Çingeneler

Çingeneler
Toplam nüfus
15 milyondan fazla
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Arnavutluk Arnavutluk Tartışmalı
1.300 - 120.000[1]
Arjantin Arjantin 300.000[2]
[3]
Brezilya Brezilya 678.000 – 1.000.000[4]
Bulgaristan Bulgaristan
325,343 (Resmî nüfus sayımı)[5][6]
Kanada Kanada 80.000[7]
Çek Cumhuriyeti Çek Tartışmalı
11.746
ya da 220.000[8]
[9]
Fransa Fransa 280.000 – 340.000
Almanya Almanya 110.000 – 130.000
Yunanistan Yunanistan Tartışmalı
200.000
ya da 300.000–350.000[10][11]
Macaristan Macaristan Tartışmalı
205.720,
800.000 – 1.000.000[12][13][14]
Hindistan Hindistan 2.274.000[15][16]
İran İran 110.000[17]
İtalya İtalya 90.000–110.000[18]
Makedonya Cumhuriyeti Makedonya Tartışmalı
53.879
to 260.000[19]
Romanya Romanya Tartışmalı
(Resmî nüfus sayımı): 535.250[20][21]
[22][23][24]
Rusya Rusya Tartışmalı
183.000 - 400.000[25][26]
Sırbistan Sırbistan Tartışmalı
108.193 (resmî nüfus sayımı)
500.000 (Kosova dahil: 540.000)[27]
Slovakya Slovakya Tartışmalı
92.500 - 550.000[28][29]
İspanya İspanya 600.000 - 800.000[30]
Türkiye Türkiye 500.000 - 750.000 tartışmalı[31]
Ukrayna Ukrayna 48.000 (2002 sayımı); 400.000 (Roman örgütlerinin tahmini)[32]
Amerika Birleşik Devletleri ABD 1 milyon (Roman örgütlerinin tahmini)[33]
Diller
Romani, Çingenece ve yaşanılan bölgenin yerli dili
Din
Romanipen
Hıristiyanlık
İslam ve bölgesel dinleri
İlgili etnik gruplar
Domlar, Lomlar, Hint-Avrupalılar, özellikle Güney Asya'lılar (Desi)
Gırnata Çingenesi, Juan de Echevarría
Romanların Doğu'dan Avrupa'ya göçü
Romanların nüfus oranı

Çingeneler, aslen Kuzey Hindistan kökenli olup günümüzde ağırlıklı olarak Avrupa'da yaşayan göçebe bir halk.[34] Türkçede Roman sözcüğü de sıklıkla Çingene anlamında kullanılır.[35][36] Hindistan'ın Pencap-Sind (Pakistan, Karaçi) nehir havzası boyunca Pakistan ve Afganistan'ın da içinde bulunduğu bölgelerden 1050 civarında İran ve Anadolu üzerinden dünyaya yayılmış bir Hint-Avrupa halkıdır.

Etimoloji

Çingene sözcüğü bir teoriye göre Eski Türkçe yoksul mânasina gelen çıgan sözcüğünden gelir.[36] Zamanla sözcüğün Farsça formu (çingane) Türkiye Türkçesinde benimsenmiştir.[36]

Bir diğer teoriye göre ise Yunanca τσιγγάνος tsinganos sözcüğünden hareketle Çingene olarak Türkçeye geçmiştir. Yunancada Tsinganos kelimesi bugünkü anlamında ilk kez 1378 yılında kullanılmıştır[36] ve modern Yunancaya Bizans Yunancasından geçmiştir. İngilizce'de "çingene" anlamında kullanılan gypsy kelimesinin kökeni, Çingenelerin Kıptî asıllı oldukları şeklindeki yanlış inancın bir sonucu olarak, Kıptî (Mısırlı) kelimesinin Eski Yunanca kökeni olan Αίγυπτος Aigyptos (Mısır ülkesi) kelimesine dayanmaktadır. İlginç bir benzerlik olarak, Osmanlı ve Anadolu Türkçesi'nde Çingeneleri tanımlamak için kullanılan diğer bir terim olan Kıpti aynı zamanda Mısır halklarından birisinin adıdır.[37]

Roman kelimesi, Roman dilinde Rom "koca" kelimesiyle ilişkilendirilmekte olup Sanskrit Rama (रम) ve Ramaṇa (रमण) aynı anlama gelmektedir.

