu ile atılmıştır. Akademinin kuruluşu ile şehir büyük hareketlilik kazanmış, kabuk değiştirmeye başlamıştır. 1982 yılında kurum Anadolu Üniversitesi'ne dönüşmüştür.[111] Osmangazi Üniversitesi ise 1993 yılında tıp, mühendislik, mimarlık ve fen edebiyat fakültelerinin Anadolu Üniversitesinden ayrılmasıyla kurulmuştur. Anadolu Üniversitesi'nin 12 fakültesi, 6 yüksekokulu, 1 Devlet Konservatuvarı, 3 Meslek Yüksekokulu ve 9 enstitüsü; Osmangazi Üniversitesi'nin ise 7 fakültesi 3 yüksekokulu bulunmaktadır. İldeki üniversitelerde örgün öğretimde 40.502 öğrenci eğitim görmektedir.[112] Anadolu Üniversitesi'ndeki Açıköğretim öğrenci sayısı 1.342.502'dir. Eskişehir'e kültürel ve sosyal bir canlılık getiren üniversiteler üniversite dışına açık bu tür etkinlikleri devam ettirmekte şehre ayrı bir canlılık kazandırmaktadır..[113]

İldeki üniversiteler:

(*)Veriler 2009 yılı verileridir.

Medya

Şehirde günlük olarak çıkan 8 yerel gazete bulunmaktadır.[114] Bu gazeteler şehirde ve bölgede yaşanan haberlere yer vermektedir. Ayrıca haftalık yayın yapan bölgesel ücretsiz Midas Gazetesi, Haber 26 ve aylık yayın yapan Objektif ve Eskişehir'e Bakış gazeteleri bulunmaktadır. Eskişehirspor'un dergi ve gazetesi aylık medya araçlarındandır. Şehrin Kanal 26, ESTV ve TVA (Televizyon Anadolu - Anadolu Üniversitesi Televizyon Kanalı) adında üç adet Yerel TV kanalı bulunmaktadır. Eskişehir'de yayın yapan tüm yerel televizyon ve radyo kanalları Eskişehir merkezde bulunmaktadır. Eskişehir'deki yerel radyo sayısı 13'dür. Ayrıca yurt genelinde yayın yapan ATV, NTV, Show TV ve TRT kanallarının temsilcilikleri şehirde bulunmaktadır. 10 ulusal gazetenin temsilciği bulunmaktadır.[114]

Altyapı

Sağlık

Eskişehir Devlet Hastanesi

Sağlık kuruluşları

Kent merkezinde toplamda 2882 yatak kapasitesine sahip 6 adet kamu, 3 adet özel hastane bulunmakta, 2 özel hastanenin de inşaatı devam etmektedir. Ayrıca 16 adet Toplum Sağlığı Merkezi, 56 adet Aile Sağlığı Merkezi, 208 adet Aile Sağlığı Birimi, 61 Sağlık Evi, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 ÜSEM (AÇ-SAP) ve 1 Halk Sağlığı Laboratuvarı mevcuttur.[115]

Göstergeler

Şehirde doktor başına düşen nüfus 630 kişi olup[116], 1996'daki sosyo-ekonomik gelişmişlik araştırmalarındaki bilgilere göre, bebek ölüm oranı binde 64, diş hekimi başına düşen nüfus 5450, eczane başına düşen nüfus 3090, hastane yatağı başına düzen nüfus ise 370'dir.[117]

Şehir ayrıca Aile Hekimliği uygulamasında pilot il olarak seçilmiş, Türkiye'de sistem ilk kez Eskişehir'de uygulanmıştır.[116]

Ulaşım

1994 yılında hizmete açılan Türkiye'nin ilk modern otogarlarından biri, Eskişehir Otogarı
Eskişehir Garı
Eskişehir-Ankara arası çalışan Yüksek Hızlı Tren Eskişehir Tren İstasyonu'nda

