Hazarlar

Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır.
Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız.
Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Hazar Kağanlığı
—  Türk devleti  —
←
 
←
650?–1048? →
 
→
Hazar Kağanlığı'nın 650-850 yılları arasındaki genişlemesi.
Başkent Belencer
(650–720)
Samandar
(720–750)
İtil
(750–965,969)
Dil(ler) Hazar Türkçesi
(Ogur Grubu)
Din Tengricilik
İslam
Budizm
Yahudilik
Hristiyanlık
Paganizm
Senkretizm
Yönetim Kağanlık
Kağan
 - 618–628 Tong Yabgu Kağan
 - 9.yüzyıl Bulan
 - 9.yüzyıl Obadiah
 - 9.yüzyıl Zekeriya
 - 9.yüzyıl Benjamin
 - 10.yüzyıl Yusuf
Yüzölçümü
 - 850[1][2] 3.000.000 km2
Nüfus
 - 7. yüzyılda[3] 1.400.000 
Günümüzdeki durumu
Türk tarihi
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ

Hazarlar, İdil kıyıları ve Kırım yarımadası arasında imparatorluk kuran bir Türk halkıdır (468-965). Musevî, Bizans ve Arap kaynaklarına göre, Hazar ülkesinde yaşayan halkın büyük çoğunluğunun Uygur, Hazar, Ön Bulgar, Sabir ve Peçenek gibi Türk boyları olduğu bilinmektedir. Hazarların büyük bir bölümü 8. yy'da Musevliği benimsemiştir.

Hazarların kökeni

Hazarların etnik kökeni hakkında kesin bir kanıt olmamakla beraber bu konuda araştırma yapmış bazı SSCB'li tarihçilere göre, Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından biridir. D.M. Dunlop ve P.B. Golden adlı araştırmacılarsa Hazarların, Tiele veya Uygur soyundan geldiğini kabul etmektedirler.[4] 558'den sonraki yıllarda Sasanîler'le savaşa girişmiş Kafkaslar'ın hakimi bir kavim olduğu bildirilen Hazarlar, (daha doğrusu Sabarlar) "Hazar" adı ile 586 ' da Bizans'ta iyice tanınmış, fakat aynı zamanda "Türk" olarak anılmışlardır. Çin kaynaklarında "Türk-Hazar" (T'u-küe Ho-sa-K'o-sa) adı ile zikredildiği ortaya çıkmışsa da[5] Peter Golden, Hazarlar ile Uygurlar arasında bir bağlantı kurmanın mümkün olmadığını ve gerçek bağlantının Ogurlar arasında var olduğunu belirterek Dunlop'a karşı çıkmıştır.[6] Bazı bilim adamlarına göre "Hazar" adı "gezgin" anlamına gelen -kaz kökü ve "adam" anlamına gelen er ekinden türetilmiştir.[5] Eski Rus kayıtlarında Hazarlar "Beyaz Ugriler", Macarlar da "Kara Ugriler" olarak anılmaktaydı.[7] Yunan tarihçi Günah Çıkartıcı Teofanes kayıtlarında, Hazarları "doğudan gelen Türkler" olarak ifade eder.[8] Hazarca'nın, eski Türk dili ve Uygurca'nın etkisinde kalmış, Hunca ve Bolgarca gibi Türk lehçelerinin Oğur öbeğine bağlı bir lehçe olduğu görüşünde birleşen araştırmacılar da vardır. Hazarların çağdaşı olan Arap seyyah ve coğrafyacı İbn Havkal ve İstahrî, Hazar ismini; ne bir milletin, ne de bir halkın ismi olduğunu belirtip sadece başkenti İtil olan ülkeye verilen isim olarak nitelemişlerdir.[9][10] Hayfa Üniversitesi'nden Dr. Simon Kraiz, Eylül 2008'de Hazarlardan kalma Samosdelka köyünde bulduğu yazılarda Hazarların; Ruslar, Gürcüler, Ermeniler ve diğer milletler hakkında birçok yazı yazdığını keşfetmiştir. Buna rağmen Hazarlar, kendileri hakkında neredeyse hiçbir şey yazmamışlardır.[11]

