Karaterzi, Doğanşehir
 |
Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. |
Koordinatlar: 38°11′53″K 37°53′58″D / 38.19806°K 37.89944°D
| Karaterzi | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Koordinatlar: 38°11′53″K 37°53′58″D / 38.19806°K 37.89944°D | |
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Malatya |
| İlçe | Doğanşehir |
| Rakım | 1.450 m (4.757 ft) |
| Nüfus (2008)[1] | |
| - Toplam | 506 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0422 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 44500 |
| İnternet sitesi: Yerelnet | |
Karaterzi, eski adı Arğa, Malatya ilinin Doğanşehir ilçesine bağlı bir mahalle ve ilçeye 29 km uzaklıkta.
Köken bilimi
Köylülerin geneli Türkmen Alevi mahallesidir.Mahallenin ismi, köye 5 km uzaklıkta ve Akçadağ-Ören kasabası sınırları dahilinde bulunan Terzi Koca ismindeki yatırdan gelmektedir. Mahalleye, ismini bu yatırda defni bulunan ve ermiş olduguna inanılan kişinin bizzat verdiği rivayet edilmektedir.
Tarih
Mahallenin kuruluş tarihi rivayetlerden ibarettir. En yaygın rivayet, daha önce, bu günkü mahallenin aşağısında kalan "Yazıyurt" adlı düzlükte olduğu, Yavuz Sultan Selim döneminde, eski yerleşim yerini terk etmek zorunda kalarak, şimdiki bulunduğu yerden daha yukarıda olan ve "Çerkez Kayası" denilen yere kurulduğu, zamanla bu günkü yerine doğru açıldığı şeklindedir. Çerkezkayası civarında bulunan ocak vs gibi izler ve kücük bir mezarlık bu rivayeti doğrular niteliktedir. Köy, daha önceleri eski ismi ile Arğa, simdiki ismi ile Akcadağ ilçesine bağlı iken, 1935 yılında, bu ilceden ayrılarak ilçe statüsüne getirilen Doğanşehir´e bağlanmıştır. Mahalleye bağli Çat, Aynegil, Silogil, Memişler, Develi adlarinda 5 mezra vardır. İçlerinden en büyüğü Çat Mezrasıdır ve köye 2,3–3 km kadar uzaklıktadır.
Mahalleye ilk yerleşenlerin kim ya da kimler olduklarına dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. Ancak bazı yüzeysel söylentiler ve bunları destekler nitelikteki arazi-su paylaşımları, tahminen köye ilk yerleşenlerin, Bakogil, Solaklar,Sılogil, Dedegil Kabilelerinden herhangi bir ya da ikisinin köye ilk yerleşenler olduğu kanaatini doğurmaktadır. Zamanla, çevre il ve ilcelerden ve hatta Çorum ilinden bir kıtlık sonucu köye gelip yerleşenlerle, mahallenin nüfusu oldukca artmış, kozmopolit bir yapı kazanmıştır. VE
Kültür
Gündelik yaşantıda mahallenin yaygın inancı olan Alevilik kendini daha çok hissettirmektedir. Mahallede Alevi çoğunluğun yanı sıra Sünni azınlıkta bulunmakta acak inançsal alanlarda kimse kimsenin inanç alanına girmemekte ve herhangi bir müdahale olmamaktadır.
Coğrafya
Satıl Tepesi (Adatepe) yamacında kurulu köy. 38.09 enlemi ve 37.880001 boylamı koordinatları'nda yer alır. Mahallenin Güneyinde Polat Kasabası, batısında Dedeyazı (Dedefengi), kuzeyinde Akcadağ-Ören Kasabası, Doğusunda Suçatı ve Yuvalı (Şavuklu) ile güneydoğusunda Polatdere köyleri bulunmaktadır.
