Üsküp
Koordinatlar: 42°0′0″K 21°25′59″D / 42°K 21.43306°D
<tr class_"mergedrow">
| Üsküp | |||
| — Şehir — | |||
| Üsküp Скопjе |
|||
 Üsküp |
|||
|
|||
  Üsküp Üsküp’ün Makedonya'daki konumu |
|||
| Koordinatlar: 42°0′0″K 21°25′59″D / 42°K 21.43306°D | |||
| Ülke |  Makedonya |
||
|---|---|---|---|
| Bölge | Üsküp | ||
| Belediye | Büyük Üsküp | ||
| İdari birimler | 10 belediye
|
||
| Yönetim | |||
| - Belediye Başkanı | Koce Trajanovski (VMRO-DPMNE) | ||
| Yüzölçümü | |||
| - Urban | 571,46 km2 (220,6 sq mi) | ||
| Rakım | 240 m (787 ft) | ||
| Nüfus | |||
| - Kent | 668,518 | ||
| - Şehir | 506,926 | ||
| (2002) [1][2] | |||
| Zaman dilimi | OAZD (+1) | ||
| - Yaz (YSU) | OAYZD (+2) | ||
| Alan kodu | (+389) 02 | ||
| Plaka kodu | SK | ||
| İnternet sitesi: Üsküp Belediyesi | |||
Üsküp (Makedonca: Скопје, trl: Skopje [ˈskɔpjɛ] (
listen)), Makedonya'nın başkenti ve en büyük kentidir. Ülkenin politik, kültürel, ekonomik ve akademik merkezi olan kent, ortasından geçen Vardar nehri tarafından ikiye ayrılır.
Kent en geç MÖ 4000'den beri bir yerleşim bölgesidir; kent merkezine tepeden bakan Üsküp Kalesi'nde Neolitik dönem yerleşimlerinin kalıntıları bulunmuştur. MS 1. yüzyılın başlarında yerleşim Romalılar tarafından ele geçirilmiş ve yerleşim bir ordu kampına dönüştürülmüştür.[3][4] Roma İmparatorluğu'nun 395 yılında doğu ve batı olarak ikiye bölünmesiyle birlikte o zamanki adıyla Scupi İstanbul merkezli Bizans'ın hakimiyetinde kalmıştır. Üsküp, Orta Çağ'ın başlarında Bizans ile 972 ile 992 yılları arası kenti başkent haline getiren Bulgar İmparatorluğu arasındaki çekişmelerin ortasında kalmıştır. 1282'de Sırp İmparatorluğu'nun bir parçası olan kent 1346'da ülkenin başkenti olmuş, 1392 yılında Osmanlılar tarafından ele geçirilmiş ve Türkler tarafından Üsküp olarak adlandırılmıştır. 500 yıldan uzun süre Osmanlı hakimiyetinde kalan kent önce Rumeli Eyaleti'ne bağlı Üsküp Sancağının merkezi olmuş, daha sonra vilayet sistemine geçilmesiyle oluşturulan Kosova Vilayeti'nın da merkezi olmuştur. 1912'de Balkan Savaşları vasıtasıyla Sırbistan Krallığı tarafından ele geçirilen kent,[5] I. Dünya Savaşı'ndan sonra yeni kurulan Yugoslavya Krallığı'nın bir parçası olmuştur. II. Dünya Savaşı'nda Mihver Devletleri safındaki Bulgaristan tarafından işgal edilmişse de 1944'te Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ni meydana getiren federal devletlerden Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkenti olmuştur. Üsküp II. Dünya Savaşı'ndan sonra hızlı bir gelişim gösterdiyse de 1963'te yıkıcı bir depremle oldukça zarar görmüş, 1991'de Yugoslavya'dan bağımsızlığını ilan eden Makedonya Cumhuriyeti'nin başkenti olmuştur.