Şehir Türkiye'deki demiryollarının kavşak noktalarından biridir. Eskişehir Tren İstasyonuna günde dört yönden 60 kadar yük ve yolcu treni uğramaktadır.[118] Haydarpaşa Garı'ndan, Ankara yönüne giden tüm trenler Eskişehir'den geçer. Hızlı trenin tamamlanmasıyla Eskişehir-Ankara arası 1 saat 5 dakika; Eskişehir-İstanbul arası 1 saat 30 dakika olacaktır. Eskişehir Anadolu Havaalanı'na 25 Temmuz 2005´te Brüksel´den ilk sefer yapılmıştır.[119] THY ile İstanbul-Eskişehir uçuşları ise 21 Haziran 2007 tarihinde başlamıştır.[120] Eskişehir’in ana karayolu bağlantısı İstanbul-Eskişehir-Ankara devlet yoludur. Adapazarı'ndan ayrılan bu yol güneye inerek Bilecik’ten geçer ve Bozüyük’ten doğuya yönelerek Eskişehir il sınırı içine girer. Tüm ili kuzeybatı-güneydoğu yönünde geçen bu yol il ulaşımının omurgasıdır. Tepebaşı ve Odunpazarı ilçelerinden geçer ve Sivrihisar bu yol üzerinde yer alır. İl’in diğer karayolu bağlantıları bu yoldan ayrılır. Eskişehir’de ulaşımı olmayan köy bulunmamaktadır.[121]

Yüksek Hızlı Tren

14 Mart 2009 tarihinden itibaren Yüksek Hızlı Tren Ankara - Eskişehir arasında tarifeli seferlerine başlamıştır ve yolculuk 80 dakika sürmektedir. Ayrıca Ankara’dan Bursa'ya gidecek yolcular YHT ile Eskişehir’e gelerek Eskişehir Garı’ndan otobüslerle Bursa’ya devam edebilmektedir. YHT yolcuları bağlantılı kombine taşımacılık kapsamında Eskişehir-İstanbul arasında konvansiyonel trenlerden ve Eskişehir-Kütahya hattında da ray otobüslerden faydalanılabilmektedir.[122] Ayrıca Ankara-İstanbul hızlı tren etabının 2. etabı olan Eskişehir-İstanbul arası hızlı tren hattı yapım çalışmaları devam etmektedir. Ankara-İstanbul YHT projesi tamamlandığında yaklaşık 7 saat olan seyahat süresi 3 saate ve Eskişehir-İstanbul arası seyahat süresi 2 saate inmiş olacak. Ayrıca devam eden Konya Hızlı tren hattı tamamlandığında ise Eskişehir-Konya arası seyahat süresi 1 saat 26 dakikaya inecek.[123]

Önemli kentlere mesafeleri

Eskişehir'e demiryolu mesafeleri
Mesafe Saat
Eskişehir-İstanbul 330 km. ~4 saat
Eskişehir-Ankara 245 km. ~3 saat 15 dakika
Eskişehir-Ankara(Hızlı Tren) 264 km. ~1 saat 15 dakika
Eskişehir-İzmir 800  km. ~10 saat
Eskişehir-Kütahya 70 km. ~1 saat
Eskişehir-Mersin 823 km. ~19 saat
Eskişehir'e karayolu mesafeleri
Mesafe Saat
Eskişehir-İstanbul 315 km. ~4 saat
Eskişehir-İstanbul(Esenler) 315 km. ~5,5 saat
Eskişehir-Ankara 234 km. ~3 saat
Eskişehir-İzmir 400 km. ~6 saat
Eskişehir-Bursa 153 km 2 saat
Eskişehir-Afyonkarahisar 126 km. ~1 saat 45 dakika
Eskişehir-Kütahya 77 km ~1 saat

Kent içi ulaşım

Daha fazla bilgi: Eskişehir Tramvay Hattı
Eskişehir Tramvay Ağı
Şehrin önemli ulaşım aracı Estram

Kent içi toplu ulaşım Büyükşehir Belediyesi’nin yetki ve sorumluluğundadır. Ağustos 2016 itibarı ile 86 hat bulunur. Toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs ile tramvayda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. Tüm toplu taşıma araçlarında bilet yerine geçen 'Eskart' adlı elektronik bir kart Eskişehir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.