Türkçe

Anadolu Türkçesi ve yayıldıkları bölgelerde Çingenelere çeşitli isim ve sıfatlar takılmıştır. Sıfatlar daha çok yapılan meslekle ilgili olup özellikle Balkan Yarımadasında gümüşçü, demirci, kalaycı, nalbant, müzisyen, kaşık yapımcısı, madenci terimlerinin yerel dillerde karşılıklarıdır. Aşağıdaki listede ise isimler yer almaktadır:[38]

İspanyol Romanları, National Geographic Magazine, Sayı 31 (1917), sayfa 267.

Türkçede Romanlar, yaşadıkları yöreye bağlı olarak Çingene sözcüğünün versiyonları olan çeşitli isimlerle anılırlar. Bunlardan bazıları şunlardır: Çingen, Cingen, Cıngan, Çingan, Çingân, Cingan ve Cingane. Bunun haricinde kullanılan bazı yöresel isimler şunlardır:

Diğer diller

Tarihçe

Çingenelerin vatanlarını neden terk etmek zorunda kaldıkları bugün bile yanıtsız kalmaktaysa da tarihçiler üç görüş üzerinde durmaktadır:

İlk kez 1505'te İrlanda'da, 1514'te de İngiltere'de nüfus kayıtlarına geçirildiler. Aynı tarihlerde, Avrupa'nın birçok ülkesinde gezgin çalgıcı ve falcılardan oluşan bazı göçebe toplulukların kayıtlarına rastlanır. Günümüzde Çingeneler dünyanın dört bir yanına dağılmış olarak yaşarlar. Büyük bölümü Avrupa'nın güney kesiminde toplanmıştır. 19. yüzyılın sonlarına doğru Kuzey Amerika'ya da göç etmişlerdir. Çingeneler yaşadıkları her ülkede değişik adlarla anılırlar.

Çingeneler, dünyanın en renkli göçebe topluluklarından biridir. Türkiye'de yoğun olarak yaşadıkları yerlerin başında özellikle Adana (Cono aşireti) olmak üzere, Çanakkale, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Düzce, İstanbul ve İzmir gelir.

Çingenelerin büyük bölümü gelenek, göreneklerini ve topluluklarının yönetim biçimlerini korumuştur. İlk olarak 19. yüzyılda Avrupa'da, sayıları 10-100 aile arasında değişen Çingene toplulukları şefler seçmeye başladı.

Çingene sözcüğü yerleşik düzeni olmayan göçebe insanları çağrıştırır. Oysa Çingenelerin çok azı günümüzde göçebedir. Bazıları kendi istekleriyle göçebeliği bırakmış, yaşadıkları ülkenin yaşam biçimini benimsemişlerdir. Edirne-Kırklareli yöresinde göçebe olarak yaşayan çingenelere "Çerge" denir. Çergeler genellikle pazarlama (bohçacılık) ve kalaycılık işiyle uğraşırlar. Roman olmayanlarla evlenen Romanlar da vardır.Bazı ülkelerde de yerleşik yaşama zorlanmışlardır.Soykırıma uğramışlardır.

Yarı göçebe, yarı yerleşik bir topluluğun sayımının yapılması güç olduğu için Çingenelerin kesin nüfusu bilinmemektedir.

