Josquin des Prez

Josquin des Prez

Josquin des Prez portresi
Doğum yak. 1451
Doornik, günümüzde Belçika
Ölüm 27 Ağustos, 1521 (yaşı yak. 70)
Condé-sur-l'Escaut, kuzey Fransa
Meslek Besteci

Josquin des Prez (d. yak. 1451, Doornik, günümüzde Belçika - ö. 27 Ağustos, 1521, Condé-sur-l'Escaut, kuzey Fransa) Fransız-Flaman bir Rönesans dönemi müzik bestecisi. İsmi Josquin Desprez veya bunun Latinceleştirilmiş sekliyle Josquinus Pratensis, veya alternatif şekilde Jodocus Pratensis olarak da bilinmektedir. Fakat şahsen Josquin des Prez ismini Illibata Dei virgo nutrix adlı motetinde kullanmıştır.[1]

Hayatı

Çocukluğu ve gençliği

Josquin des Prez'nin 1450-1455 yılları arasında, büyük olasılıkla 1521'de, Fransız-Flaman bölgesi olan, Burgundi Düklüğü kontrolü altında bulunan, günümüzde ya Belçika'da bulunan "Hainault bölgesinde ya kuzey Fransa'da bir kasabada doğmuştur. Doğum yerinin hangi kasaba olduğu hakkında tartışmalar bulunmaktadır; ama büyük olasılıkla Doornik'dir. Josquin ilk ismi Flandra ve kuzey Fransa'da çok kullanılan bir erkek ismi olup bu bölgede 7. yy'da yaşamış olan Breton asıllı bir kilise evliyasının ismi idi. "Des Prez" ailesinin bir lakabı idi ve ancak sonradan resmi soyadı olmuştur. Elde bulunan eski belgelerde geçen ismi değişik şekillerde yazılmıştır ve çok kere ismi sadece "Josquin" olarak verilmektedir.

Çocukluğu hakkında hiç belge bulunmamaktadır. Kendi eliyle yazilmis gunumuze kalan tek yazı Sistine Şapeli duvarında bir isim kazıntısı ve karakterini açıklayan tek belge ise Ferrara Dükü Ercole d'Este'ye yazılmış bir tavsiye mektubudur.[2] Eğitimini nerede aldığı ve nasıl bir müzik eğitimi aldığı hakkında da hiçbir belge ve bilgimiz yoktur. Belgelerde "Ockeghem'in talabesi" olarak nitelendirilmektedir. Johannes Ockeghem 1410-1497 döneminde yaşamış ve Fransa kraliyeti için müzisiyenlik yapmış bir ünlü besteci, müzisiyen ve müzik eğitimcisidir. Ama Josquin'e verilen nitelik onun şahsen Ockeghem'den dersler mi aldığını, yoksa Ockeghem'in müzik eserlerini ve notalarını çok ciddi olarak inceleyip öğrendiğini mi açıkça belirtmemektedir.

İsmi geçen ilk yazılı belge 19 Nisan 1477 tarihli olup Jusquin'nin Aix-en-Provence'da merkez şehri olan Anjou Dükleri'nden Rene'nin özel kilisesinde bir şarkıcı olduğunu göstermektedir. Bu görevde 1478'e kadar kaldığı genellikle kabul edilmektedir. Mart 1478-1483 dönemine ait nerelerde bulunduğu ve ne işler yaptığına dair elimizde hiç belge bulunmamaktadır. Anjou Dükü yanında Aix-la-Chapel'de kilise şarkıcılığına devam ettiği kabul edilmektedir. Fakat Anjou Dükü Rene'nin 1480'de olduğu bilinmektedir. Eğer Dük Rene yanında çalışmaya devam etmiş ise, özel kilise mensuplarının diğerleri ile birlikte 1481'de Paris'e gidip yerleşmiştir. Josquin'nin Fransa Kralı Xİ. Louis sarayında müzisyen olarak çalışmış olduğu da kabul edilmektedir. Josquin'in bestecilik kariyerinin başlarına ait olan "Misericordias Domini in aeternum çantabo" adındaki bir möteti o zaman Fransa Kralı olan İX. Louis ile yakın bağlantısı olduğu kabul edilmektedir. 1483'de Josquin, Conde'ye gidip amca ve teyzesinden kendine kalan miras işleri ile uğraştığı da belgelidir. Mayıs 1478'de Conde şehrinin Fransız Kralı İX. Louis ordusu tarafından kuşatılması ve Fransızlar tarafından ele geçirildikten sonra şehir halkının hepsinin bir kiliseye doldurularak bu kilisesin yakılması ile diri diri öldürülenler arasında yakın akrabalarının olması çok muhtemeldir.