Belediye otobüsleri vasıtasıyla şehrin hemen her yerine ulaşım sağlanabilir. Belediye otobüslerinden aynı biletle 60 dakika içinde aynı yöne giden tramvaya ücretsiz aktarma da mümkündür. Bu sayede toplu taşıma araçları ile tek biletle şehrin her yerine ulaşım mümkündür. Eskişehir Tramvay Hattı yedi hattan oluşan ve toplam 61 duraktan oluşan ulaşım ağıdır. Toplam hat uzunluğu 45 km'dir ve şehir içi ulaşımda önemli bir yeri bulunmaktadır.[124]

Şehirde ayrıca Porsuk nehri üzerinde gezen gezi amaçlı esbotlar da bulunmaktadır. Yazın belli gün ve saatlerde Kent Park'a buradan esbot kalkmaktadır.

Kardeş şehirler

Kaynakça

  1. ↑ Ntv.com.tr, Valiler Kararnamesi Yayımlandı, Erişim:01 Haziran 2016
  2. ↑ "Madencilik Özel İhtisas Komisyonu". Devlet Planlama Teşkilatı syf. 7,12. Eylül 19, 2009. 14 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101214090151/http://ekutup.dpt.gov.tr:80/madencil/sanayiha/oik630.pdf. Erişim tarihi: 2011-08-19.
  3. ↑ "Sivrihisar Akbaş, Sivas Kangal'a rakip oldu". Cnnturk.com. Eylül 19, 2009. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130515072811/http://www.cnnturk.com/2009/yasam/11/06/sivrihisar.akbas.sivas.kangala.rakip.oldu/550662.0/. Erişim tarihi: 2011-08-19.
  4. ↑ "Eskişehir Kültür". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. Eylül 19, 2009. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141011163248/http://www.eskisehir-bld.gov.tr/eskisehir_kultur.php. Erişim tarihi: 2011-08-19.
  5. ↑ "Eskişehir Hakkında". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. Eylül 19, 2009. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150108162424/http://www.eskisehir-bld.gov.tr:80/eskisehir_tarihce.php. Erişim tarihi: 2011-08-19.
  6. ↑ "Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150617212652/http://www.eskisehir2013.org.tr:80/.
  7. ↑ "Şehrimizin Adı". Eskişehir Valiliği. Eylül 19, 2009. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130929235340/http://www.eskisehir.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=111&Itemid=319. Erişim tarihi: 2009-09-19.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 "Kurtuluş Savaşında Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090223202921/http://www.eskisehir.gov.tr:80/esktarih2.asp. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008.
  9. 1 2 3 4 5 "Kurtuluş Savaşına kadar olan dönemde Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090223044106/http://www.eskisehir.gov.tr:80/esktarih1.asp. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  10. 1 2 3 Türkiye İller Ansiklopedisi 1.Cilt s.409
  11. ↑ Cahen C., 1968, Ibn Sa’id Sur L’Asie Mineure Seldjuqide, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi (IV: 10-11); 42-48.
  12. ↑ Doğan KARTAY, Türk Çoban Köpeği Akbaş'ın Kökeni 30 Haziran 2006
  13. ↑ "Birinci İnönü Muharebesi ve Zafer". Genelkurmay Başkanlığı. 8 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081208032848/http://www.tsk.mil.tr:80/8_TARIHTEN_KESITLER/8_8_Turk_Tarihinde_Onemli_Gunler/Birinci_Inonu_Zaferi/Birinci_Inonu_Zaferi.html. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
  14. ↑ "İkinci İnönü Muharebesi ve Zafer". Genelkurmay Başkanlığı. 22 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081022061548/http://www.tsk.mil.tr:80/8_TARIHTEN_KESITLER/8_8_Turk_Tarihinde_Onemli_Gunler/Ikinci_Inonu/Ikinci_Inonu_Muharebesi.html. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
  15. ↑ "Sakarya Meydan Muharebesi ve Zafer". Genelkurmay Başkanlığı. 13 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080113212228/http://www.tsk.mil.tr:80/8_TARIHTEN_KESITLER/8_8_Turk_Tarihinde_Onemli_Gunler/Sakarya_Meydan_Muharebesi/Sakarya_Meydan_Muharebesi.htm. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