Üsküp Vardar nehri yatağında kurulmuştur ve Balkanlar'da Belgrad'la Atina arasında hemen hemen ortada bulunur. Metal sanayi, kimya, kerestecilik, tekstil, dericilik ve basım endüstrilerinin merkezlerinden olan kent kültür ve spor faaliyetleriyle birlikte ticaret, taşımacılık ve bankacılık sektörlerinin gelişimiyle birlikte gelişimini hızlandırmıştır. 2002 resmi nüfus sayım sonuçlarına göre 506.926 kişilik nüfusa sahip kent son döneme ait iki gayriresmi tahminlere göre 491.000[6] ile 668.518 kişi arası nüfusa sahiptir.[7]
Etimoloji
Üsküp adı Trak kökenli[8][9] klasik dönem Grek-Roma dönemi sınır kasabasının Latince'deki adı olan Scupiden gelmiştir.[10] Osmanlı zamanında Osmanlı Türkçesi versiyonu (Osmanlı Türkçesi: اسكوب) Üsküp adıyla anılan kent 1912-1941 arası Yugoslavya Krallığı döneminde Sırpça Skoplje (Скопље) olarak adlandırılmıştır. Bulgaristan Krallığı işgali altında olduğu 1941-1944 arası Skopie (Скопие) adını alan kent 1945'te Makedonca Skopje (Скопје) adını almıştır ve resmi olarak da bu ad kullanılmaktadır ancak Türkçe'de Üsküp olarak anılmaya devam etmektedir.
Coğrafya
Üsküp, Makedonya’nın kuzey kesiminde, Kosova’ya yakın bir bölgede yer alır. Balkanlar’ın ortası sayılabilecek bir konumda olan şehir, Vardar Nehri’nin kenarlarında Vardar Vadisi’nde bulunur. Vardar Vadisi, birçok tepe ve dağla çevrilidir.
İklim
Nemli astropikal iklime sahip olan Üsküp’te yaz mevsimi sıcak ve nemli, kış mevsimi soğuk ve nemlidir. Kışları çoklukla kar yağar. Yaz aylarında ortalama sıcaklık 31 °C’dir. Bu sıcaklık bazen 40 °C’nin üstüne çıkar. İlkbahar ve güz mevsimlerinde sıcaklık 15 °C ila 24 °C arasında değişir. Kış aylarında ortalama sıcaklık 6 °C civarındadır; geceleri de sıcaklık genellikle 0 °C’nin altına düşer. Bu sıcaklık düşüşü -10 °C’ye kadar ilerleyebilir. Yıl boyunca yağışın en yoğun olduğu dönemler Ekim-Aralık ve Nisan-Haziran dönemleridir.
 Üsküp iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık, °C | 4,3 | 8,4 | 13,8 | 18,5 | 23,7 | 27,5 | 30 | 30 | 26 | 19,3 | 10,2 | 5,1 | 12 |
| Ortalama sıcaklık, °C | 0,2 | 3,2 | 7,6 | 12,1 | 17 | 20,8 | 23,1 | 22,6 | 18,5 | 12,3 | 5,7 | 1,2 | 18,07 |
| Ortalama en düşük sıcaklık, °C | −3,4 | −1,3 | 1,9 | 5,4 | 9,9 | 13,1 | 14,9 | 14,6 | 11,3 | 6,3 | 1,3 | −2,4 | 5,97 |
| Ortalama yağış, mm | 33,6 | 37,2 | 35,8 | 40,4 | 61,8 | 45,9 | 33,6 | 31,3 | 41 | 44 | 56,3 | 46,1 | 507 |
| Kaynak: World Meteorological Organization Hong Kong Observatory | |||||||||||||
Hidrografi
Vardar, Gostivar yakınlarındaki kaynağından 25 kilometre sonra Üsküp’e ulaşır. Şehirdeki akımı, Selanik yakınlarında bulunan deltadaki akımına çok yakındır. Nehir, Üsküp içinde birkaç menderes yaparak akar. Üsküp’te birkaç dere, Vardar’a karışır. Bunlar içinde en uzunu 130 kilometre uzunluğundaki Treska Nehri’dir.