Nisan 1971'de, Çingenelerin sorunlarını tartışmak üzere Londra yakınlarında ilk Uluslararası Roman Kongresi toplanmış olup bu kongreye atfen, 1990'dan itibaren 8 Nisan Dünya Romanlar Günü olarak kutlanmaktadır

Gruplar

Yayıldıkları coğrafyaya göre Çingene halkı göçebe zanaatçılar olarak tek başlık altında toplanabilir. Bununla birlikte tarih boyunca üç ana kola bölünmüşlerdir.[42]

Coğrafi dağılım

Bulgaristan'ın Sliven kentinde Romanlar

Osmanlı'da Çingeneler

Osmanlı İmparatorluğu'nda da Rumeli topraklarında yaşayan Çingeneler ayrı yönetim sayılmışlardı. Kırklareli merkez var sayılarak, (Vize sancak beyinden bağımsız ve ancak gene Vize'de oturmakta olan) Yörük ve Tatarlarından sorumlu bir paşaya bağlanıp "Çingene Sancağı" olarak adlandırılan bu yönetim biriminde, Romanlar'ın yönetsel, mali ve askeri işleri düzenlenirdi. Osmanlı Çingeneleri müslüman olmalarına rağmen, cinayet, vatana ihanet gibi davalarda mahkûm oldukları takdirde, müslümanlar gibi asılarak değil, gayrimüslimler gibi kafaları kesilerek cezalandırılırdı.[43]

Yaşam tarzları

Eski göçebe yaşamlarına uygun işler yaparlardı. Kadınlar falcılık yapar, bohçacılık yapar, dilenir ya da dans ederdi. Erkekler ise çalgı çalar, kap kacak lehimciliği, kalaycılık, hayvan ticareti, hayvan eğiticiliği gibi işlerle uğraşırlardı. Geçmişte atlarla çekilen arabalarla yapılan göçlerde artık kamyon ya da karavanlar kullanılmaktadır. Eski uğraşlarının yerini ise, meyve toplama, asfalt dökme, kullanılmış araba ticareti, sirklerde hayvan bakıcılığı ya da eğiticiliği, hurda maden ve antika eşya alım satımı gibi işler almış olmakla birlikte özellikle Türkiye de ve diğer birçok dünya ülkesinde yerleşik hayata geçmiş olanlar diğer meslek dallarıyla ilgilenmiş olup başka türlü mesleklerde edinmişlerdir. Bazı ünlü İspanyol gitaristler ve flamenko dansçıları Çingene ya da yarı Çingenedirler. Çingenecenin yazılı bir dil olmayışı yüzünden edebiyat yapıtları yoktur.

Ayrımcılık

Çingenelerin göçebe yaşam tarzı yerleşik toplumlarınkinden çok farklıdır. Bu yüzden çoğu zaman, yerel halk tarafından hırsızlık, büyücülük, çocuk kaçırma gibi eylemlerle suçlanmışlardır.

1554'te İngiltere'de Çingene olduğu söylenen herhangi bir kişinin asılması işten bile değildi. Hemen hemen hiçbir yerde istenmeyen Çingeneler, birçok ülkeden sürülmelerine karşın, bir süre sonra bu ülkelere geri dönmeyi başarırlardı.

Günümüzde de Çingeneler yaşadıkları bütün ülkelerde ayrımcılığa tabi tutulmaktadır. Bu yüzden de birçok ünlü, Çingene kimliğini gizlemek durumunda kalmıştır.

Holokost

II. Dünya Savaşı'nda Yahudiler gibi Romanlar da Almanlar tarafından büyük bir kıyıma uğratıldılar. 200.000 -800.000 arasında Roman çoluk çocuk aşağı ırktan oldukları gerekçesiyle Macaristan, Polonya ve Çekoslovakya'daki Nazi kamplarında yok edilmiş bu katliam Roman halkı tarafından porajmos "parçalanmak" olarak adlandırılmıştı.

