Kılıçbayır Muharebesi

Kılıçbayır Muharebesi
Çanakkale Savaşı / Arıburnu Cephesi
George Lambert'ın "The charge of the 3rd Light Horse Brigade at the Nek, 7 August 1915" tablosu (1924)
Tarih 7 Ağustos 1915 Bölge Gelibolu Yarımadası Sonuç Osmanlı zaferi
Taraflar
Avustralya	Osmanlı Devleti
Komutanlar ve liderler
General Alexander Godley Albay Frederic G. Hughes Binbaşı John Antill	Albay Mustafa Kemal Binbaşı Mustafa
Güçler
3. Light Horse Tugayı	18. Alay
Kayıplar
372 (234 ölü)	Yok

Kılıçbayır Muharebesi (İngilizce: Battle of the Nek) Sarı Bayır Harekâtı’nın bir parçası olarak 7 Ağustos 1915 tarihinde Anzak birliklerince Osmanlı mevzilerine yönelen taarruzdur. Muharebenin sonucunda Anzak birlikleri ağır kayıplar vererek saldırıyı durdurmak zorunda kalmışlardır. Müttefik yazınında "Nek Muharebesi" olarak geçen taarruz, Çanakkale Savaşı’nın en dramatik olaylarından biri olarak kabul edilir. Hazırlık ateşine komuta eden topçu komutanıyla taarruza komuta eden komutanın saatleri arasındaki 7 dakikalık fark, taarruza katılan birliklerin ağır kayıplara uğramasına yol açmıştır.

Harekât öncesi

Conkbayırı’nı işgal etmiş olan Yeni Zelanda birliklerinin Düztepe’ye kuzeyden girişecekleri taarruzu desteklemesi öngörülen Sarı Bayır Harekâtı, Kocaçimen Tepesi – Besim Tepe – Conkbayırı ve Düztepe hattının işgal edilmesini hedeflemektedir. Planı hazırlamış olan Anzak Kolordusu komutanı General Birdwood, harekâta katılacak birliklerin iki kol halinde ilerlemesini öngörmüştü. Kollardan biri Kocaçimen Tepesi ve Besim Tepe’yi işgal ederken diğer kol da Conkbayırı’nı alacaktır. Düztepe’nin işgali içinse Conkbayırı’na taarruz eden birlikler görevlendirilmiştir. Conkbayırı’nın gün doğmadan -03:30 dolaylarında- işgal edilmiş olacağı düşünülmektedir.

General Birdwood, Sarı Bayır Harekâtı’yla hedeflenen tepelerin ele geçirilmesini sağlamlaştırmak amacıyla, Düztepe’nin işgalinin hemen ardından girişilecek bir başka taarruz daha öngörmüştür. Bu taarruz, Yükseksırt – Cesaret Tepe hattı üzerinden Kılıçbayır’ın işgal edilmesini hedeflemektedir. Esasen Kılıçbayır’daki Osmanlı mevzileri, Arıburnu Cephesi’ndeki en güçlü tahkim edilmiş mevzilerden biridir. Öte yandan arazi yapısı, savunmacılar açısından avantajlar sağlamaktadır. Kılıçbayır’a yapılacak bir taarruzun tek yaklaşma yönü Cesaret Tepe'dir. İki tepe arasında sadece 80 metre genişlikte, iki yanı uçurum olan bir sırt bulunmaktadır. Taarruz, zorunlu olarak bu sırttan yapılacaktır.

Taarruz planı

Cephenin çok dar olması nedeniyle taarruz, Albay Frederic G. Hughes komutasındaki 3. Light Horse tugayının 600 askeri tarafından, 150’şer kişiden oluşan dört dalga halinde yapılacaktır. Her dalga, bir öncekinden 2 dakika sonra taarruza kalkacaktır. Taarruza katılan 8. ve 10. Light Horse alayları, önce Cesaret Tepe’yi işgal edecek, daha sonra da Kılıçbayırı'ndaki Osmanlı siperlerini ele geçirecekti. İlk üç dalgadaki askerlere, Osmanlı siperlerine ulaştıklarında siperlere dikmeleri için kırmızı ve sarı renkli ufak flamalar verilmiştir. Dördüncü dalga ise kazma ve kürek dahil olmak üzere çeşitli istihkam malzemeleri taşıyacaktır.