Şehir, Matka ve Treska adında iki yapay göle sahiptir. Bu göller, şehrin birkaç kilometre uzağındadırlar.
Jeoloji
Üsküp, kuzeyden Şar Dağları ile çevrilidir. Bu dağların arkasında, komşu devlet Kosova yer alır. Yine bu önemli dağ silsilesinin dışında, şehir orta yükseklikte bazı dağ ve tepelerle çevrilidir.
Tarih
Antik tarih ve Roma dönemi
Üsküp en az MÖ 4000'den beri bir yerleşim yeridir[11] ve Üsküp Kalesi'nde Neolitik döneme ait kalıntılar vardır. Üsküp Vadisi'nde yaşayan tanımlanabilmiş ilk insanlar muhtemelen Triballi'lerdir.[12] Daha sonra Paionianlar tafından yerleşilen bölge MÖ 3. yüzyılda Dardaniler tarafından istila edilmiştir. Antik dönemde Scupi olarak anılan kent, MÖ 2. yüzyılda Naissus'tan Vilazora'ya kadar uzanan Dardanya'nın merkezi olmuştur.[13]
Şehrin Roma egemenliğine geçiş, Makedonya-Roma savaşları sonrasında olmuştur. Üsküp, bu savaşlar sonrasında ele geçirilmiştir. Romalı tarihçi Titus Livius, Scupi (şehrin o dönemki adı) şehrine dair ilk tarihî kaynağı yazmıştır. Jeostratejik konumu sebebiyle Üsküp, bu dönemde büyük ve özel bir konum kazanmıştır. Roma’nın Illyricum idari bölgesinin bir parçası olarak şehir, VII Lejyon askerleri tarafından Latinleştirilmiştir. 2., 3. ve 4. yüzyıllara ait Roma yazıtlarından, şehrin bu dönemlerde büyük nüfus artışına uğradığı anlaşılmıştır.[14]
300’lü yıllarda, özellikle 313 sonrasında şehirde Hristiyanlık yayılmaya başlamıştır. Bu şekilde de Üsküp’te, piskoposluk kurulur. 4., 5. ve 6. yüzyıllarda şehir Doğu Roma İmparatorluğu içinde saraylar, hamamlar, meydan ve sokaklar, su idare sistemleri ile gelişkin bir şehir olmuştur.[14]
Bulgar ve Sırp dönemleri
10. yüzyılda, 972-992 yılları arasında Üsküp, Birinci Bulgar Devleti’nin başkenti olmuştur.[14][15] 1093'te Sırp jupan (bölge yöneticisi) Vukan, şehrin üstündeki Norman hâkimiyetini kesmiştir.[14] 1189 yılında şehir, Sırp krallığı içinde yer almıştır.[16]
Üsküp, 11. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar sık sık el değiştirmiştir. Bu el değiştirmelerde genelde Bulgarlar, Sırplar ve Doğu Romalılar mücadele içinde olmuşlardır.