Hazarları; Ak-Hazarlar.[12] ve Kara-Hazarlar olarak ikiye ayıran İstahrî, Ak-Hazarların çarpıcı bir yakışıklılığa, mavi göze ve kırmızımsı bir saça sahip olduklarını; bunun yanında Kara-Hazarların sihayımsı derilli bir çeşit Hint olduğunu ileri sürer.[13] Bununla birlikte, bilim adamları bunun bir ırk ayrımı değil, sosyal bir sınıflandırma olduğu konusunda fikir birliği içerisindeler. Buna göre, Kara Hazarlar aşağı tabaka, Ak Hazarlar ise soylular sınıfı ve kraliyet mensuplarıdır.[14] Her ne kadar İstahrî'nin Ak ve Kara Hazarlar için yaptığı bu tanımının esasen bir sosyal sınıflandırma olduğu düşünülse de; o döneme ait başka kaynaklarda da Hazarların görünüşlerine dair benzer tanımlara rastlanmaktadır: İbn Rabbihî Hazarların açık tenli, siyah saçlı ve mavi gözlü olduğunu söyler.[15] İbn Sa'd El-Mağribî de buna katılarak: "Onlar beyaz tenli, mavi gözlü, kızıl saçlı ve iri vücutludurlar." der.[16] Ayrıca sahaf Nedîm de Türkler, Bulgarlar ve Alanlarla birlikte sıraladığı Hazarları "sarışın" olarak niteler.[17] D.M. Dunlop'a göre bunlar kuzeyli insan tipinin tanımlarıdır.

Tarih

Resmen ortaya çıkışları 626-627 yılları, yani Bizans İmparatoru Herakleios’un onlardan Sasani İran’a saldırıya geçmek için yardımcı kuvvet olarak 40 bin kişilik bir süvari birliği istemesi dolayısıyladır. Bizans İmparatorluğu ile bazı Hazar önderlerinin Tiflis surları altındaki görüşmesini anlatan metin Hazarlar’ın tarihleri için bir başlangıç sayılmaktadır.

Bizans Imparatoru III. Leon 733 yılında oğlu V. Konstantin'i Hazar Kağanının kızıyla evlendirdi.

7.-10. yüzyıllarda kuvvetli teşkilatı, canlı ticarî faaliyeti, dinî hoşgörüsü ve iktisadî refahı ile Kafkaslar ve Karadeniz'in kuzey düzlüklerinde îtil (Volga)'den Özü (Dnyeper)'ye, Çolman (Kama)'a ve Kiyefe uzanan sahada siyasî istikrar sağlayan Hazar hakanlığı Doğu Avrupa tarihinde büyük rol oynamış en önemli Türk devleti olarak görülmektedir. Hakanlığa ad veren Hazarların yukarıda gördüğümüz tarihî seyir dolayısiyle, Sabar Türklerinin devamı oldukları îslam yazarı el-Mes'üdî (10. yüzyıl)'nin bir kaydı ile de kuvvet kazanmıştır.

Kaynakça

  1. ↑ Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D (December 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of world-systems research 12 (2): 223. ISSN 1076-156X. http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381. Erişim tarihi: 16 September 2016.
  2. ↑ Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.". Social Science History 3 (3/4): 121. DOI:10.2307/1170959. http://www.jstor.org/stable/1170959. Erişim tarihi: 16 September 2016.
  3. ↑ Herlihy 1972, ss. 136–148;Russell1972, ss. 25–71. This figure has been calculated on the basis of the data in both Herlihy and Russell's work.
  4. ↑ Dunlop, Douglas M. The History of the Jewish Khazars, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1954, s. 95-96
  5. 1 2 Brook, Bir Türk İmparatorluğu, s.26
  6. ↑ Golden, Khazar Studies, s.55-56
  7. ↑ Brutzkus, s.119
  8. ↑ Dunlop, Douglas M. The History of the Jewish Khazars, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1954, s.5
  9. ↑ İbn Havkal, "The Book of Roads and Kingdoms-Collection of Materials Relating to Places and Peoples of the Caucasus", sayı:38, (Tiflis, 1906) s. 107
  10. ↑ El İstahrî, "The Book of Climates-Collection of Materials Relating to Places and Peoples of the Caucasus", sayı:29, (Tiflis, 1901) s.41
  11. ↑ "Scholar claims to find medieval Jewish capital". Associated Press, FoxNews. 2008-09-22. 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121026020838/http://www.foxnews.com/story/0,2933,425687,00.html. Erişim tarihi: 2008-10-28.
  12. ↑ Gömeç, Saadettin. "Hazar Çalışmaları". docs.google.com. http://docs.google.com/gview?a=v&q=cache:hdPkiI8gTxYJ:www.turkishstudies.net/dergi/cilt1/sayi5/sayi5pdf/gomecsadettin.pdf+hazarlar%C4%B1n+%C3%A7%C3%B6k%C3%BC%C5%9F%C3%BC&hl=tr&gl=tr. Erişim tarihi: 2008-08-27.
  13. ↑ Dunlop, The History of, s.96
  14. ↑ Brook, Bir Türk İmparatorluğu, s.25
  15. ↑ Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s.27-8.
  16. ↑ Dunlop, Hazar Yahudi Tarihi, s.28.
  17. ↑ Alemany, Sources on the Alans, s.268

Dış bağlantılar

Tarihteki ve Günümüzdeki Türk halkları
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/4/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.