Tatarlar
Bu maddenin doğruluğu konusunda şüpheler var. (Madde içeriğinde doğruluğu kesin olmayan kısımlar tespit edilmiştir.) Lütfen konuyla ilgili tartışmaya katılın. Gerekirse kaynak gösterin. |
- Bu madde günümüzde kendilerini Tatar olarak tanımlayan halklar hakkındadır. Tarihteki Tatar kelimesinin etimolojisi için Tatar kelimesi (etimoloji) maddesine bakın.
Toplam nüfus | |
---|---|
10 milyon-12 milyon | |
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
Diller | |
Rusça, Tatarca | |
Din | |
İslâm (Sünnilik) | |
İlgili etnik gruplar | |
diğer Türk halkları |
Tatarlar ya da Tatar Türkleri (Tatarca: Tatarlar/Татарлар), daha çok Rusya Federasyonu içerisinde yaşayan Türk halkı. Günümüzde Rusya Federasyonu içinde yer alan Tataristan Cumhuriyeti'ndeki Volga Tatarları, de facto olarak Rusya'ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyeti'ndeki Kırım Tatarları gibi etnik gruplar kendilerini Tatar olarak adlandırmaktadır. Bunun dışında Çin Halk Cumhuriyeti'nin azınlıklarından biri olan Tatarlar (塔塔尔族 tătăĕr zú) da bilinmektedir. Rusya, Ukrayna, Polonya, Moldova, Litvanya, Belarus, Bulgaristan, Çin, Kazakistan, Romanya, Türkiye ve Özbekistan gibi ülkeler Tatarların yaşadıkları yerlerdir.
"Tatar" sözcüğü, çeşitli zamanlarda değişik anlamlarda kullanılmıştır. Ruslar, yüzyıllar boyunca Rusya Avrupası'nda yaşayan Türk soylu Müslümanlar için, Batılı yazar ve araştırmacılar, Türkistan'da ve Karadeniz'in kuzeyinde yaşayan Türkler için, Osmanlılar ise, on altıncı yüzyıldan başlayarak Kuzey Türkleri için kullanmışlardır.[1]
Tatar ve Türk kavimleri ilişkisi
Alm. Tatar (-in f) (m), Fr. Tartare (m), İng. Tatar. Muhtelif zamanlarda, muhtelif anlamlarda kullanılan Tatar kelimesine ilk olarak Orhun kitabelerinde İstemi Hanın bir merasimine gelenler listesinde rastlanmaktadır. Aynı şekilde Kültegin ve Bilge Kağan kitabelerinde de Tatarlar çeşitli vesilelerle anılır. Bu kitabelerde Otuz-Tatarlar olarak geçen kavim, Göktürk ve Uygur kitabelerinde Dokuz-Tatarlar şeklinde geçer. Bayan-Çur Kağan kitabesinde Uygurlarla Tatarların yaptıkları savaşlar anlatılır.
Tatarların Asya'dan batıya yayılmaları iki dalga halinde olmuştur. İlki Attila zamanındaki savaşlar esnasında batıya gitmişlerse de, çoğunluğu geriye dönmüş ve bir kısmı, Kuzey Kafkasya ve Karadeniz'de Bulgar birliğini kurmuşlar. Altıncı asırda bu birlik dağılmış ve Balkanlara doğru göçmüşlerdir. İkinci dalga ise Cengiz Hanın savaşları sırasında meydana gelmiştir. Moğol İmparatorluğunun dağılmasından sonra, batıya gelen Türk çoğunluklu Tatarlar, Altınordu Devletini kurmuşlardır.
Tatarların soyu hakkındaki araştırmalar bitmemekle beraber, Tatarlar Türklerin Kıpçak boyundan gelmektedirler.
Tatar kökenli halklar ve Tatar boyları
Bazı Çin kaynaklarına göre Tatarlar, bulundukları bölgeler, sosyal ve askeri yaşayış şekilleriyle farklılık göstermektedirler.