Fransa Kralı XI. Louis'in 1483'de ölmesi üzerine Josquin'in ne işe girdiği bilinmemektedir. Fakat bu tarihten sonra 6 şarkının da (chansons) içinde bulunduğu bir notalar kitabı basılmıştır. Büyük olasılıkla bir müddet Milano'da çalıştığı sanılmaktadır.

İtalya

1489'da Josquin'in Roma'ya gidip orada Papa şapelinde müzisyen olarak çalışmıştır. Bu görevde 1495'e kadar kaldığı hakkında belge bulunmaktadır; ama daha uzun bir müddet de kalmış olması mümkündür. Bu görevde iken papa şapelindeki ayinler için kilise müziği bestelemiştir ve bunlar arasında birkaç motet de bulunmaktadır. Josquin'in müziği popüler olarak İtalya'nın kuzeyinde ki önemli şehirlere yayılmıştı. Fakat bu dönemde İtalya devamlı savaş sahası halindeydi. Birkaç kere Fransa Kralı XII. Louis İtalya'nın değişik bölgelerini istila etmiştir. Josquin İtalya'da iken Fransa kralı ve kraliyet maiyeti için birkaç müziksel beste yapmıştır. 1515'de Fransa Kralı XII. Louis öldüğü zaman kralın cenaze ayinleri için bazı dinsel müzik parçaları da bestelemiştir.

Josquin 1503-1504 döneminde bir yıl Ferrara'da Este'ler Düklük Sarayında "müzik direktörlüğü (meastro di cappella)" görevinde bulunmuştur. Bu görevden muhtemelen Ferrara'da veba salgını çıkması üzerine ayrılmıştır. Bu görevden ayrıldıktan sonra onun yerine müzik direktörü olarak ismi iyi bilinen Fransız-Flaman besteci "Heinrich Isaac" gelmiştir; ama Heinrich Isaac'e verilen maaşın Josquin'e verilen maaşın yarısından biraz fazla (200 dükat altını yerine 120 dükat) olduğu bilinmektedir.

Kuzey Fransa'da son yılları

Josquin 1504'den 1521'de vefatına kadar kuzey Fransa'da bulunan Condé-sür-l’Escaut'da bulunan "Notre-Dame Kilisesi" sivil müdürlüğü (provost) işinde çalışmıştır. Bu kilise kuzey Fransa ve Belçika'da bulunan Flandra bölgesinde çok büyük kiliseydi ve ancak bu bölgenin Cambrai'da bulunan katedrali daha büyük idi.

Josquin'in evi bu kasabanın merkezi olan pazar meydanında idi. Josquin öldükten sonra evinin bu şehirde ortaçağlardan kalma toprak imtiyaz sahibi olan yerel asılzadenin eline geçmemesi ve istediği gibi çalıştığı kilisesinin bir gayrimenkul mali olması için, hayatının sonuna kadar yüksek özel vergiler ödemiştir. Fakat öldükten sonra evi satılmıştır ve bu satıştan elde edilen paralar kendi hatırasını anmak için her yıl belli zamanda özel kilise hatırlama ayini yapmaya sarfedilmek için ayrılmıştır. Evinin önde bir Meryem heykeli bulunmaktaydı. Mirasından ayrılan biraz para da her yıl kilise mensupları ve kilise meryem heykeliyle yapılan kasaba etrafında yapılan gösteri yürüyüşünde bu yürüyüş yapanların evinin önündeki Meryem heykeli önünde durup Josquin Des Prez'nin hazırlamış olduğu altı sesli Pater Noster ve Ave Maria motetleri söylemeleri için ayrılmıştı.

Josquin Des Prez 27 Ağustos, 1521'de bu Condé-sür-l'Escaut kasabasında ölmüştür. Mezarı kilisenin etrafında bulunan mezarlıktaydı. 1730'da eski kilise binası harp sırasında yıkılmıştır ve bu sırada bestecinin mezar taşı da kaybolmuştur. Günümüzde mezarının kilise içinde olduğu kabul edilmektedir.

Müziği

Josquin'in "Kyrie" Missa de Beata Virgine eserinin 16. yy. yazma notaları.

