Bulgaristan

Koordinatlar: 42°45′K 25°30′D / 42.75°K 25.5°D / 42.75; 25.5

Bulgaristan Cumhuriyeti
Bulgarca: Република България
Republika Bılgariya
Bulgaristan
Bayrak Arma
Slogan: Съединението прави силата (Bulgarca)
Sıedinenieto pravi silata (Transkripsiyon)
"Birlikten kuvvet doğar"
Marşı: 

Мила Родино (Bulgarca)
Mila Rodino (Transkripsiyon)
"Sevgili Anavatan"
 Bulgaristan konumu  (koyu yeşil)– Avrupa'da  (yeşil & koyu gri)– Avrupa Birliğinde  (yeşil)
BaşkentSofya
42°41′K 23°19′D / 42.683°K 23.317°D / 42.683; 23.317
En büyük Sofya
Resmî diller Bulgarca
Tanınan diller Türkçe, Romanca
Etnik gruplar (2011 [1]) Bulgarlar % 84,6
Türkler %8,9[2]
Romanlar % 4,8
diğer % 1,7[3]
Hükûmet Üniter parlamenter demokrasi
   Cumhurbaşkanı Rosen Plevneliev
   Başbakan Boyko Borisov
Kuruluşu
   Birinci Bulgar Devleti 681-1018 
   İkinci Bulgar Devleti 1185-1422, Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi. 
   Özerklik 3 Mart 1878 
   Bağımsızlık 22 Eylül 1908 
Yüzölçümü
   Toplam 110,994 km2 (105)
İfade hatası: Beklenmedik div operatörü mil2
   Su (%) %0.3
Nüfus
   2011 sayımı 7.364.570[4]
   Yoğunluk 66.2/km2 (139)
171,5/mil2
GSYH (SAGP) 2008 tahmini
   Toplam $103,816 milyar (66)
   Kişi başına $16.076 (69)
GSYİH (düşük) 2012 tahmini
   Toplam $51,030 milyar (75)
   Kişi başına $7.033 (76)
Gini (2011)35,1
Hata: Geçersiz Gini değeri
İGE (2013)0.782
yüksek · 57
Para birimi Lev (BGN)
Zaman dilimi EET (UTC+2)
   Yaz (SU) EEST (UTC+3)
Trafik akışı sağ
Telefon kodu +359
Internet TLD .bg

Bulgaristan (Bulgarca: България, Bılgariya), resmî adıyla Bulgaristan Cumhuriyeti (Bulgarca: Република България, Republika Bılgariya), Balkanlar'da yer alan ülke. Batıda Sırbistan ve Makedonya, doğuda Karadeniz, kuzeyde Romanya, güneyde Yunanistan güneydoğuda Türkiye ile çevrilidir. 110 bin 994 kilometrekarelik yüzölçümüyle Avrupa'nın en büyük 16. ülkesidir. Balkan, Rodop ve Rila gibi dağlar yüzey şekillerini belirler. Rila Dağı üzerindeki Musala Zirvesi, Doğu Avrupa'nın en yüksek noktasıdır. Kuzeydeki Tuna Ovası ve güneydeki Yukarı Trakya Ovası da Bulgaristan'ın alçak ve verimli bölgeleridir.

Organizeleşmiş tarih öncesi kültürler günümüz Bulgaristan topraklarında Neolitik Çağ'da gelişmeye başlamıştır. Antik tarihi Trakların, Yunanların ve Romalıların egemenliğini görmüştür. Birleşmiş bir Bulgar devletinin ortaya çıkışı, Balkanlar'ın çoğuna egemen olmuş Birinci Bulgar İmparatorluğu'nun MS 681'de kurulmasına kadar uzanmaktadır ve Orta Çağ süresince Slavlar için bir kültür merkezi haline gelmiştir. İkinci Bulgar İmparatorluğu'nun 1396'da çökmesiyle birlikte, toprakları yaklaşık beş yüzyıl boyunca Osmanlı yönetimine girmiştir. 93 Harbi, Üçüncü Bulgar Devleti'nin kurulmasına yol açtı. Bundan sonraki yıllarda komşuları ile yaşadığı çatışmalar Bulgaristan'ın her iki dünya savaşında da Almanya ile ittifak yapmasına sebep olmuştur. 1946'da Sovyet liderliğindeki Doğu Bloku'nun bir parçası olarak tek partili bir sosyalist devlet haline geldi. Aralık 1989'da iktidardaki Komünist Parti, çok partili seçimlerin yapılmasına izin verdi ve bu da Bulgaristan'ın demokrasi ve piyasa ekonomisine geçişine yol açtı.

