Karaçay-Çerkesya
| Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti | |||||
| |||||
| Milli Marş: Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Millî Marşı | |||||
| Konum | |||||
 | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya | ||||
| Federal Bölge: | Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi | ||||
| Ekonomik Bölge: | Kuzey Kafkasya Ekonomik Bölgesi | ||||
| Başkent: | Çerkessk | ||||
| Cumhurbaşkanı: | Mustafa Azret-Aliyevich Batdyyev | ||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 14.300 km² (5.521 sq mi) | ||||
| Nüfus: | 478.500 | ||||
| - Yoğunluk: | 33 /km² (87 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Dili: | Karaçay-Balkar Türkçesi, Çerkesce (Kabartayca), Rusça, Nogay Türkçesi, Abazaca | ||||
| Kuruluş tarihi: | 1993 | ||||
| Kodu: | 90 | ||||
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.
Coğrafya
Bölgede 130 adet göl vardır. Kafkasya'nın en yüksek dağı olan Elbruz, eğer Kafkaslar Avrupa'nın sınırı olarak kabul edilirse, Avrupa'nın en yüksek dağıdır. Karaçay rayonundaki Biyçe Sın önemli yaylalardandır. Bir tuz gölü de bulunur.
Ocak ayında sıcaklık ortalaması -3.2 °C,Temmuz ortalamaı da +20.6 °C'dir.
Cumhuriyette altın, kömür ve kil yatakları işlenmektedir.
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nin güneyi dağlık, güzel manzaralı, mineral suları ve küçük gölleri bulunan turistik bir yöredir. Kuzeye doğru akan ırmakların dar ve uzun vadilerinde sulama ile yoğun (intansif) tarım yapılır. Bu vadilerde 3–5 km aralıklarla köyler sıralanır. Küçük ve büyükbaş hayvancılık ve arıcılık önemlidir. Karaçaylar geleneklerine daha fazla bağlıdırlar.
Nüfus
Cumhuriyet nüfusu içinde 2010'da Karaçaylar % 41, Ruslar % 31,6, Çerkesler % 11,9 idi.Diğer gruplar içinde Abazalar % 7,8, Nogaylar % 3,4, Osetler (3,333 ya da % 0,8), Ukraynalılar (3.331 ya da % 0,8), Ermeniler (3.197 ya da % 0,7), Tatarlar (2.021 ya da % 0,5), diğer küçük gruplar da nüfusun % 0,5'i idi.[1]
| Etnik gruplar | 1926 sayımı | 1939 sayımı | 1959 sayımı | 1970 sayımı | 1979 sayımı | 1989 sayımı | 2002 sayımı | 2010 sayımı |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Karaçaylar | 52.875 (%52) | 70.932 (%29,2) | 67.830 (%24,4) | 97.104 (%28,2) | 109.196 (%29,7) | 129.449 (%31,2) | 169.198 (%38,5) | 194,324 (%41,0) |
| Çerkesler | 16.186 (%15,9) | 17.667 (%7,3) | 24.145 (%8,7) | 31.190 (%9) | 34.430 (%9,4) | 40.241 (%9,7) | 49.591 (%11,3) | 56,466 (%11,9) |
| Abazalar | 13.731 (%13,5) | 14.138 (%5,8) | 18.159 (%6,5) | 22.896 (%6,6) | 24.245 (%6,6) | 27.475 (%6,6) | 32.346 (%7,4) | 36,919 (%7,8) |
| Ruslar | 2.593 (%2,6) | 118.785 (%48,8) | 141.843 (%51) | 162.442 (%47,1) | 165.451 (%45,1) | 175.931 (%42,4) | 147.878 (%33,6) | 150,025 (%31,6) |
| Nogaylar | 6.263 (%6,2) | 6.869 (%2,8) | 8.903 (%3,2) | 11.062 (%3,2) | 11.872 (%3.2) | 12.993 (%3,1) | 14.873 (%3,4) | 15,654 (%3,3) |
| Diğerleri | 9.961 (%9,8) | 14.810 (%6,1) | 17.079 (%6,1) | 19.957 (%5,8) | 21.917 (%6) | 28.881 (%7) | 25.584 (%5,8) | 18,892 (%4,0) |
Tarih
1829-1838 yılları arasında Rus istilasına uğramıştır. Karaçayca ile Balkarca ortak bir edebiyat dili kullanır, bu dile Karaçay-Balkarca da denir. Ruslar, 1830'dan sonra, özellikle 1860'larda yoğunlaşmak üzere bölgeyi kolonize etmişlerdir.
12 Ocak 1922'de Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı "Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı" (K-ÇÖO ya da kısaca "Karaçay-Çerkesya") adıyla kuruldu. Oblast, 26 Nisan 1926'da merkezi Karaçayevsk kenti olan "Karaçay Özerk Oblastı" (KÖO) ve merkezi Çerkessk olan "Çerkes Ulusal Okrugu" (ÇUO) biçiminde ikiye ayrıldı. ÇUO, 30 Nisan 1928'de "Çerkes Özerk Oblastı" (ÇÖO) adını aldı.
Çoğunca güneydeki dağlık kesim vadilerinde yaşayan Karaçaylar, İkinci Dünya Savaşı'nda, düşman Alman işgalcilerle işbirliği yaptıkları gerekçesiyle 1943'te Kazakistan'a sürüldüler, ayrıca Balkarlar, İnguşlar, Çeçenler, Ahıska Türkleri, Kırım Tatarları, ve Kalmuklar da aynı gerekçelerle Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi uzak yerlere sürüldüler ve özerk yönetimleri de kaldırıldı. Karaçay ve Balkarların ayrıldığı toprakların bir bölümü Gürcistan'a bağlandı ve buralara Svanlar yerleştirildi. Bu halklara 1956 yılında, Sovyet üst yönetimince alınan bir karar gereğince hakları geri verildi, 1957 yılında da eski özerk yönetimleri yeniden oluşturularak, sürgündekiler eski topraklarına geri getirildiler. Eski Karaçay toprakları, mevcut Çerkes Özerk Oblastı ile birleştirilerek, 1926 öncesinde olduğu gibi yeniden bir Karaçay-Çerkes Özerk Oblası oluşturuldu. Svanlar ise getirildikleri Gürcistan'a geri gönderildiler. 1957 sonrasında Karaçaylar, eski yerleri dışında, Çerkessk kentine, Adıge, Rus ve Abaza yerleşmeleri ile bu yerlerin çevrelerine de yerleştirildiler.
Kaynakça
| ||||||