Köy ve yakın çevresi yerel muhit isimleri
Akkaya Aksulak Ayabakan Ayı Pınarı Bakogilin Cevizler Boyaklık Büyük Hayma Cada Cifenin Pınarı Çakşak Çerkezin Taşı Çoban Pınarı Çukur Tarla Daşkersen Davulu Davar Yolu Dikgenin Mağarası Duzdaşı Düşek Erikli Bölük Gedik Göbeleklik Harami Deresi Irışvan Yolu Kezbi Karababa Karakalonun Tarla Karataş Kelarmıt Kız Kızlar Pınarı Kızılarmıt Kilise Kömürlük Körenin Cevizler Körpınar Kurt Kayası Kurukol Kuyu Oluklu Öllüklük Örü Pironun Bölük Pohluca Polat Sayı Samırı Satıl Say Sekiyurt Sığır Yolu Tapırtarla Tarhanakayası Terzi Koca Yazıyurt Yıkılgan Zulal
Nüfus
Mahallenin nüfusu 1980 nüfus sayımında 1400 civarlarında iken, son yapılan sayımlarda 400 civarlarına kadar gerilemiştir. Yaz mevsiminde bu nüfus, tatilini mahallede geçirmek için ya da bağ-bahçe işleri için gelenlerle bir nebze artmaktadır.
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2008 | 666 |
| 2000 | 621 |
| 1997 | 550 |
Ekonomi
Köy, yurtdışı ve özellikle Almanya da, ayrıca Malatya Merkez ve İsanbul başta olmak üzere diğer illere yoğun göç vermiştir. Mahallede ise Tarım tek geçim kaynağıdır. Kayısı ve diğer meyve ve buğday, fasülye gibi tarım ürünleri yoğun olarak yetiştirilmektedir. Hayvancılık yok denecek kadar azalmıştır. Gereken yaplandırma oluşturulursa, köy Malatya ve belki de bütün Türkiye`nin en güzel armutlarını yetiştirmektedir. Ancak gerekli altaypının olmamasından dolayı, bu ürünün çok az bir kısmı pazara yansıyabilmektedir.
Kültür ve sanat
Mahallenin en belirgin özelliklerinden birisi kullandığı ağızdır. Bağlı oldugu Malatyaİli'nin ve yakın çevresinin konuşma ağzından oldukca farklıdir ve tamamen kendine özgü renkler barındırmaktadır. Mahallenin gündelik dilinde resmi Türkçede ve yakın çevresinde kullanılmayan, etimolojisi degişik Türkçe diyalek ve ağızlarına ait 1100 civarinda özgün kelime bulunmaktadir. Elbetteki bu kelimelerin etimolojik kökenine dair bir araştırmamız yoktur ve eldeki kaynaklarla bu kelimelerin salt Karaterzi Köyü'nde kullanıldığını ya da daha farklı bölgelerde de kullanıldığını kanıtlama imkanımızda yoktur. Burada yapmak istediğimiz, kaynağı, etimolojik kökeni ne olursa olsun, Karaterzi Köyü'nde kullanılan Türkçede özgün olduğunu düşündüğümüz kelimeleri not etmek. Bu nota ihtiyacı, yaygın medya kullanımı ve eğitimin yaygınlığının ve yoğunluğunun unutturucu etkisinden elimizden geldiğince kurtarabilmek kaygısından kaynaklanıyor. Kimbilir, birilerimiz bir gün çıkar, bir araştırması için bu notlardan kendine malzeme çıkarır. Özgün olduğunu düşündüğümüz kelimeleri buraya aktarırken maalesef gündelik yazı dilini kullanacağız. Bu da demek oluyor ki, kelimeleri yazarken bire bir kelimelerin karşılığı olan sesleri değil, o seslere en yakın harfleri kullanacağız. Bu da özgünlüğünü düşündüğümüz bu kelimelerin söylenişini etkilediği için çok sağlıklı bir yöntem olmayacak ama bu ortam koşullarında başka da imkanımız yok. Aynı zamanda bu notların ilgisini çektiği her kişinin fonetik alfabe bilmesi de söz konusu olmayacağı için de bunu yapmak zorundayız. Daha farklı kaynak ve yerlerde burada yer alacak kelimeleri fonetik alfabe ile yeniden yazmaya çalışacağız.
Ade: Kimi durumda anne kimi durumda teyze veya hala gibi kelimeleri karşılayan bir adıl Afır: Hayvanların yemiliği Ağapbak: Bembeyaz Alaf: Saman vs gibi kuru hayvan yemi Aralık: Sokak Ayakçıl: Merdiven Ayam: Hava Ayan olmak: Malum olmak, hissetmek
B..........
Bartıl: Rüşvet Bayah: Biraz önce Bellilik: Belirteç Beserek: İri yarı, kalıplı Billik: Simit Böyün: Bu gün Busunmak: Sığınmak Büvet: Bu kez, bu defa
C...........