Osmanlı İmparatorluğu dönemi
“Üsküp şehrinden selam” notu ile
19 Ocak 1392 tarihinde Üsküp, Osmanlı Türklerinin egemenliğine girmiştir. Şehir, bu tarihten sonra “Üsküp” (اسكوب) adını almıştır. Aziz Teodor Manastırı’ndaki bir rahip, şehrin Türklerin hükmüne geçişini şu şekilde kayda almıştır: “69’uncu yılın (1392) 6’ncı gününde (19 Ocak) Türkler şehri ele geçirdiler”. 1392 yılından itibaren ekonomik ve idari bakımdan şehirde büyük değişiklikler olmaya başlamıştır. Coğrafi konumunun sonucu olarak şehir, Türklerin sonraki fetihleri için merkez olmuştur. Şehir, Osmanlı İmparatorluğu egemenliği sonrasında politik ve ekonomik açıdan çok güçlü bir hâle gelmiştir.[14]
16. yüzyılda Üsküp’ün nüfusuna dair bilgiyi Evliya Çelebi vermiştir. Bu ünlü Türk seyyaha göre şehirde 10.160 hane bulunmaktadır. Şehrin gelişimi 1689 yılında aniden kesilmiştir. 1683-1699 Osmanlı-Avusturya Savaşları sırasında Avusturya ordusu birlikleri General Piccolomini önderliğinde, Balkanlar’daki Osmanlı İmparatorluğu topraklarına girmiştir. Uzun bir yarma hareketi ile Kaçanik Kalesi’nin ele geçirilmesi sonrasında Üsküp önlerine gelinmiştir. 25 Ekim 1689 tarihinde Avusturya birlikleri Üsküp’ü büyük direnişle karşılaşmadan ele geçirmiş ve şehirde büyük ve zararlı faaliyetlerde bulunmuştur. General Piccolomini’nin emriyle şehir ateşe verilmiştir. Bu yangın ve yıkım, 26 ve 27 Ekim olarak iki gün sürmüştür. Bu büyük yıkımda birçok dükkân ve ev yok edilmiş, en büyük zarar da şehrin Yahudi mahallesinde görülmüştür.[14] Bu zarar verici saldırılar, Osmanlı Ordusu’nun karşı saldırısı ile püskürtülmüş ve devletin Avusturya ordusu geldiği gibi, Osmanlı topraklarından çıkartılmıştır.
1873 yılında Selanik-Üsküp tren hattı açılmıştır. Bu hattın açılması ve sonrasında Mitroviça yönünde gelişmesi, Üsküp’ü gelişiminde büyük katkı sahibi olmuştur. Bu tarihler aynı zamanda Balkanlar’da Osmanlı İmparatorluğu’na karşı girişilen isyanların artmaya başladığı dönemdir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Üsküp, Kosova Vilayeti’nin başkenti olmuştur. 1900-1908 tarihleri arasında Hafız Paşa, şehirde birçok bina yaptırmıştır. Bunlar Islahhane, İdadiye, Vardar ve Serava akarsularının ıslahı gibi imar çalışmaları gerçekleştirilmiştir.[14]
1912-1913 Balkan Savaşları, Üsküp’te Osmanlı egemenliğinden son bulduğu tarihlerdir. Bu tarihler sonrasında, çeşitli saldırılar ve yıldırma çalışmaları sebebiyle şehrin en büyük nüfus oranına sahip Türk nüfusu içinden Türkiye yönünde gelişen büyük göç hareketleri yaşanmıştır.[17]
Osmanlı sonrası dönem
Üsküp, Osmanlı egemenliği sonrasında Sırp egemenliğine geçmiştir. Bu idare altında Morava Bölgesi içinde yer almıştır. 1913 yılında yapılan Londra Antlaşması ile Makedonya bölgesi Sırbistan’ın kontrolüne bırakılmıştır.[18]
I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesinden sonra şehir Bulgarların kontrolüne geçmiştir. 1918’de ise şehir, 1939 yılına kadar Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’nın egemenliğinde kalmıştır.
7 Nisan 1941 tarihinde Üsküp, Alman işgalinde Bulgar güçlerinin kontrolüne girmiştir ve.[19]
1944 yılında şehir, yeni kurulan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin çatısı altında, özerk Makedonya cumhuriyetinin başkenti olmuştur.
Makedonya Cumhuriyeti dönemi
1991 yılında Makedonya’nın Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nden bağımsızlığını ilan etmesiyle Üsküp, bağımsız Makedonya Cumhuriyeti’nin başkenti olarak bugününe gelmiştir.
Günümüzde Üsküp
.jpg)
Bugün Üsküp, Balkanlar’ın ortası sayılabilecek bir konumda, Makedonya’nın başkenti ve en büyük şehridir. Bu merkezî özelliğinin sonucunda çok etnikli, tarihî mirası çok olan bir Balkan şehridir. Üsküp Havalimanı ile şehir, birçok uluslararası uçuşun noktalarından biridir. Otoyol hattı ile de Yunanistan, Kosova ve Sırbistan hatlarının kesişim yerinde konumlanır.