Kaynakça

  1. ↑ Center for Documentation and Information on Minorities in Europe - Southeast Europe, 'MINORITIES IN SOUTHEAST EUROPE: Roma of Albania', 2000. (Word dosyası)
  2. ↑ Druzhemira Tchileva, Emerging Romani Voices from Latin America, European Roma Rights Centre
  3. ↑ Jorge M. Fernandez Bernal. The Rom of the Americas ("Argentina")
  4. ↑ Resmî data: 678.000
    800.000 - 1.000.000 Jorge M. Fernandez Bernal, The Rom of the Americas (Brezilya bölümünde)
  5. ↑ 2011 resmî nüfus sayımına göre 325,343 (3. sayfa (ingilizce)).
  6. ↑ 1992 nüfus sayımında 313.000 kendi ilanıyla Roman (Elena Marushiakova and Vesselin Nüfusov, The Gypsies of Bulgaria: Problems of the Multicultural Museum Exhibition, 1995. Patrin Web Journal). Marushiakova ve Nüfusov, "The Roma in Bulgaria", Sofia. 1993. kitabına göre, Roman kimliğini benimseyen kişi sayısı 194.000 (1956), 214.167 (1959), 373.200 (1976); 523.519 (1980); hükumet tarafından Romalı olarak tanımlayan kişi sayısı 576.927 (1989), ancak yarısından fazlasının kendini Türk kimliği tercih ve ilan ettikleri hatırlanmalıdır. (s. 92–93). Marushiakova ve Nüfusov'un kaba ve şahsi tahmine göre, 1993 yılında Roman kökenli etnik kimliğinine sahip olduğu halde farklı etnik kimliğini benimseyen halkın toplam sayısı yaklaşık 800.000 (s. 94–95). Marushiakova and Nüfusov'un 1995'te buna benzer tahmine göre, 750.000 ±50.000. Bazı uluslararası kaynakları 700.000 – 800.000 gibi resmî nüfus sayımlarına göre büyük rakam gösterilmektedir. (UNDP Avrupa Bölge Bürosu) göre daha büyük rakamlar gösterilmektedir. Bulgaristan halkın 300.000'dan fazla Roman kökenlilerin kendi etnik kimliğini Türk ya da Bulgar olarak göstermek geleneksel eğilimleridir. Diğer istastikler: 1990'de 450.000 olarak tahmin edilmiştir (U.S. Library of Congress study); 1992'de İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan gizli nüfus sayımından en az 553.466 olduğunu alıntı edilmiştir (bakınız. Marushiakova ve Nüfusov, 1995).
  7. ↑ http://home.cogeco.ca/~rcctoronto/pdfs/fs08canada.pdf Ronald Lee, Roma in Canada, Roma Community Centre, 1998 PDF dosyası
  8. ↑ Sčítaní lidu. domů a bytů 2001 (2001 nüfus sayımı), Český statistický úřad, 2005
  9. ↑ http://skola.romea.cz/cz/index.php?id=historie/14 Petr Lhotka, Romové v České republice po roce, Vzdělávací cyklus o Romech, 1989
  10. ↑ The State of the Roma in Greece, Hellenic Republic - National Commission for Human Rights (2001-11-29)
  11. ↑ The Situation of Roma in Selected Western European Countries: Report to the OSCE Conference on Anti-Semitism and on other Forms of Intolerance Cordoba. Spain., International Helsinki Federation for Human Rights , June 8-9. 300.000 - 350.000 (Word dosyası)
  12. ↑ http://www.nepszamlalas.hu/eng/volumes/06/00/tabeng/1/load01_10_0.html
  13. ↑ http://www.csmonitor.com/2008/0213/p07s02-woeu.html
  14. ↑ http://www.demos.hu/index.php?name=OE-DocManager&file=download&id=19&keret=N&showheader=N Hungary's Strategic Audit, DEMOS Hungary, ISBN 963-219-030-0 (PDF dosyası)
  15. ↑ Hindu of India, Joshua Project
  16. ↑ Lambanis or Gypsies, Kamat
  17. ↑ Tavakkol, Saeed (26 Ekim 2005). "Gypsy". iranian.com. http://www.iranian.com/SaeedTavakkol/2005/October/Gypsy/index.html. Erişim tarihi: 4 Ekim 2010.