Cangılcuk: Tahtarevalli Ceplik: Uzunlamasına kesilmiş bir kumaş üzerine çok sayıda cebin dikilmesi ile oluşturulmuş ve iöerisine ufak tefek eşyalar konulan ev eşyası Cer: İplik yapımında kullanılan el iğlerinin ağırsaç kısmı Cerik: Oldukça küçük üzüm salkımı Cığa: Patlamış ağaç tomurcuğu Cıngıl: Üzüm vs meyve salkımı Çıtlık:Çekirge Çıtlık 2: Birçok türü bulunan yabani bir bitki ailesi Cücük: Kuş yavrusu Cücük Sabını: El yımayaya yarıyan ve sabun gibi köpüren yabani bir bitki Cünüt: Su sızıntısı, birikintisi
Ç...........
Çapalak: Alkış Çebiş: Üç yaşlarında keçi Çıngı: Kıvılcım Çıyrılcak: Yürümeye yeni başlayan bebeklerin yürümesine yardımcı olmak için kullanılan üç tekerlekli ağaçtan yapılmış araç Çövdürük: Sidik Çövdürmek: İşemek, sidiklemek
D........
Dağın: Daha çok kayaların yüzeylerine tutunara büyüyen, çok yavaş büyüyen bir ağaç ve bu ağacın yenilen sarımsı küçük meyvesi Darı: Mısır Dırşi: Kuzu kulağı Dişgirt: Dokumada kullanılan uzunca bir kaç dişi olan metal alet Dönderme: "Yarımca"da denilen bir tür börek Düğür: Küçük taneli olarak öğütülmüş bulgur
G.....
Gilgil: Darı Gokgalli: Bir tür yabani yer elması (?) Göllek: Küçük su birikintisi, gölet Göverti: Sebze Gövşen: Yeşil kertenkele Gumbuldu: Kuşburnu bitkisi ve onun meyvesi Guncur: Yabani bir birki ve onun dikenleri Gümen: İhtimal, şüphe
H...............
Hellanguç: Salıncak Hestif: Eğiş, toz küreği
I...........
Işkın: Ağaç filizi
K......
Kahcı: Çocuk oyunlarında son hamleyi yapacak olan oyuncu çocuk Karaca: Yeşil nohuttan közlenerek yapılan bir tür yemiş Kardeşkanı: Ezildiğinde kırmızı renkte özsuyu elde edilen yabani bir bitki Kasıl: Otlak, mera Kavurga: Kuru buğdayın ateşte kavrulması ile yapılan bir tür yemiş Kaygıç: Topraktan bitkilerin soğanlarını ve köklerini sökmek için kullanılan ucu sivri uzunca sopa Kekeç: Kekeme Kemis: Yemek süzgeci Kepenek: Kelebek Kestenkelek: Kertenkele Kestil: Melez, karışık Keşgere: Yük hayvanları ile ya da insan gücü ile taş taşımaya yarayan ağaçtan yapılmış araç Kıyık: Köpü iğnesi, büyükçe iğne Kızınmak: Isınmak Kirkit: Dokumacılıkta kullanılan kısa ve oldukça çok ve sık dişli bir tür metal alet Kolan: Yük hayvanlarının bineklerini hayvanlara sıkıca sabitlemeye yarayan el dokuması sassı uzuncabir tür ip Konursak: Yanık kokusu, daha çok yanık çaput kokusu vs Konursu: Kötü koku Kovdurmak: Daha çok binek hayvanlarını koşturmak anlamında kullanılan bir kelime Koyak: Daha çok arazide bulunan etrafı kapalı kuytu yerler Köküş: Mavi ya da yeşil renkli gözlü Körüt: Ufak tefek zayıf keçi Kös: Kapının arkasına konularak kapının dışardan açılmasını engelleyen uzun ve kalınca ağaç Kösnü: Köstebek Köşk: Tabure Kubar: Çok ince elenmiş ya da rüüzgarla vs birikmiş toprak Kuyluşmak: Acı bir olay sırasında ortamda bulunan kalabalığın birlikte ağlaşması Kuymak: Daha çok misafirler için yapılan bir tür özel yemek Kuskun: Yük hayvanlarının bineklerinin bir parçası Kuşkana: Oldukça küçük tencere Künkül: Kahkül Küşne: Hayvan yemi olarak kullanılan bir tür mercimek (?) Küşük: Sivri kulaklı hayvan ya da insan
L.........
Livinç: Yaprakları daha çok tarhana çorbasna katılan bir tür yabani bitki
M...........