2000’li yıllarda süregelen inşaat çalışmalarıyla Makedonya hükûmeti "Üsküp 2014" projesi çerçevesinde başkent Üsküp'ün merkezini yeni bir görünüme kavuşturmak adına, büyük çalışmalar yürütüyor. İnşa edilen yeni binalarla, eski binalar üzerindeki yenileme çalışmalarıyla ve değişik heykellerle, Üsküp'ün merkezi adeta görkemli antik bir kente benzetilmeye çalışıyor. Heykeller içinden en çok dikkat çekeni ise, Büyük İskender heykelidir. Üsküp 2014 projesinin maliyeti açıklanmıyor ise de, tahminler 200-500 milyon Avro aralığında yapılıyor. Halkın bir kısmı, işsizlik oranının yüzde 33'ü aştığı ve vatandaşların yaklaşık üçte birinin yoksulluk sınırının altında yaşadığı ülkede heykellere yüklü harcamaların yapılmasına karşı çıkıyor. Ülkedeki azınlıklar ise, Üsküp 2014 projesiyle sadece Makedon ve Ortodoks Hristiyan kültürüne yatırım yapılıyor olmasından rahatsız oluyor. Büyük İskender'i kendi ataları olarak gören Yunanlar ise Makedonya'nın bu projesini tahrik edici buluyor. Bulgarlar da Çar Samuil'in bugünkü Makedonya tarihinin kahramanı olarak gösteriliyor olmasından rahatsız. Genel olarak Yunanlar Gruevski hükümetini, Makedon ulusunun yeni tarihini yapay bir şekilde yaratmaya çalışmakla suçluyor. Gerçi bazı Makedon asıllı entelektüeller de, Makedonya hükümetinin Makedon etnik kimliğini reform etmeye çalıştığını ve bu amaçla Üsküp 2014 projesini geliştirdiğini itiraf ediyor. Gerçekten de, Büyük İskender'in antik devleti ile bugünkü Makedonya arasında tarihsel bağlantılar kurmak, dolaylı yoldan Makedonların Slav kökenini reddetmek anlamına geliyor. Uluslararası Kriz Grubu tarafından hazırlanan 11 Ağustos 2011 tarihli raporda, Gruevski hükümetinin Makedon milliyetçiliğini tırmandırdığına dikkat çekiliyor. Bu kapsamda, Makedonya'daki Arnavut ve Türkler, Üsküp 2014 projesinin kendi tarihlerine ve kültürlerine ait değerleri yansıtmıyor olmasından dolayı rahatsızlıklarını dile getiriyor. Makedonya'nın çok uluslu ve çok kültürlü bir devlet olduğunu gerekçe gösteren Arnavut ve Türkler, kendi tarihine ait kahramanların heykellerinin de Üsküp'ü süslemesini talep ediyor.[20]
Tüm bunların dışında 2002 yılında Vodno Dağı'na Milenyum haçı inşa edilmiş, şehrin hemen hemen her yerinden görülebilen bu haç da yoğun eleştirilere maruz kalmıştır.
Politika
İdari bölünme
 |
Numara | Belediye |
|---|---|---|
| 1 | Centar | |
| 2 | Gazi Baba | |
| 3 | Aerodrom | |
| 4 | Čajir | |
| 5 | Kisela Voda | |
| 6 | Butel | |
| 7 | Šuto Orizari | |
| 8 | Karpoš | |
| 9 | Gorče Petrov | |
| 10 | Saraj |
Nüfus
Etnik gruplar
Kentteki en büyük etnik grup 338.358 kişiyle Üsküp'ün %66.75'ine denk gelen Makedonlardır. Makedonları 103.891 (%20.49) ile Arnavutlar, 23.475 (%4.63) ile Romanlar takip eder.[21]
Daha küçük etnik gruplar ise 14.298 (%2.82) kişiyle Sırplar, 8595 (%1.70) kişiyle Türkler, 7585 (%1.50) kişiyle Boşnaklar, 2557 (%0.50) kişiyle Aromaniler'dir. Kentin nüfusunun %1.61'ine tekabül eden 8167 kişiyse kendini diğer etnik gruplara dahil etmiştir.[1]
Uluslararası ilişkiler
Kardeş kentler
Üsküp aşağıdaki kentlerle kardeş kent anlaşmaları imzalamıştır:[22]
.svg.png){kind=small}
.svg.png){kind=small}
Partnerlikler
|
.svg.png){kind=small}
Bazı Üsküplüler
- Yahya Kemal Beyatlı: Ünlü Türk şair ve yazar.
