Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı
Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı , 1989 yılında İstanbul'da kadınlar tarafından kurulan vakıf, 1990 yılında faaliyete geçen kütüphane ve arşiv. Bugüne dek Türkiye'nin her yerinden 1 milyondan fazla kadın konulu belge derlenmiştir. İstanbul'un Fener semtinde, sahilde vapur iskelesinin karşısındadır.
Vakfın Amacı
Kadınların geçmişini iyi tanımak, bu bilgileri bugünün araştırmacılarına derli toplu bir şekilde sunmak ve bugünün yazılı belgelerini gelecek nesiller için saklamak. Kadın tarihinin yazılmasını sağlamak.
Kadın Konulu Kütüphane ve Arşivlerin Kısa Tarihçesi
19.yüzyılın ortalarından 20.yüzyılın başlarına kadar, dünyanın her tarafındaki ve birbirinden farklı konumlardaki kadınlar,tecrit edilmiş bir dünyada yaşıyor, erkeklere tanınan tüm olanakları kullanmaktan ve bu olanaklara katılmaktan uzak bir konumda bulunuyorlardı. Bu dönemde bazı kadınlar, bu engelleri aşma veya bu engellere karşı çıkma başarısını zaman zaman göstermişlerse de, bu çabalar soyutlanmış, bireysel olaylar olmaktan ileri gidememiştir. 19.yüzyılın başında özellikle Avrupa, ABD ve Osmanlı İmparatorluğu'ndaki bazı öncü kadınlar, gruplar ve örgütler tarafından harekete geçirilen ve bu yasaklanmış nüfuz bölgesini çevreleyen sağlam surları yıkmaya yönelik mücadeleler, yavaş yavaş daha kitlesel bir harekete dönüştü; bu kararlı mücadele sürecinin başlatılmasına paralel biçimde, kadın hakları konusunda verilen bu hak arama hareketine bağlı olarak, yazılı ve görsel pek çok belge, örneğin yayınlar, afişler, günceler, fotoğraflar, mektuplar, bildiriler ve anılar, aynı süre içinde bu öncü kadınların, grupların ve örgütlerin ellerinde toplanmaya başladı.Haklar ve eşitlik yolunda verilen bu mücadeleye koşut olarak, kadınların bilincinde de yeni bir anlayış filizlendi: Kadınlar ve kadın hareketlerinin, gelecek kuşaklar için tanıklık oluşturmaları amacıyla ortaya çıkardıkları ve geçmişteki kadınların yaşam mücadelelerini kanıtlayan belge ve arşivlerin gözetilmesinin, elde edilmesinin ve korunmasının, kadınların kendi başlarına halletmeleri gereken bir sorun olduğu açıkça ortaya çıktı. İşte kadınlar da tam bu noktada, kadınlarla ilgili belgeleri toplama, koruma ve bu konuda kütüphaneler ve arşivler kurma sürecine girdiler. Bu tür kütüphane ve arşivlerin kurulması, başlıca üç farklı tarihsel dönemde gerçekleşti: Bunların ilki, 20.yüzyılın ilk çeyreğindeki süfrajet hareketi (oy kullanma yönündeki kadın mücadelesi), ikincisi, 1970'li yıllarda İkinci Dalga Feminist Hareket, üçüncüsü ise, 1980'li yıllarda, kadın hareketini kurumlaştırma yönündeki devlet destekli girişimlerin olduğu dönemdir. Söz konusu kütüphaneler ve arşivler, kadınlar ve kadın hareketlerinin belleğini oluştururlar, "kadınlık bilinci" nin gelişmesine paralel olarak büyürler. Bu kütüphanelerin, bir başka önemli işlevi daha vardır: diğer kütüphane ve arşivlerde korunan, kadınlarla ilgili belgeleri izleyip bulmak. Kadın kütüphaneleri, bu yöntemlerle kaynak malzeme konusunda bilgi yaratarak "görünmeyen" kadını "görünür" hale getiriyorlar! Kadınların tarihinin belgelenmesi, kadınların yaşam ve deneyimleriyle ilgili, genel konulu kütüphanelerde çoğunlukla bulunmayan özel malzemelerin tanıtılması gereksinimi dolayısıyla ortaya Kadın Kütüphaneleri çıktı. Kadınların sorunlarının ve tarihlerinin, geleneksel veya akademik kütüphanelerde hemen hemen hiç dikkate alınmamış olması ve kadınların içinde bulunduğu eşitsizlik yaratan bu koşullar böylelikle "kadın konulu" belgeler ve özel konu başlıklı sınıflandırmalarla ortadan kaldırıldı.