Josquin Fransız-Flaman müzik ekolünün en tanınmış bestecisidir. Müzik bestelerinin hemen hepsi koro müziğidir. Bunlardan bir çoğu kilise ayinleri için müziktir: yani "mass" ayin müziği veya motet'dir. Fakat bazı dinsel olmayan müzik parçaları da bestelemiştir. Bunlar Fransızca şarkı (chanson) ve orkestra çalgıları için bestelerdir. Bu dinsel olmayan müzik bestelerinden biri popüler "El Grillo"'dur. Bu "ağustos böceği" anlamına gelir ve müzik çayırlar arasında bulunan ağustos böceğinin cırcır sesini taklid eder.

Josquin klasik müzik tarihinin bir geçiş döneminde yaşamıştır. Müzisiyenlerin Avrupa içinde uzun mesafeler seyahat etmeleri ve özellikle Rönesans'ın kalbi olan İtalya'ya gidebilmeleri, orada geliştirilen yeni stil müziğin Avrupa'ya yayılmasına neden olmuştur. Ayrıca Avrupa'da matbaanın bulunup yaygın olarak kullanılması ve matbaalarda kolay ve nispeten ucuzca beste notalarının bastırılıp yayımlanması bu modern Rönesans müziğinin Avrupa'da yayılmasına büyük bir faktör olmuștur.

Josquin çoksesli (polifonik) müziğin baş ustalarından biridir. Josquin des Prez ismini tasiyan 374'den cok muzisel eseri bulunmaktadir.[3] Bu eser sayısı gayet tartışmalıdır. Josquin polifonik tip müzikte o kadar büyük ün yapmıştır ki öldükten sonra birçok müzik yayımcısı diğer bestecilerin eserlerini Josquin des Prez ismi altında basıp onun ününden faydalanıp bastırdıkları nota partisyonlarının satışlarını artırmaya çalışmışlardır. Bu nedenle son yıllarda müzikoloji eksperleri basılı olan Josquin des Prez adı ile bilinen müzik kompozisyon eserlerinin orijinal yazmalarını dikkatle inceleyip bu eserlerin ona ait olup olmadığını araştırmışlardır ve günümüzde hala bazı eserlerin ona ait olmadığı tartışma konusu olmaktadır.

Josquin 16. yy.da çok güzel melodik içerik ve müzik tekniklerini çok akıllıca kullanması dolayısyla övülmüştür. Fakat günümüzde onun müziğini karakterize edecek nitelik bulmak zor olduğu kabul edilmektedir. Hazırladığı eserlerin çoğunda stili gayet sadedir ve cok susten uzaktadır; ama diğer bazı eserleri o kadar çok süslü o kadar karmaşıktır ki bu eserleri çalmak ve söylemek büyük virtuözlük gerektirmektedir. Bu nedenle 20. yy. dan beri devam eden eldeki eserlerin Josquin'e ait olup olmadığı incelemeleri ve kendine ait olmayan eserlerin ayrılması müzikolojilere büyük zorluklar doğurmaktadır.[2]

Seçilmiş eserleri

Mass ayinleri

  1. Missa Ave maris stella (Roma, 1486–1495) (4 ses)
  2. Missa D'ung aultre amer (4 voices; Jeremy Noble'a gore bestecisi şüpheli)
  3. Missa de Beata Virgine (yak. 1510) (I–II kisimda 4 ses, III–V kisimda 65 ses)
  4. Missa Di dadi (=N'aray je jamais) (4 ses; bazi muzikolojiler icin bestecisi şüpheli)
  5. Missa Faisant regretz (4 ses)
  6. Missa Fortuna desperata (4 ses)
  7. Missa Gaudeamus (4 ses)
  8. Missa Hercules Dux Ferrariae (Ferrara, 1503/04) (4 ses, Agnus III'de 6 ses)
  9. Missa La sol fa re mi (4 ses)
  10. Missa L'ami Baudichon (4 ses)
  11. Missa L'homme armé sexti toni (4 ses, Agnus III'de 6 ses)
  12. Missa L'homme armé super voces musicales (4 ses)
  13. Missa Malheur me bat (4 ses, Agnus III'de 6 ses)
  14. Missa Mater patris (4 ses; bazi muzikolojiler için bestecisi şüpheli)
  15. Missa Pange lingua (Condé, yak. 1514) (4 ses)
  16. Missa Sine nomine (4 ses; canon mass, orijinal ismi "Missa Ad fugam")

Bestecisi şüpheli eserler:

  1. Missa Ad fugam (4 ses)
  2. Missa Da pacem (4 ses)
  3. Missa Une musque de Biscaye (4 ses)

Motetler

  1. Absalon, fili mi (4 ses) (bestecisi şüpheli)
  2. Absolve, quaesumus, Domine/Requiem aeternam (6 ses) (bestecisi şüpheli)
  3. Alma redemptoris mater;
  4. Alma redemptoris mater / Ave regina caelorum;
  5. Ave Maria, gratia plena ... benedicta tu (4 ses);
  6. Ave Maria, gratia plena ... Virgo serena (Milano 1484/85)
  7. Ave nobilissima creatura
  8. Ave verum corpus natum
  9. Benedicta es, caelorum regina
  10. Christum ducem, qui per crucem (4 ses)
  11. De profundis clamavi (4 ses) (bestecisi şüpheli)
  12. De profundis clamavi (5 ses) (geç beste)
  13. Domine exaudi orationem meam
  14. Domine, ne in fuore tuo (4 ses)
  15. Domine, non secundum peccata nostra (2-4 ses; Roma)
  16. Ecce, tu pulchra es, amica mea
  17. Factum est autem
  18. Gaude virgo, mater Christi
  19. Homo quidam fecit cenam magnam
  20. Honor, decus, imperium
  21. Huc me sydereo descendere jussit Olympo (5 ses)
  22. Illibata Dei virgo nutrix
  23. In exitu Israel de Aegypto
  24. In illo tempore assumpsit Jesus doudecim disciplus
  25. Iniquos odio habui (4 ses, sadece tenor kısmı için notalar mevcut)
  26. In principio erat Verbum (bestecisi şüpheli)
  27. Inviolata, integra et casta es, Maria
  28. Jubilate Deo omnis terra
  29. Liber generationis Jesu Christi
  30. Magnificat quarti toni (stili dolayısıyla Josquin eseri olduğu iddia edilmekte)
  31. Magnificat terii toni (stili dolayısıyla Josquin eseri olduğu iddia edilmekte)
  32. Memor esto verbi tui
  33. Miserere mei Deus (Ferrara, 1503)
  34. Misericordias Domini in aeternum cantabo (Fransa, 1480/83)
  35. Missus est Gabriel angelus ad Mariam Virginem
  36. Mittit ad virginem
  37. Monstra te esse matrem
  38. O admirabile commercium (5-motet serisinin bir kısmı)
  39. O bone et dulcissime Jesu
  40. O Domine Jesu Christe (5-kısımdan kalanlar)
  41. O virgo prudentissima
  42. O virgo virginum
  43. Pater noster, qui es in caelis (Condé, 1505–1521)
  44. Planxit autem David
  45. Praeter rerum seriem
  46. Qui edunt me adhuc
  47. Qui habitat in adiutorio altissimi
  48. Qui velatus facie fuisti (6-kısım Passion grubundan kalanlar)
  49. Salve regina (4 ses)
  50. Salve regina (5 ses, 1502)
  51. Stabat Mater
  52. Tu lumen, tu splendor
  53. Tu solus qui facis mirabilia
  54. Usquequo Domine oblivisceris me (stili dolayısıyla Josquin eseri olduğu iddia edilmekte)
  55. Ut Phoebi radiis
  56. Veni, sancte spiritus (bestecisi Forestier de olabilir)
  57. Victimae paschali laudes
  58. Virgo prudentissima
  59. Virgo salutiferi (Ferrara, 1504/05)
  60. Vultum tuum deprecabuntur (7-kısım Passion grubu) (1480'liler)

Motet-chanson

  1. A la mort / Monstra te esse matrem
  2. Fortune destrange plummaige/Pauper sum ego
  3. Que vous madame / In pace in idipsum