- Rahibe Teresa (Agnes Gonca Boyacı): Nobel Barış Ödülü sahip olan Osmanlı devrinde yaşamış Arnavut kökenli bir rahibe.
- Nikola Gruevski: Makedonya Cumhuriyeti'nin eski başbakanı.
- Filiz Ahmet: Türk sinema ve tiyatro oyuncusu.
- Elena Risteska: şarkıcı ve şarkı yazarı, 2006 Eurovision Şarkı Yarışması'nda Makedonya'yı temsil etti.
- Şarık Tara: Enka Şirketler Grubu fahri başkanı olan inşaat yüksek mühendisi.
- Alev Süleyman: Türkiye'nin İzmir şehrine atanan ilk diplomat. Makedonya ticaret ataşesi.
Resimler
Üsküp’ün gece görünümü
Üsküp Kalesi’nden Mustafa Paşa Camii
Aziz Kiril ve Metodiy Üniversitesi Kampüsü
Bir sokak
Davut Paşa Hamamı ve devamında meşhur Türk Çarşısı
Kaynakça
- 1 2 2002 nüfus sayımı sonuçları Makedonya Cumhuriyeti Devlet İstatistik Enstitüsü (Makedonca) (İngilizce)
- ↑ Üsküp - Makedonya Cumhuriyeti’nin Başkenti 2006 sayım rakamı hk. (İngilizce)
- ↑ The provincial at Rome: and, Rome and the Balkans 80BC-AD14, Liverpool University Press, Classical Studies and Ancient History, Authors Ronald Syme, Anthony Richard Birley, Publisher University of Exeter Press, 1999, ISBN 0-85989-632-3, 130.
- ↑ Pannonia and Upper Moesia, Volume 4 of History of the provinces of the Roman Empire, Author András Mócsy, Publisher Routledge, 1974, ISBN 0-7100-7714-9, p. 116.
- ↑ The three Yugoslavias: state-building and legitimation, 1918-2005, Sabrina P. Ramet, Indiana University Press, 2006, ISBN 0253346568, p. 40.
- ↑ "Macedonia". Population estimations for 2010 by cities, towns and statistical regions, based on the results of the 2002 national census and other data from the State Statistical Office of the Republic of Macedonia. City Population DE. 2010. 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160110114741/http://citypopulation.de:80/Macedonia.html.
- ↑ Град Скопје. "Skopje – Capital of the Republic of Macedonia". skopje.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160514132513/http://skopje.com/page.php?id=48. Erişim tarihi: 2010-12-24.
- ↑ N. G. L. Hammond, F. W. Walbank, A History of Macedonia: Volume III: 336-167 B.C., Oxford University Press, 1988, s.386
- ↑ John Wilkes, The Illyrians, Wiley-Blackwell, 1996. s.86
- ↑ Watkins, Thomas H., "Roman Legionary Fortresses and the Cities of Modern Europe", Military Affairs, Vol. 47, No. 1 (Şub., 1983)
- ↑ Град Скопје. "Official portal of City of Skopje – History". Skopje.gov.mk. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160807095352/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=46. Erişim tarihi: 2009-05-06.
- ↑ Macedonian national treasures, Author Cvetan Grozdanovzdanov, Publisher Makedonska kniga, 1989 p. 61.