Bu cephe taarruzlarını desteklemek için Bombasırtı üzerinden de bir taarruz planlanmıştır.

Taarruz

Taarruz planına göre açıkta demirli gemilerden yapılacak hazırlık topçu ateşi 7 Ağustos 1915 sabahı 04:00’da başlayacak, 04:30’da sonlanacaktır, taarruzda görevli birlikler de top ateşi kesilir kesilmez taarruza kalkacaklardır. Ancak hazırlık ateşini yöneten komutanın saati, taarruzu yöneten komutanın saatinden 7 dakika geridir. Dolayısıyla bombardıman taarruz birlikleri yönünden 7 dakika erken başlamıştır. Bu sorun değildir ama bombardıman 7 dakika erken bitecektir. Sonuç olarak taarruz kuvvetleri, bombardımanın sonlanmasından 7 dakika sonra taarruza kalkmışlardır. Oysa bombardımanın başladığından gerideki siperlere çekilen Osmanlı savunmacılar, bombardıman biter bitmez ön hat siperlerine yeniden yerleşmek için yeterli zamanı bulmuşlar ve taarruzu yoğun bir ateş altına almışlardır.

8. Light Horse alayı askerlerinden oluşan 150 kişilik ilk taarruz dalgası, Osmanlı siperlerine ulaşamadan kırılmıştır. İlk iki dalgayı oluşturan alayın komutanı ve dokuz subayı ölenler arasındadır. İki dakika sonra ileri atılan ikinci dalga eratından ise birkaç asker Osmanlı siperlerine ulaşıp kırmızı bir flama dikmeyi başarmıştır. İlk iki dalganın kırılması üzerine 10. Light Horse alayının komutanı Yarbay Noel Brazier, taarruzun durdurulmasını önermiş fakat alayların bağlı olduğu tugayın Kurmay Başkanı John Antill, bu öneriyi reddetmiştir. Gerekçe ise Osmanlı siperlerinde bir kırmızı flamanın görülmüş olması, bu nedenle taarruzun takviye edilmesi gereğidir. Taarruza kalkan üçüncü dalgadaki askerler bu kez ileri atılmak yerine doğrudan yere yatarak hareketsiz kalmıştır. Dördüncü dalga siperlerden çıkmadan Frederic Hughes devreye girmiş ve taarruzu durdurma emri vermiştir ancak yanlış anlaşılma nedeniyle dördüncü dalgadaki askerlerin bir kısmı taarruza kalkmıştır. Saat 04:45 itibariyle Cesaret Tepe, tamamen Avustralyalı ölü ve yaralılarla kaplanmıştır.

Tüm bu taarruzlarda muharebeye katılan 600 Avustralyalı erat ve subaydan 372'si ölmüş ya da yaralanmıştır. Osmanlı tarafının kaybı ise yoktur.

Bombasırtı üzerinden yapılan taarruz da Osmanlı siperlerinden kuvvetli bir ateşle karşılaşır ve daha ilk dalgada hücum iptal edilir.

Esasen Kılıçbayır taarruzu, Conkbayırı’nı işgal etmiş olan Yeni Zelanda birliklerinin Düztepe’ye kuzeyden girişecekleri taarruzu desteklemek amaçlıdır. Kılıçbayır, Düztepe’nin güneyine düşmektedir. Oysaki Kılıçbayır taarruzu başladığında Yeni Zelanda birlikleri henüz Conkbayırı’na dahi ulaşmış değillerdi.

Sinema

Kılıçbayır Muharebesi, başrolünde Mel Gibson'un yer aldığı yönetmen Peter Weir'in Gelibolu (film) adlı 1981 yapımı filminin son sahnelerinde konu edilmektedir. Flimde Avustralyalı askerlerin Suvla Koyu'na çıkartma yapmakta olan İngiliz askerleri uğruna öldükleri imajı verilmektedir. Oysa taarruzun amacı, yukarıda da belirtildiği gibi böyle değildir.

Kaynakça

• Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı - General C.F.Aspinall - Oglander (General Ian Hamilton'un karargah subaylarından)
• Alçıtepe'den Anafartalar'a Çanakkale Kara Muharebeleri - Tuncay Yılmazer