Vakfın Kuruluşu ve Koleksiyonları
Vakfın kuruluş öyküsü kurucularından birinin 1985 yılında bu projeyi ilk kez tasarlamasıyla başladı. O zaman, ciddi bir projeden oldukça uzak, bir düş gibi görünen bu tasarı, önce 1988'de ikinci kurucunun da katılmasıyla gerçekleştirme olanağı bulunan bir düşünceye, daha sonra üçüncü kurucuyla da bir araya gelindiğinde, gerçek bir projeye dönüştü. Yasal olarak 1989 yılının Aralık ayında kurulan vakfın kütüphanesi, 14 Nisan 1990 tarihinde, Haliç-Fener semtinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin tahsis ettiği ve bugün de kullanılan tarihi binada açıldı. Tarihi çeyrek yüzyıla yaklaşan, 1 milyon kadın konulu belgeye sahip bir kurum olan Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’nın 1989'dan beri süren çalışmalarını kurucu üyeleri Jale Baysal, Füsun Akatlı, Aslı Davaz, Şirin Tekeli ve Füsun Yaraş başlatmıştır. Hizmete açıldığında raflarında 100 kitapla işe başlayan kütüphanede 2010 yılı itibariyle yaklaşık 11.500 kitap, 400’e yakın süreli yayın, 500’ü aşkın tez, 4000’i aşkın makale, onbinlerce kupür, Türkiye’deki kadın örgütlerine ait yüzlerce belge, özel arşiv, sözlü tarih, kadın yazarlar koleksiyonu, CD ve ses bantları, efemera, ve kadın sanatçılar koleksiyonlarında çok önemli belgeler bulunmaktadır. 22 yıldır aralıksız sürdürülen bilgi ve belge hizmetlerine, kuruluşundan bugüne İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin, bağışçıların ve gönüllülerin verdiği destekle devam edilmektedir. 2010 yılı itibariyle 1 milyon kadın konulu belgeyi bünyesinde barındırmaktadır.
Vakfın Kurucuları
Prof. Dr. Jale Baysal, Doç. Dr. Füsun Akatlı, Aslı Davaz, Doç. Dr. Şirin Tekeli, Füsun Yaraş, hukuk müşaviri Ruhsar Erten ve mali müşavir İmren Sipahi.
Genel Kurul Üyeleri
Zeynep Altıok-Akatlı, Filiz Ağın, Prof.Dr.Yeşim Arat, Av.Selma Atabek, Narınç Ataman, Ayşegül Ardıç, Doç.Dr.Işıl Baş, Komilia Bayvertyan, Prof.Dr.Fatmagül Berktay, Aslı Davaz, Doç.Dr.Tuba Karatepe-Çavdar, Prof.Dr.Nazan Erkmen, Av.Hülya Gülbahar, Doç.Dr.Firdevs Gümüşoğlu, Emel Hakgüder, Yrd.Doç.Dr. Selhan Savcıgil Endres, Nevval Sevindi, İmren Sipahi, Yrd.Doç.Dr. Aynur Soydan Erdemir, Yrd. Doç.Dr. Mary Lou O'Neil Şimşek, Şeyda Talu, Sönmez Taner, Tülin Tankut, Şirin Tekeli, Prof.Dr.Zehra Toska, Av.Meryem Turan, Doç.Dr.E.Sevgi Uçan Çubukçu.
Ödülleri
- PEN Duygu Asena Ödülü, 2016[1]
Kaynakça
- Vakıf Kuruluş Senedi, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, İstanbul, Aralık 1989, Basılmamış malzeme.
- Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı 2011 Ajandası, Cumhuriyet Dönemi Kadın Dergileri, İstanbul, 2011.
- Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, Efemera Bölümü, Vakıf Etkinlikleri Dosyası
- Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Vakfı Merkezi Milas Kütüphane Otomasyon Sistemi