Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti
| Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Naxçıvan Muxtar Respublikası
Nahçıvan |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
 |
||||||
 |
||||||
| Başkent | Nahçıvan 39°20′K 45°30′D / 39.333°K 45.5°D | |||||
| En büyük Rayon | Nahçıvan | |||||
| Resmî diller | Azerice | |||||
| Hükûmet | Özerk | |||||
| • | Parlamento Başkanı | Vasif Talıbov | ||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | Nahçıvan ÖSSC'nin kuruluşu | 9 Şubat 1924 |
||||
| • | Nahçıvan, Otonom | 17 Kasım 1990 |
||||
| Yüzölçümü | ||||||
| • | Toplam | 5.502,73 km2[1] 2.124,6 mil2 |
||||
| • | Su (%) | önemsiz miktar | ||||
| Nüfus | ||||||
| • | 1 Ocak 2014 tahmini | 435.367[2] | ||||
| Para birimi | Azerbaycan Manatı (AZN) | |||||
| Zaman dilimi | EET (UTC+4) | |||||
| • | Yaz (SU) | EEST (UTC+5) | ||||
| ISO 3166 kodu | [[ISO 3166-2:AZ[3]|AZ[3]]] | |||||
Nahçıvan veya resmî adıyla Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti (Azerice: Naxçıvan Muxtar Respublikası), Azerbaycan'a bağlı özerk bir cumhuriyet.
Coğrafya ve ulaşım
Nahçıvan'ın, kuzeyi ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı da İran topraklarıyla çevrilmiş olup, kuzeybatısında yer alan Türkiye ile kısa bir sınırı vardır. Bu sınır bölgesi Türkiye tarafından Dilucu olarak adlandırılmakta olup, Türkiye ile Nahçıvan'ı birbirine bağlayan yol Dilucu'nda Aras Nehri üzerine inşa edilen Hasret Köprüsü'nden geçmektedir.
Azerbaycan’ın yaklaşık %6,3’ünü oluşturan Nahçıvan, 5.502,73 km2 yüzölçümüne sahiptir[1] (Nahçıvan şehri - 35.48 km², Kengerli İlçesi - 682 km², Culfa İlçesi - 995 km², Ordubad İlçesi - 972 km², Sederek İlçesi - 151.34 km², Şerur İlçesi - 707.5 km², Şahbuz İlçesi - 918 km² olmak üzere). Arazi yapısı dağlık bir nitelik gösteren Nahçıvan'da ovaların toplam araziye oranı % 20, ormanların oranı ise % 2 civarındadır. Ovaların büyük bir bölümü tarıma elverişlidir. Ülkenin zengin madensuyu, soda ve tuz kaynakları bulunmaktadır.[1]
Azerbaycan'a bağlı olmakla birlikte, bu ülkeyle fiziki bağlantısı olmayan Nahçıvan, Türk devletleri arasında Türkiye ile kara sınırı bulunan tek toprak parçasıdır. Türkiye ile Nahçıvan arasında 17 km'lik bir sınır bulunmaktadır. Nahçıvan şehir merkezi ile Türkiye'nin Iğdır şehri arasındaki uzaklık 160 km olup, iki şehir karayolu ile birbirlerine bağlanmıştır. İki ülke arasındaki ulaşım ve ticari ilişkiler Dilucu Sınır Kapısı'ndan gerçekleştirilmektedir.[1]
İran ile Culfa ve Urumiye kentlerine yönelik iki ayrı sınır kapısı bulunmaktadır. Sovyet döneminden kalan, Nahçıvan'ı Ermenistan üzerinden Azerbaycan'a bağlayan karayolu ise, 1990'ların başlarından bu yana kullanılamamaktadır.
Nüfus ve idari yapı
Nüfus
1 Ocak 2014 resmî verilerine göre Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin toplam nüfusu 435.367 kişidir.[2] Nahçıvan, tarihî Nahçıvan Hanlığı gibi kendisine başkentlik yapan Nahçıvan şehrinin adı ile anılmaktadır. 1 Ocak 2013 resmî verilerine göre Şehir 88.000 kişi nüfusa sahiptir.[3]
Etnik yapı
1 Ocak 2008 resmi verilerine göre Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin nüfusu 414.900 kişidir.[3] Etnik yapı ise 01.08.2011 resmi verilerine göre 405.900 Azeri, 2.280 Kürt, 517 Rus, 140 Ukraynalı,91 Tatar, 147 Ermeni, 11 Lezgi, (%0,021) ise diğer halkların temsilcileri.[4][5]
İdari yapı
Nahçıvan'ın statüsü, 12 Kasım 1995 tarihinde halk oylaması ile kabul edilen Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nın 9. bölümünde düzenlenmiştir. Buna göre; Nahçıvan içişlerinde özerk, savunma ve dış politikasında ise Azerbaycan'a bağlı bir statüye sahiptir. Yasama organı 45 üyeli Ali Meclis'ten, yürütme organı ise Bakanlar Kurulu'ndan oluşan Nahçıvan'da yargı görevi bağımsız mahkemelerde bulunmaktadır.