Tarih

Rila Manastırı (Dünya mirası)
Osmanlılar ile Bulgarlar ve Ruslar arasında Şipka Geçidi muharebesi
II. Dünya Savaşı'nda Bulgaristan

Bulgaristan'ın ilk sakinleri Hint-Avrupa kökenli bir kavim olan Traklardır. Milatla birlikte ülke önce Roma İmparatorluğu, sonraysa Bizans İmparatorluğu egemenliğine girer.

Bizans İmparatorluğu yıkılıncaya değin Bizans ile savaşıp hâkimiyet alanlarını genişleten Bulgarlar, 1018-1186 yılları arasında yeniden Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir. 14. yüzyılda Türklerin Rumeli'ye çıkmasından sonra bağımsızlıklarını yitirerek Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmişlerdir.

Osmanlı Devleti'nin gerilemeye başlaması ve Çarlık Rusyası'nın da desteğiyle, Balkanların tümünde olduğu gibi Bulgaristan'da da ulusal kurtuluş hareketi alevlenmiş, 93 Harbi'nden yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, Bulgaristan'ı 1878 yılında içişlerinde bağımsız prenslik olarak, 1908 senesinde ise tam bağımsız çarlık olarak tanımıştır.

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlılarla aynı cephede savaşa katılan Bulgaristan, II. Dünya Savaşı'na da Almanya saflarında katılarak her iki savaştan da yenilgiyle çıkmıştır.

II. Dünya Savaşı'nın ardından Balkanlar'da ilerleyen Sovyet ordusunun da yardımıyla Georgi Dimitrov önderliğinde sosyalist rejime geçen ülke, soğuk savaş yıllarında Varşova Paktı'nın üyesi olarak kalmıştır.

Doğu Bloku'nun çözülmesiyle 1990 yılında sosyalist rejimin yıkıldığı Bulgaristan, komşusu Türkiye ile olan ilişkilerini oldukça olumlu bir temele oturtmuştur. Ülke 1 Ocak 2007 tarihinde Avrupa Birliği'ne katılmıştır.

Coğrafya

Balkan Dağları (Stara Planina) Bulgaristan'ı kuzeyde Tuna platosu, güneyde ise Trakya platosu olarak kabaca iki coğrafi bölgeye ayırır. Oldukça dağlık bir coğrafyaya sahip olan güney Bulgaristan'da Rodop ve Rila sıradağları yer alır. Ülkenin ve Balkanların en yüksek zirvesi olan 2925 metre rakımlı Musala Dağı da burada bulunmaktadır.

Ülkenin en önemli ırmağı olan Tuna Nehri, aynı zamanda Romanya-Bulgaristan sınırını oluşturur. Bulgaristan sınırları içerisinde doğup, Yunanistan-Türkiye sınırını oluşturarak Ege Denizi'ne dökülen Meriç (Maritsa) Bulgaristan'ın en önemli nehirleridir.

İller

Bulgaristan'ın İlleri

1. Yukarı Cuma
2. Burgaz
3. Pazarcık
4. Gabrovo
5. Hasköy
6. Kırcaali
7. Köstendil

8. Lofça
9. Montana
10. Pazarcık
11. Pernik
12. Plevne
13. Filibe
14. Razgrad

15. Rusçuk
16. Şumnu
17. Silistre
18. İslimiye
19. Paşmaklı
20. Sofya (Başkent)
21. Sofya

22. Eski Zağra
23. Eski Cuma
24. Varna
25. Tırnova
26. Vidin
27. Vratsa
28. Yambol

Nüfus dağılımı

31.12.2015 tarihi itibariyle 'National Statistical İnstitute' tarafından yayınlanan verilere göre Bulgaristan nüfusu 7.153.784 kişi olarak belirtilmiş olup illere göre nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir;

Sofia 1.556.884 Ruse 225.674 Yambol 123.821
Plovdiv 673.283 Sliven 191.185 Razgrad 117.241
Varna 472.926 Dobrich 180.601 Targovishte 115.211
Burgas 413.884 Shumen 175.720 Gabrovo 114.272
Stara Zagora 323.685 Vratsa 172.007 Silistra 113.248
Blagoevgrad 312.831 Kardzhali 151.319 Smolyan 111.601
Pazardzhik 263.630 Montana 137.188 Vidin 91.235
Pleven 251.986 Lovech 131.493
Veliko Tarnovo 245.006 Kyustendil 126.014
Haskovo 236.383 Pernik 125.456