  16. ↑ "Atatürk'ün Eskişehir ile İlgili Sözleri". Eskişehir Valiliği. Eylül 19, 2009. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150128112351/http://www.eskisehir.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=177&Itemid=232. Erişim tarihi: 2009-09-19.
  17. 1 2 3 "Cumhuriyet Döneminde Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090228115027/http://www.eskisehir.gov.tr:80/esktarih3.asp. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  18. ↑ "Karar Sayısı: KHK/504". 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141029124625/http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21693.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21693.pdf. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
  19. ↑ "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150401055615/http://www.tbmm.gov.tr:80/kanunlar/k5216.html. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
  20. ↑ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150615124332/http://www.resmigazete.gov.tr:80/eskiler/2012/12/20121206-1.htm. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
  21. ↑ Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi 8.Cilt s.301-302
  22. ↑ Eskişehir Portalı 1950 Sel Felaketi 13 Eylül 2009 tarihinde erişilmiştir.
  23. ↑ Eskişehir, Eskişehir Valiliği, Haziran 2011 s.20
  24. ↑ Osmangazi Üniversitesi 29.09.2008'de erişilmiştir.
  25. ↑ Eskişehir/Tanıyalım eskisehirliyiz.biz 30.09.2008 tarihinde erişilmiştir.
  26. ↑ İlköğretim Ansiklopedisi s.250
  27. ↑ "Resmî İstatistikler - Eskişehir". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151101133549/http://www.mgm.gov.tr:80/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ESKISEHIR. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016.
  28. ↑ Kalabak suyu Atatürk'ün talimatı ile bulunur.
  29. ↑ http://www.eosb.org.tr/eskisehirde_yasam/meshurlar_11.html
  30. ↑ http://gundem.milliyet.com.tr/iste-standartlarin-uzerindeki-10-su-firmasi/gundem/gundemdetay/17.01.2013/1656569/default.htm standartların üzerindeki 10 su firması
  31. ↑ Kültür ve Turizm Bakanlığı Madenler/Lületaşı bölümü, 29.09.2008'de erişilmiştir.
  32. 1 2 "Gizemli Mineral Lületaşı". Bilim ve Teknik Dergisi. 3 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140803101115/http://www.biltek.tubitak.gov.tr/kulup/projeler/luletasi/gizemli_mineral.htm. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  33. ↑ Beyaz Altın Lületaşı, lületaşı çıkartılan yerler, 29.09.2008'de erişilmiştir.
  34. ↑ "Lületaşı dünyaya açılmayı bekliyor". Akşam Gazetesi. 6 Temmuz 2005. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150610201954/http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2005/07/06/pencere/pencere8.html. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  35. ↑ Bor maden rezervleri
  36. ↑ Kültür ve Turizm Bakanlığı / Madenler 28.08.2008 tarihinde erişilmiştir.
  37. ↑ "Yer Altı Suları". E.B.B. 17 Ağustos 2007. http://www.eskisehir-bld.gov.tr/esk_taniyin/esk.html. Erişim tarihi: 2008-09-05.
  38. ↑ Eskişehir Termal Kaynakları
  39. ↑ "Şehir ve Köy Nüfusu 1927-2000". Eskişehir Valiliği. 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080925155511/http://www.eskisehir.gov.tr:80/nufus_02.asp. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
  40. ↑ dayalı nüfus kayıt sistemi 2009 nüfus verileri
  41. ↑ Eskişehir Valiliği Nüfus bölümü, İLÇELERE GÖRE ŞEHİR VE KÖY NÜFUSU, YÜZÖLÇÜMÜ VE NÜFUS YOĞUNLUĞU kısmı. 28.09.2008 tarihinde erişilmiştir.
  42. ↑ CNBC-e Business dergisi tarafından 34 kriter esas alınarak hazırlanan Türkiye’nin yaşanabilir illeri araştırması
  43. 1 2 Türkiye İller Ansiklopedisi 1.Cilt s.407