Kırım Tatarları
Volga-Ural Tatarları
2002 istatistiklerine göre;
-
- Kazan Tatarları <- Kazan Hanlığı
- Mişär Tatarları
- Qasím Tatarları <- Kasım Hanlığı
Astrakhan Tatarları
- Karagash Tatarları
- Kundrov Tatarları
- Yurt Tatarları
Sibirya Tatarları
- Tubyl-Irtysh Tatarları
- Baraba Tatarları
- Tom Tatarları
Ak Tatarlar
Çin sınırına yakın bölgede yaşarlar. Düzgün giyimli, medeni ve aile düzeni olan insanlardı. Uzun yıllar Uygur Türkleri ile iç içe yaşamışlardır. Gelenekleri, Türkistan'da yaşayan Türk topluluklarının gelenekleriyle birebir örtüşmektedir.
Kara Tatarlar
(Çuvaşlar) Türkistan'ın kuzeyinde, Çin sınırından uzak bölgelerde yaşamaktaydılar. Bir rivayete göre Cengiz Han'ın ataları olduğu düşünülmektedir. Çok ilkel bir hayat sürerler ve Çinliler tarafından Türklerden ayrı bir yapıya sahip olduğunu belirtmek için Kara Tatar adı ile adlandırılırlardı. Kırmızı yüzlü, büyük yanaklı, kirpikleri ve sakalları çok seyrek, belden yukarısı kısa, bacakları uzun, dolgun vücutlu insanlardı.
Kara Tatar'lar Tataristan üzerinden önce Özbekistan'a sonrada Kırım'a geçtikleri rivayet edilir. Kırım'dan Türkiye'ye inen Kara Tatar'lar İç Anadolu'ya özellikle de Konya'ya yerleşmişlerdir.
Osmanlı Ordusu ile İlişkiler
Tatar Savaşçılar, 1800'lü yıllarda Osmanlı ordusundaki Deliler adlı askeri birliğin dağılmasından sonra o boşluğu doldurmak amacı ile orduya alınmışlardır.
Tatarlar, Fatih döneminde Kırım hanlığının Osmanlı ordusunun asli kuvvetlerinden biri haline gelmişlerdir.Sultan sefere çıktığında Kırım Hanlığından önemli sayıda savaşçıdan oluşan birlik Osmanlı ordusuna katılır ve sultanın emrinde özellikle vur kaç görevi yapan ve ana savaş öncesinde düşman kuvvetlerini yıldıran işlevi olan savaş birlikleriydi. Tatarlar usta at binicileriydi,dayanıklı atlarıyla kısa sürelerde uzun mesafeleri katedip anî baskınlar vermeleriyle ünlüydüler.
Türkiye'de Tatarlar
Osmanlının yıkılması ve Karadeniz'in kuzey taraflarının Rus idaresine girmesinden sonran Balkanlardan, Kırımdan, Kafkasya'dan ve Kazan çevresinden Türkiye'ye doğru göç yaşanmıştır. Türkiye'de yaşayan toplam Tatar nüfusu hakkında kesin bir malumat yoktur.Eskişehir,Tekirdağ Bilecik, Edirne, Trabzon, Ordu, Kütahya, Manisa, Ankara,MalatyaKırıkkale[2],Çorum, Amasya, Ceyhan, Ardahan, Yozgat, İstanbul, Bursa, Balıkesir, Bolu Osmaniye,Isparta'nın Konya'ya yakın kesimleri, Konya,Erzurum, Mersin (Gülnar) ve Tokat(Artova)
Ubeydullah Bubi, Haris Feyzi Çistapol, Fatih Kerimî gibi İstanbul’da tahsil görüp geri dönen Tatar gençleri öğretmenlik yaptıkları okullarda İstanbul Türkçesi tabirlerini yaymışlar, yazılarında bu tabirleri kullanmışlardır. Ayrıca Türkiye’den gelen gazete ve dergiler de bilhassa milliyetçi gençler arasında olumlu tesir bırakıyordu.[3]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ 'Tatarlar kimdir?' Öztürkler sitesi
- ↑ Crimean Tatars and Noghais in Turkey
- ↑ Erdal,ŞAHİN,"OSMANLILARIN KAZAN TATAR TÜRKLERİNİN KÜLTÜRÜ VE DİLİNE ETKİLERİ",Türkoloji Makaleleri