Ekonomi

İhracat ve İthalat

Fransa Belçika Yunanistan Almanya Türkiye İtalya
Fransa Yunanistan Türkiye İtalya Almanya Rusya
Bulgarian MiG-29 fighters in flight
Mikoyan MiG-29 Bulgar Hava Kuvvetleri savaş uçakları.
Sofya Metrosu
Kırcaali

1990'a değin devlet yönetiminde sosyalist ekonominin hâkim olduğu ülke, Doğu Bloğu' nun çözülmesi sonucu Sovyet pazarını kaybetmesi ve kapitalist ekonomiye eklemlenme sorunları nedeniyle 90'lı yıllar boyunca milli gelirin % 70'e yakın küçüldüğü çok ağır bir ekonomik bunalım yaşamıştır. Bulgar ekonomisi, 90'lı yılların sonundan itibaren toparlanma sürecinde ve Avrupa ülkeler arası en hızlı büyüyen ekonomileri arasında yer alır.

Ekonomi ile ilgili bazı istatistik veriler şöyledir: Milli gelir (2001): $16,5 milyar, kişi başına düşen milli gelir: $3.500, devlet borçları: $10 milyar, devlet gelirleri (2000): $6,4 milyar, devlet giderleri (2000): $4,4 milyar, enflasyon (2001): % 3, ekonominin sektörlere göre dağılımı (2001): hizmet: % 57, endüstri: % 29, tarım: % 14.

Çöken eski sistemin yerine, yeni sistemin yerleşmesinin sancılarını yaşayan Bulgaristan, Polonya ve Rusya gibi şok ekonomik paketler uygulamadı. Daha muhafazakâr bir ekonomik reform paketleri uyguladı.

2004 itibari ile NATO üyesi olan Bulgaristan 1 Ocak 2007'de de AB'nin tam üyesi olmuştur.

Din

Bulgaristan vatandaşlarının büyük bir oranı Ortodoks Hıristiyan'dır. 1 Mart 2001 tarihindeki kişi sayımında Ortodoks: 6.552.751, Katolik: 43.811, Protestan: 42.308, Müslüman: 966.978, Diğerler: 14.937 olarak kaydedilmiştir.[5] 4 Aralık 1992'de yapılan kişi sayımında ilk kez Alevîler ayrı bir öbek olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevî olarak tanıtmıştır.[6]

Etnik Yapı

2011 genel nüfus sayımına göre Bulgaristan'ın nüfusu 7,364,570'dir. Nüfusun etnik dağılımı ise şu şekildedir: Bulgarlar: 6.655.210 (%83,9), Türkler: 747 000 (%9,4), Romanlar: 370.908 (%4,7), Ruslar: 15.595, Ermeniler: 10.832, Ulahlar: 10.566, Makedonlar: 5.071, Yunanlar: 3.408, Ukraynalılar: 2.489, Yahudiler: 1.363, Rumenler: 1.088, Diğerler: 18.792 olarak kaydedilmiştir.[3]

131,531 olarak kendilerini ilan eden Müslüman Bulgarlar (Pomaklar)[7].

Kültür

Koprivshtitsa'da geleneksel mimarinin bir örneği

Çağdaş Bulgar kültürü Trak, Slav ve Bulgar kültürünün bir karışımı olsa da Yunan, Roma, Osmanlı ve Kelt kültüründen de etkilenmiştir.[8] Trak eserleri pek çok lahit ve altın hazineyi içerir. Ülkenin sınırları Roma İmparatorluğu'nun Moesia, Trakya ve Makedonya eyaletlerini içerir ve pek çok arkeolojik keşif Roma dönemine dayanır, buna rağmen Antik Bulgarlar da müzik ve erken dönem mimaride etki bırakmışlardır. Birinci ve İkinci Bulgar İmparatorlukları Slav kültürü egemenliği altındaydı ve Preslav , Ohrid Edebiyat okulları sayesinde Doğu Ortodoks Slav dünyasında edebi ve kültürel anlamda büyük bir iz bıraktılar. Doğu Avrupa ve Asya'da pek çok ülkede kullanılan Kiril alfabesi bu edebiyat okullarında şekillendi.[9]

Avrupa'daki en eski[10] ve dünyadaki altıncı en eski şehir olan ve en az MÖ 3000'den beridir yerleşim barındıran Filibe'de bir Antik Roma tiyatrosu[11]

Büyük öneme sahip bir tarihsel kalıntı, Varna Nekropolü'nden çıkarılmış ve MÖ 5. binyıldan kalmış olan, dünyanın en eki işlenmiş altın hazinesidir.[12][13]