  44. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BsphwLL3. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  45. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtnCcc4r. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  46. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btpi7pIm. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  47. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuXLu9S. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  48. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtwXTXdS. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  49. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyDFKyE. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  50. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0Guzmg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  51. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1sXef5. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  52. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3hWEUj. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  53. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCsfYXX. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  54. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuExXl88. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  55. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGoswqB. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  56. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxXeVL0. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  57. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUpplUh. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  58. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCtiqbx. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  59. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  60. ↑ "İLK TÜRK OTOMOBİLİ". tulomsas.com. 11 Haziran 2008. http://www.tulomsas.com.tr/1961.htm. Erişim tarihi: 11-06-2008.
  61. ↑ Eskişehir Valilği Organize Sanayi Sitesi
  62. ↑ "Ekonomik Hayatın Tarihi Gelişimi". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. 02 Şubat 2011. http://www.eskisehir-bld.gov.tr/eskisehir_eko.php. Erişim tarihi: 02-02-2011.
  63. ↑ Ana Britannica Ansiklopedisi 8. Cilt s.300
  64. ↑ Eskişehir Valilği Şehirdeki sosyal durum
  65. ↑ "Eskişehir, sanayisiyle yeniden atakta". Anadolu Üniv.. 15 Haziran 2008. http://e-gazete.anadolu.edu.tr/ayrinti.php?no=5902. Erişim tarihi: 15-06-2008.
  66. ↑ Türkiye İller Ansiklopedisi s.407
  67. ↑ Eskişehir Sanayi Odası Ekonomik Yapı→Madencilik
  68. ↑ http://www.eso.org.tr/belgeler/kalite_dokumanlari/eso_calisma_faaliyet_raporu.pdf
  69. 1 2 3 "Şehir Tiyaroları". İleri tarih. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151208133446/http://tiyatro.eskisehir.bel.tr/. Erişim tarihi: 6 Nisan 2008.
  70. ↑ "Eskişehir Sinema Salonları". sinemalar.com. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150530045732/http://www.sinemalar.com:80/sinemasalonlari/89/eskisehir. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010.
  71. ↑ Büyükşehir Eskişehir s.42
  72. 1 2 3 4 "Uluslararası Eskişehir Festivali". İleri tarih. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150610233000/http://www.eskfest.org/. Erişim tarihi: 6 Nisan 2008.
  73. ↑ Sempozyum web sitesi
  74. ↑ http://www.tepebasi.bel.tr/mbs/meclis%20kararlari/Meclis%20Komisyon%20Raporlar%C4%B1/%C4%B0%C3%A7kili%20Yerler%20Belirleme%20Komisyonu%20Raporlar%C4%B1/%C4%B0%C3%A7kili%20Yerler%20Belirleme%20Komisyon%20Raporlar%C4%B1.pdf
  75. ↑ http://www.istikbalgazetesi.com/detay.asp?sec=2&yazarid=271&newsid=61087&sayfa=64
  76. ↑ Büyükşehir Eskişehir s.51
  77. ↑ Kültür > Festivaller-Fuarlar ve Yerel Etkinlikler > Eskişehir >