- ↑ Macedonia yesterday and today, Giorgio Nurigiani, Publisher: Teleurope, 1967 s. 77.
- 1 2 3 4 5 6 7 History Üsküp Belediyesi resmî sitesi (İngilizce)
- ↑ Пламен Павлов, Цар Самуил и “Българската епопея”, 2002 (Bulgarca)
- ↑ World and Its People: Western Balkans (İngilizce)
- ↑ Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2007
- ↑ Treaty of Peace between Greece, Bulgaria, Montenegro, Serbia on the one part and Turkey on the other part. (London) May 17/30, 1913 (İngilizce)
- ↑ Gerhard Schreiber, Stegemann, Bernd ve Vogel, Detlef, Germany and the Second World War, Vol. 3., 1995 The Mediterranean, south-east Europe, and North Africa - Oxford Clarendon Press, Oxford, England, s. 504, not 38 (citing a Werhmacht report), ISBN 0-19-822884-8
- ↑ Erhan Türbedar, “Üsküp 2014: Makedon Kimliğinin Uyanışı”, Ufuk Dergisi, Sayı 15, Eylül-Ekim 2011, Üsküp 2011, s. 6-7.
- ↑ Government of the Republic of Macedonia. "2002 census results". stat.gov.mk. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151107044504/http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf. Erişim tarihi: 30 Ocak 2010.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 "Skopje - Twin towns & Sister cities". Official portal of City of Skopje. © Grad Skopje - 2006 - 2013, www.skopje.gov.mk. 2013-10-24 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131024131101/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69. Erişim tarihi: 2013-11-04.
- ↑ "Ville de Dijon - Dijon, une politique renouvelée à l'international". Dijon.fr. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160429103834/http://www.dijon.fr/relations-internationales!0-149-1/dijon-une-politique-renouvelee-a-l-international!1-586/. Erişim tarihi: 2013-03-26.
- ↑ "Ville de Dijon - Jumelages". Dijon.fr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304191718/http://www.dijon.fr/portail-de-lien!0-60/jumelages!10-14/. Erişim tarihi: 2013-03-26.
- ↑ "Nanchang City and Sister Cities Intercommunion". Nanchang Municipal Party Committee of the CPC and Nanchang Municipal Government. Nanchang Economic Information Center. 2013-05-22 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130522211744/http://english.nc.gov.cn/aboutnanchang/sistercity/. Erişim tarihi: 2013-11-05.
- ↑ "Medmestno in mednarodno sodelovanje" (Slovence). Mestna občina Ljubljana (Ljubljana City). 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160817234120/http://www.ljubljana.si/si/ljubljana/pobratena-mesta-zdruzenja/. Erişim tarihi: 2013-07-27.
- ↑ Скопје и Белград се збратимија
- ↑ "Kardeş Kentleri Listesi ve 5 Mayıs Avrupa Günü Kutlaması [via WaybackMachine.com"] (Türkçe). Ankara Büyükşehir Belediyesi - Tüm Hakları Saklıdır. 14 January 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090114033014/http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx. Erişim tarihi: 2013-07-21.
- ↑ "Međunarodna suradnja Grada Pule" (Hırvatça, İtalyanca). Grad Pula. 2012-05-05 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120505091330/http://www.pula.hr/index.php?id=123. Erişim tarihi: 2013-07-28.
- ↑ daenet d.o.o.. "Sarajevo Official Web Site : Sister cities". Sarajevo.ba. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160514043419/http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=160. Erişim tarihi: 2009-05-06.
Dış bağlantılar
- Resmî site
- Matka Kanyonu, Üsküp (Türkçe)
 |
Čučer-Sandevo, | Lipkovo |
| ||||
| Želino, Jegunovce |  |
Aračinovo, Ilinden | |||||
 Büyük Üsküp  | |||||||
 | |||||||
| Studeničani, Sopište | Petrovec |
| ||||||||
| ||||||||||||||||