  18. ↑ Liégeois, Jean-Pierre (1994) (Fransızca). Roma. Tsiganes. Voiageurs. Conseil de l'Europe. s. 34.
  19. ↑ Census of nüfusulation. households and dwellings in the Republic of Macedonia, Republic of Macedonia State Statistical Office, Mayıs 2005 2002 yılında 53.879 (PDF dosyası)
  20. ↑ Diğer kaynaklara göre, 0,7–2,5 milyondan fazla. Romanya 2002 nüfus sayımı (PDF dosyası) 535.250. Ancak diğer kaynaklar ile çelişmektedir. Romalıların çoğu ayrımcılıktan korkarak farklı etnik olarak kendini tanıtmışlardır. Çoğunluğu Rumen olarak, Batı bölgelerde Macar olarak, Dobruca bölgesinde Türk olarak kendini tanıtmışlardır. Uluslararası kaynaklar ise resmi nüfus sayımına göre daha büyük rakam vermektedir. Onların kimlik kart sahibi olmadıkları için çoğu hiç kaydedilmemiştir.
  21. ↑ Centrul de Resurse pentru Diversitate Etnocultuală, Romii din România (RDF dosyası)
  22. ↑ WORLD BANK INVOLVEMENT IN ROMA ISSUES, World Bank
  23. ↑ Chungui Qiao, 'IAOS SATELLITE MEETING: MEASURING SMALL AND INDIGENOUS NÜFUSULATIONS', Social Policy Journal of New Zealand C.25, Temmuz 2005 (PDF dosyası)
  24. ↑ http://www.nzz.ch/nachrichten/schweiz/rumaenien_sieht_ende_starker_auswanderung_1.698521.html
  25. ↑ НАЦИОНАЛЬНЫЙ СОСТАВ НАСЕЛЕНИЯ (National Nüfusulation - 2002 Russian Census) perepis2002.ru kayıtlı Romanların sayısı 182.766
  26. ↑ Jean-Pierre Liégeois'nın araştırması (Jean-Pierre Liégeois, Roma. Tsiganes. Voiageurs, Conseil de l'Europe, 1994, s. 34.)'na göre Rusya'da 220.000–400.000 Roman yaşanmaktadır.
  27. ↑ http://europeandcis.undp.org/uploads/public/File/rbec_web/vgr/chapter1.1.pdf UNDP Bölgeal Bureau Europe (PDF dosyası)
  28. ↑ Slovakia seeks help on Roma (Fionnuala, Sweeney, CNN)
  29. ↑ title=The CIA World Factbook "Slovakia"
  30. ↑ U.S. Spain - The Gypsies
  31. ↑ Gayri resmî sayım Reaching the Romanlar—A Feasibility Study Report (International Romani Studies Network, Istanbul, 2006. s.13. Ayrıca bakınız: Turkey: A Minority Policy of Systematic Negation (International Helsinki Federation for Human Rights report) [http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2005/05/08/639714.asp AB ülkeleriyle ortak bir noktamız daha ÇİNGENELER (Ayten Serin, 8 Mayıs 2005, Hürriyet), [http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008&ver=16 Türkiye'deki Kürtlerin sayısı! (6 Haziran 2008, Milliyet)
  32. ↑ Ukrainian census 2002
  33. ↑ Estimation by SKOKRA (The Council of the Kumpanias and Organizations of the Americas) and Romani Union
  34. ↑ "Rom (people)." Britannica.com. Erişim: 29 Kasım 2013.
  35. ↑ "Roman." Türk Dil Kurumu. Erişim: 29 Kasım 2013.
  36. 1 2 3 4 "Çingene." Nişanyan Sözlük. Erişim: 29 Kasım 2013.
  37. ↑ özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük Öztürk, s. 280
  38. ↑ Özhan Öztürk. http://www.karalahana.com/makaleler/kitap/Karadeniz_ansiklopedik_sozluk.htm Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2. Cilt. Heyamola Yayıncılık. İstanbul. 2005. ISBN 975-6121-00-9. s.280-281]
  39. ↑ Öztürk. a.g.e. s. 281
  40. ↑ http://rudaw.net/turkish/opinion/15032015
  41. 1 2 Öztürk, a.g.e. s. 281
  42. ↑ Herman Berger. Çingene Mitolojisi. s. 5
  43. ↑ Marushiakova, E., Popov, V. Osmanlı Imparatorluğu’nda Çingeneler. Istanbul

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/2/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.