  78. 1 2 "Yerel etkinlikler". Eskişehir Valiliği. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080605212406/http://www.eskisehir.gov.tr:80/kultur.asp?id=2. Erişim tarihi: 2007-09-28.
  79. ↑ Eskişehir Festivali
  80. ↑ Anadolu Üniversitesi Uluslararası Eskişehir Film Festivali
  81. ↑ Kültür Bakanlığı Eskişehir > Kültürel Detaylar > Yöresel Yemekler >
  82. ↑ Büyükşehir Eskişehir s.52
  83. ↑ Büyükşehir Eskişehir s.50
  84. ↑ Eskişehir'e 143 bin turist Sakarya gazetesi 19.01.2009 tarihinde erişilmiştir.
  85. ↑ http://www.etonet.org.tr/etoweb/genel8x6.asp?dosya=./genel/esktarih.txt
  86. ↑ "Odunpazarı Evleri". Odunpazarı Belediyesi. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120118233820/http://www.odunpazari.bel.tr/index.php/opev.html. Erişim tarihi: 1 Eylül 2010.
  87. ↑ Odunpazarı Bld. projeler bölümü. 28.08.2008 tarihinde erişilmiştir.
  88. ↑ Odunpazarı Bld.
  89. ↑ Odunpazarı 100 bin turist ağırladı İki Eylül gazetesi (yerel gazete) 21.01.2008 tarihinde erişilmiştir.
  90. ↑ Kültür Bakanlığı Gezilecek yerler bölümü, 29.09.2008'de erişimiştir.
  91. ↑ Eskişehir Valiliği Kültür Turizmi, 31.08.2009'da erişimiştir.
  92. ↑ "Gondollar Hizmete Girdi". Büyükşehir Belediyesi. Eylül 8, 2009. http://www.eskisehir-bld.gov.tr/haber_detay.php?resim_id=48. Erişim tarihi: 2009-09-19.
  93. ↑ "Müzeler". Eskişehir Valiliği. Eylül 19, 2009. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150610230350/http://www.eskisehir.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=89&Itemid=107. Erişim tarihi: 2009-09-19.
  94. ↑ ESKİŞEHİR’E YENİ BİR “GÖLETLİ PARK” DAHA Eskişehir Büyükşehir Belediyesi resmi sitesi 06.12.2008 tarihinde erişilmiştir.
  95. ↑ http://www.emlaktasondakika.com/t/eskisehir-yeni-yatirimlar/Eskisehir-yeni-yatirimlarla-Turkiyenin-Amsterdami-olacak/47968.aspx
  96. ↑ ESKİŞEHİR’İN DENİZ EKSİĞİNİ GİDERECEK PROJE: KENT PARK Eskişehir Büyükşehir Belediyesi resmi sitesi 06.12.2008 tarihinde erişilmiştir.
  97. ↑ Gençlik ve Spor İdare Müdürlüğü, Eskişehir 04.04.2007 itibari ile şehirde bulunan spor kulüplerimiz. 29 Eylül 2008 tarihinde erişilmiştir.
  98. ↑ Eskişehir Valiliği Şehirde bulunan Branşlar ve Kulüpler. 29 Eylül 2008 tarihinde erişilmiştir.
  99. ↑ "Eskişehir'de yeni stat için ilk adım atıldı..". Ajansspor.com. 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141216030217/http://www.ajansspor.com/futbol/superlig/h/20100107/Eskisehirde_yeni_stat_icin_ilk_adim_atildi.html. Erişim tarihi: 25 Ocak 2010.
  100. ↑ Türkiye Futbol Federasyonu
  101. ↑ Eskişehirspor Resmi Web Sitesi Kulüp Tarihi
  102. ↑ "Bank Asya play-off finalini kazanan Eskişehirspor Turkcell Süper Lig'de". Türkiye Futbol Federasyonu. 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150101161427/http://www.tff.org.tr/default.aspx?pageID=287&ftxtID=4106. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008.
  103. ↑ Vali Özgeçmişi Eskişehir Valiliği 19.09.2009 tarihinde erişilmiştir.
  104. ↑ Eskişehir Valiliği İdari Yönetim bölümü
  105. ↑ "hurriyet" 12 Haziran 2011 Eskişehir ilinin Seçim sonuçları.
  106. ↑ "Eskişehir'e dört yeni mahkeme". Sakarya Gazetesi. http://www.sakaryagazetesi.com.tr/haber.asp?id=69129&kategori=1. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2008.