Resim, Müzik ve Edebiyat

Küçüklüğüne karşın yüzyılı aşkın bir süredir yapılan onbinlerce derlemesiyle bölgesel farkları, halk çalgılarının çeşitliliği ve çok sayıda dahi müzisyeni ile inanılmaz bir hazinedir. Hristiyanlık öncesi Pagan geleneklerin ve arkaik şarkı formlarının hala capcanlı ayakta durduğu ülkede şarkı söylemede kadınlar açıkça öndeler. Ülkenin Orta Çağ'a kadar uzanan bir müzik tarihi vardır. Joan Kukuzel (c. 1280–1360), Orta Çağ Avrupası'nın bilinen en eski bestecilerinden biridir. Zengin dans geleneği pek çok otantik toplulukça korunup dünyanın pek çok ülkesine taşınmaktadır. Ulusal halk müziği ayırt edilebilen bir sese sahiptir ve çeşitli gelenksel müzik aletleri kullanır, bunların arasında gıdulka, gayda, kaval ve davul vardır. Bulgar Devlet Televizyonu Kadın Ses Korosu, en başarılı halk müziği toplululuklarından biridir ve 1960'ta bir Grammy Ödülü almıştır. Halk müziği icralarında genellikle erkekler çalar, kadınlar söyler. Bulgar folklorunda kadınların kendi aralarında söyledikleri "sedenka" şarkılarının ve çalışırken ya da çalışmanın ardından söylenen hasat şarkılarının büyük bir önemi vardır. Bunun dışında ağırlıklı olarak Osmanlı yönetimi yıllarıyla bağlantılı çete şarkılarında da bol miktarda rastlanır. Rodop ve Pirin dağlarında yaşayan Pomaklar bugün geleneklerini korumaya gayret etmektedirler. Orta Rodoplarda yaşayan Pomakların müziğinde gayda ve kaval ağırlıklı bir önem taşır. Mesta ve Pirin bölgesi pomaklarının müziğine ise daha geniş bir enstrüman yelpazesi eşlik eder. Ancak her iki durumda da temel unsur gaydadır. Dağlık Rodop bölgesinin halk müziği geleneği diğer bölgelerden farklıdır. Şarkı ve dansların hemen hepsine Rodoplar'a özgü, Bulgaristan'daki en büyük boy gayda olan "kabagayda" eşlik eder. Yine şarkı ve danslarda Rodoplar dışında görülmeyen pentatonik gam görülür. Yiğitlik temasının en yaygın olduğu bölge burasıdır. Erkek şarkıcılardaki heybetli ve davudi söyleme özelliği dikkat çeker. 100 Kabagayda Topluluğu her yaz hala Rodop dağlarını büyülü tınılarıyla doldurmaktadır. Şarkıcılar Georgi Čilingirov, Rumen Rodopski ve Valja Balkanska Bulgaristan dışında da iyi tanınmaktalar.

Kaynakça

  1. 2011 sayımı, ss. 4.
  2. http://censusresults.nsi.bg/Reports/2/2/R9.aspx
  3. 1 2 2001 nüfus sayımı (Bulgaristan Ulusal İstatistik Enstitüsü)
  4. 2011 Bulgaristan nüfus bilgileri Bulgaristan Millî İstatistik Enstitüsü (Bulgarca)
  5. 2001 kişi sayımı (Bulgaristan Ulusal İstatistik Enstitüsü)
  6. Ömer Turan, 'Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri', Balkan Türkleri - Balkanlar'da Türk Varlığı, ASAM, Ankara, 2003, ISBN 978-975-6769-71-3, s. 29.
  7. Bulgaria's Gold Rush, National Geographic Magazine, Aralık 2006.
  8. Paul Cubberley (1996) "The Slavic Alphabets". In Daniels and Bright, eds. The World's Writing Systems. Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0.
  9. Plovdiv: New ventures for Europe’s oldest inhabited city, The Courier, Ocak/Şubat 2010
  10. The World's Oldest Cities, The Daily Telegraph
  11. New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria), By: Higham, Tom; Chapman, John; Slavchev, Vladimir; Gaydarska, Bisserka; Honch, Noah; Yordanov, Yordan; Dimitrova, Branimira; 1 Eylül 2007
  12. "The Thracian tomb in Kazanluk". Digsys.bg. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110927170224/http://www.digsys.bg/books/cultural_heritage/thracian/thracian-intro.html. Erişim tarihi: 2 Ocak 2009.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.