Şarkılar

  1. A l'heure que je vous
  2. A l'ombre d'ung buissonet, au matinet (3 ses)
  3. Adieu mes amours
  4. Adieu mes amours (6 ses veya 7 ses)
  5. Baisé moy, ma doulce amye (4 ses)
  6. Belle, pour l'amour de vous
  7. Bergerette savoyenne
  8. Cela sans plus
  9. Comment peult haver joye
  10. Cueur langoreulx
  11. De tous biens plaine (3 ses)
  12. De tous biens plaine (4 ses)
  13. Douleur me bat
  14. Du mien amant
  15. Dulces exuviae
  16. En l'ombre d'ung buissonet tout, au long (3 ses)
  17. En l'ombre d'ung buissonet tout, au long (4 ses)
  18. Entré je suis en grant pensée (3 ses)
  19. Entré je suis en grant pensée (4 ses)
  20. Fama malum
  21. Faulte d'argent
  22. Fors seulement (6 sesden kalan 1 tanesi)
  23. Fortuna d'un gran tempo
  24. Helas madame
  25. Ile fantazies de Joskin
  26. Incessament livré suis à martire
  27. Je me complains
  28. Je n'ose plus
  29. Je ris et si ay larme
  30. Je sey bien dire
  31. La belle se siet
  32. La Bernardina
  33. La plus de plus
  34. Le villain jaloux
  35. Ma bouche rit et mon cueur pleure
  36. Mille Regretz (4 ses)
  37. Mon mary m'a diffamée
  38. N'esse pas ung grant desplaisir
  39. Nymphes des bois (Johannes Ockeghem ölümü üzerine besteleme)
  40. Nymphes, nappés / Circumdederunt me
  41. Parfons regretz
  42. Petite camusette;
  43. Plaine de dueil
  44. Plus n'estes ma maistresse
  45. Plus nulz regretz (1507 Calais Antlaşması' için 1508 ve 1511'de besteleme);
  46. Plusieurs regretz
  47. Pour souhaitter
  48. Quant je vous voye
  49. Qui belles amours a
  50. Recordans de my signora
  51. Regretz sans fin;
  52. Se congié prens
  53. Si j'ay perdu mon amy (3ses)
  54. Si j'ay perdu mon amy (4see)
  55. Tant vous aimme Bergeronette
  56. Tenz moy en voz bras
  57. Une mousque de Biscaye;
  58. Vive le roy (XII. Louis için. Sadece enstrümental)
  59. Vous l'arez, s'il vous plaist
  60. Vous ne l'arez pas
  61. Metinsiz (4 ses)

Frottole

  1. El Grillo
  2. In te Domine speravi per trovar pietà
  3. Scaramella va alla guerra

Seçilmiş ses kayıtları

Yıl Ses Kayıt Medya İsmi Şarkıcılar Ses Kayıt Şirketi Marka İçerikte Josquin eserleri
1993 Renaissance-polyfonie in Brugge: The Songbook . Zeghere van Male Capilla Flamenca. Eufoda 1155. "O intemerata", "Mille regretz" .
1996 Missa Alleluia. Music at the Burgundy Court. Pierre de la Rue . Capilla Flamenca. Eufoda 1232. "Gaude Virgo", "Huc me sidereo"
1996 Oh Flanders Free. Music of the Flemish Renaissance: Ockeghem, Josquin, Susato, De la Rue. Capilla Flamenca Alamire LUB 03, Naxos 8.554516. "El grillo", "Guillaume se va chaufer", "Kyrie" (Missa la sol fa re mi)'dan
1998 Margarete – Maximilian I. Musik um 1500. La Caccia, Schola Cantorum Cantate Domino Aalst, Schola Gregoriana Lovaniensis. ORF Capilla Flamenca Shop CD 265 (2 CD). "Adieu mes amours"
2000 Magic. Flanders Recorder Quartet ve diğerleri. "Mille Regretz", "Scaramella"
2002 Pierre de la Rue Missa de septem doloribus. Psallentes. Capilla Flamenca MEW 0207 "Stabat mater" .
2005 Dulcis Melancholia. Biographie musicale de Marguerite d’Autriche Capilla Flamenca MEW 0525 "Belle pour l'amour de vous", "Plus nulz regretz", "Que vous madame / In pace"
2007 – Désir D'aymer. Love Lyrics Around 1500: From Flanders To Italy. Capilla Flamenca. Eufoda 1369 "Baisés moy" (4 sesli ve 6 ses); "O venus bant".
2007 Salve Mater Salve Jesu. Chant and Polyphony From Bohemia Around 1500. Schola Gregoriana Pragensis, ve Barbara Maria Willi Capilla Flamenca KTC 1346 "Qui velatus facie fuisti"

Medya

    Josquin – El Grillo – Şarkıcılar: dwsChorale
    Stüdyoda ses kaydı (1.6 Mb)
    Tu Pauperum Refugium
    Josquin Des Prez'nin "Magnus es tu, Domine" adlı eserinin 4 fagottan oluşan bir grup tarafından çalınması .

  • Dinlemekte problem mi yaşıyorsunuz? Medya yardımı sayfasına göz atın.

Referanslar

Genel

Özel

  1. ↑ ChoralWiki websitesinde Illibata Dei virgo nutrix moteti metini
  2. 1 2 Wegman 2000, s. 21-28.
  3. ↑ Wegman 2000, s. 28.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Websiteleri

Basılı eserler

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/21/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.