  107. ↑ "Eğitim ve Kültür Tarihi". Eskişehir Valiliği. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090226140942/http://www.eskisehir.gov.tr:80/egitimtarihi.asp. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  108. ↑ "Kültür/Halk Kütüphaneleri". Eskişehir Valiliği. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080605230915/http://www.eskisehir.gov.tr:80/kultur.asp?id=3. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  109. 1 2 "Eskişehir Milli Eğitim Göstergeleri". Eskişehir Milli Eğitim. http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:eWYhVBYC3F0J:www.tepebasi-bld.gov.tr/proje/sehirprofili/6.pdf+ESK%C4%B0%C5%9EEH%C4%B0R+M%C4%B0LL%C4%B0+E%C4%9E%C4%B0T%C4%B0M+G%C3%96STERGELER%C4%B0&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  110. ↑ "Mevcut Ortaöğretim kurumları". Eskişehir Valiliği. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090228115042/http://www.eskisehir.gov.tr:80/ortaogretim.asp. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  111. ↑ "Anadolu Üniversitesi Hakkında". A.Ü. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141017065041/http://www.anadolu.edu.tr/universitemiz/hakkinda.aspx. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  112. ↑ "Sayılarla Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111210023515/http://www.eskisehir.gov.tr:80/index.php?option=com_content&view=article&id=144&Itemid=133. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
  113. ↑ Anadolu Üniveristesi Etkinlik Takvimi
  114. 1 2 "Medya". Eskişehir Valiliği. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090227132224/http://www.eskisehir.gov.tr:80/medya.asp. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
  115. ↑ Eskişehir Valilği Sağlık Kuruluşları 29.09.2008'de erişilmiştir.
  116. 1 2 "Sağlık Kuruluşları". Eskişehir Valiliği. 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090222194112/http://www.eskisehir.gov.tr:80/saglikkuruluslari.asp. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008.
  117. ↑ ekutup.gov İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (1996). Bülent Dinçer, Metin Özaslan, Erdoğan Satılmış. Ankara: DPT. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Aralık 1996.
  118. ↑ Büyükşehir Eskişehir syf.85
  119. ↑ "Belçikalı siyasetçi Cemal Çavdarlı yine yükseklerden uçtu". Beltürk. http://www.belturk.be/go.php?go=3020cce&do=details&return=summary&pg=42. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2008.
  120. ↑ "THY, İstanbul-Eskişehir seferlerini Başlatıyor". Zaman Gazetesi. http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=547666&keyfield=65736B69C59F65686972. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008.
  121. ↑ Kültür ve Turizm Bakanlığı Nasıl Gidilir? bölümü 28 Eylül 2008 tarihinde erişilmiştir.
  122. ↑ "Yüksek Hızlı Tren’de sefer sayısı 15′e çıkarıldı". Haber.be. 27 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100527130929/http://www.haber.be:80/yuksek-hizli-trende-sefer-sayisi-15e-cikarildi.html. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2010.
  123. ↑ "Türkiye'de Hızlı Tren Projeleri". Devlet Demir Yolları. 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130207002328/http://www.devletdemiryollari.com:80/yht-tanitim.html. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
  124. ↑ "Estram'a büyük ödül". Akşam Gazetesi. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150610203254/http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2004/04/24/ekonomi/ekonomiprn9.html. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
  125. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü.
  126. 1 2 "Eskişehir′in kardeş şehirleri". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Resmi Sitesi. http://www.eskisehir.bel.tr/sayfalar.php?sayfalar_id=53&menu_id=0. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

Yazılı kaynaklar

Bilecik Bolu Ankara
 
Kütahya Ankara
   'Eskişehir'    
Kütahya Afyonkarahisar Konya

Dış bağlantılar

Eskişehir'in ilçeleri
Türk Dünyası Kültür Başkenti
2012 Astana · 2013 Eskişehir · 2014 Kazan · 2015 Mary
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/5/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.