Nahçıvan, Türkiye'nin de taraf olduğu 1921 Moskova ve Kars Antlaşmaları uyarınca özerk statüsü devam etmek kaydıyla Azerbaycan'a bırakılmıştır. Bu çerçevede Türkiye de Nahçıvan'ın statüsünün devamında dolaylı olarak bir güvence unsuru haline gelmiş ve Nahçıvan'ın toprak bütünlüğünü kabul etmiştir.
Nüfus dağılımı
Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Nahçıvan şehri ile buna bağlı 7 ilçeden oluşmaktadır. 1 Ocak 2013 resmî verilerine göre Nahçıvan şehri ile ilçelerinin nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir:[3]
| İsim | Resim | Merkez | Nüfus | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Babek Rayonu | Babek | 68.700 | ||
| Culfa Rayonu | Culfa | 44.500 | ||
| Kengerli Rayonu | Kıvrak | 29.900 | ||
| Nahçıvan |  |
Nahçıvan | 88.000 | |
| Ordubad Rayonu | Ordubad | 47.700 | En doğudaki idari bölgedir. | |
| Sederek Rayonu | Haydarabad | 15.000 | Türkiye ile sınırı olan idari bölgedir. | |
| Şahbuz Rayonu |  |
Şahbuz | 24.000 | |
| Şerur Rayonu | Şerur | 109.400 |
Eğitim
Nüfusunun % 28'i şehir merkezlerinde yaşayan Nahçıvan'da 228 ilk ve orta öğretim okulu, 5 meslek lisesi ve 2 üniversite bulunmaktadır. Üniversitelerden biri Nahçıvan Devlet Üniversitesi (NDÜ) diğeri Nahçıvan Özel Üniversitesi’dir. NDÜ’nün Mimarlık, Rus Dili ve Edebiyatı ile Müzik bölümleri ÖSYM üniversite tercih kılavuzunda yer almaktadır ve Türkiye'den yaklaşık 250 öğrenci eğitim görmektedir. Üniversitede bazı bölümler için yüksek lisans ve doktora eğitim programları mevcuttur. Bölgede ayrıca, okul öncesi eğitim için resmî kreşler mevcuttur.[6] 1999 yılı itibariyle toplam öğrenci sayısı 80.000 olarak tespit edilmiştir.
Tarih
Türk dünyasına açılan tek kapı olan Nahçıvan, zamanında Mustafa Kemal Atatürk'ün İran'dan satın aldığı toprakla Ermeni istilasından kurtulmuştur. Bu topraklar şu an bize aittir ve Nahçıvan sınırımızı oluşturmaktadır. Atatürk döneminde, hem ileride özerklik statüsü kazanması hem de o zaman Nahçıvan'la aramızda bir sınır kurulması için İran'la toprak mübadelesi yapılmıştır. Atatürk 'Türk Kapısı' olarak nitelendirdiği Nahçıvan'ın 13 km'lik sınırını İran'dan alarak Nahçıvan'la Türkiye arasında bağ kurmuştur. 1. Dünya Savaşı'nda Türk ordusu Nahçıvan'ın Ermeni istilasından kurtulmasını sağlamıştır.[7][8][9][10][11]
Galeri
Dış bağlantılar
- Resmî site (Azerice), (İngilizce), (Rusça)
- Azerbaycan Devlet Istatistik Komitesi (Azerice), (İngilizce)
Kaynakça
- 1 2 3 4 "Coğrafi Durumu". Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgiler. T.C. Dışişleri Bakanlığı. 28 Şubat 2014. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117014502/http://naxcivan.cg.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121606. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- 1 2 "Nüfus, Dil ve Din". Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgiler. T.C. Dışişleri Bakanlığı. 28 Şubat 2014. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117014502/http://naxcivan.cg.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121606. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- 1 2 3 4 5 "Azerbaycan Ülke Verisi" (İngilizce). Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi. GeoHive. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304054819/http://www.geohive.com/cntry/azerbaijan.aspx. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- ↑ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan: Nakhchivan Economic Region
- ↑ "Population (Nüfus)" (Azerice/İngilizce). Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160309182949/http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/indexen.php. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- ↑ "Eğitim". Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Hakkında Genel Bilgiler. T.C. Dışişleri Bakanlığı. 28 Şubat 2014. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117014502/http://naxcivan.cg.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121606. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2014.
- ↑ http://nahcivan.bk.mfa.gov.tr/ShowSpeech.aspx?ID=709
- ↑ https://eksisozluk.com/entry/51601459
- ↑ http://www.sozcu.com.tr/2015/gunun-icinden/ataturkun-satin-aldigi-toprak-755129/
- ↑ http://www.egitimyuvasi.com/konular/ataturkun-satin-aldigi-toprak-nahcivan-ozerk-bolgesi.21616/
- ↑ http://www.mehmetciktv.com.tr/haber/14633/ataturk-vatani-icin-bunu-da-yaptigini-biliyor-muydunuz.html
| |||||||||||||||||
| ||||||