Mıhlı: Kavurmalı sahanda yumurta Mırğımı: Küçük siyah karınca Mitil: Yorgan döşek gibi ev eşyalarının genel adı
O..........
Okuntu: Davetiye Orgun: Gizli,saklı Oyum: Meşe ağacı
Ö.............
Ökçül: Çocuk oyunlarında ilk hamleyi yapacak oyuncu çocuk Ökünmek: Taklit etmek, öykünmek
P............
Paf: Akciğer Peşmırdar: Perişan görünümlü Pissikli: Sivrice olan kök yumruları yenilen yabani bir bitki Pöslük: Çöplük Pürçekli: Yuvarlakça olan kök yumruları yenilen yabani bir bitki
S........
Sadır: Çocuk, bebek sidiği Sadırlı: Sidikli Say: Kayalık yer, kayalık arazi Sımıççık: Uyluk kemiği Sındı: Makas
Sıyırga: Kar küreği Sin: Mezar (Sini Boklu gibi bazı deyimlerde varlığını sürdürüyor) Sirinsi: Koyun kuyruk yağından kurutularak hazırlanmış yemeklere katılan kokulu malzeme Siyeç: İğde vs gibi dikenli yeşil bitkilerden ya da kuru çalı çırıdan yapılmış çit Soku: Ağaç ya da taştan büyük dibek, havan Somurmak: Sömürmek, emmek Soyha: Miras Sömelek: Sıkıca sarılmış bebek kundağı Süleke: Çocuk oyunlarında kullanılan yassı taşa verilen ad Sümük: Kemik (sümüğü boklu gibi bazı deyimlerde varlığını sürdürüyor) Sürsülük: Küçük kırmızımsı meyveleri yenilen yabani bir bitki
Ş............
Şibik: Göz çapağı Şişek: iki yaşlarında koyun Şorrik: Daha çok çocukların ağzınadan akan ağız suyu, salya
T......
Talaz: Etrafta toz toprak kaldıracak derecede esen rüzgar Tapbık: Düz alın ya da kafa biçimi Tapır: genişçe ve eğimsiz düz tarla, arazi Telbis: Tohum ekilmiş ya da ekilecek tarlayı tohumların daha çabuk yeşermesi için sulamak Tepir: Büyük sini, tepsi Teşt: Orta büyüklükte bakır ve bu gibi malzemelerden yapılmış metal leğen Toklu: 3-4 yaşında koyun Tomuz: Yaz Tomuzlak: Ağustos böceği Tuluk: Tulum Tünek: Tavuk vs gibi kanatlı hayvan barınağı Tünemek: Kanatlı hayvanların ağaç vs gibi yerlere konması
Y.........
Yazı: Ova Yuhalı: Yufka ekmek Yumzuk: Yumruk Yunnuk: Hamam, banyo Yurt: Yaylalarda çadır kurulan yer
Gelenek görenek ve sosyal ilişkilerde yakın çevresindeki yerleşim yerleri ile paralel özelliler göstermektedir. Sözlü müzik ve anlatılar, gündelik yaşamda çok büyük bir öneme sahiptir. Adlandırma ve sınıflandırmada "Dere Ağzı" denilen türkü söyleme tarz ve biçmi hala cok yaygın olarak varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Bu türkü söyleme tarzı özellikle mahallede yapılan düğünlerin vazgecilmez bir parçasıdır. Sözlü anlatı geleneğinin vezgeçilmezleri ise "mesel(misal)" adı verilen anlatılardır. Bu anlatılar oldukca güzel ve ince düşünülmüş karamizah öğeleri içermektedirler. Bu anlatılar, hem eğlenme ve hem de gündelik yaşamda öğretme, tecrübe aktarıp edindirme niteliği taşımaktadırlar. Yine kullanılan gündelik dilde deyim ve atasözlerinde çevresindeki yerleşim yerlerine nazaran daha yoğun rastlanmakadır.
Gündelik giyim de gelenkesel giyim unutlumuştur. İş-çalışma zamanları dışında ekonomik imkânların elverdiği oranda moderen giyim-kuşama sahiptir.
Altyapı bilgileri
Mahallede daha önce üç illkokul ve bir ortaokul bulunmakta idi. Daha sonra bu okulların hepsi, yeni yapılan ilköğretim okulunun çatısı altında birleştirilmiştir. Mahallede okuma yazma orani %98ler civarındadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
| ||||||