KDE

K Masaüstü Ortamı

KDE 4 ekran görüntüsü
Geliştirici(ler)	KDE Geliştirme Takımı
İşletim sistemi	Linux, BSD
Tür	Masaüstü ortamı
Lisans	GPL ve diğerleri
Resmî sitesi	kde.org kde.org.tr

KDE (K Desktop Environment - K Masaüstü Ortamı) Unix ve Unix benzeri işletim sistemleri için geliştirilmiş bir masaüstü ortamıdır. Trolltech' in QT kütüphanesi ve kendine ait KDE kütüphaneleri (kdelibs olarak adlandırılır) kullanılarak geliştirilen KDE, GNU/Linux, Solaris, BSD' ler (FreeBSD, NetBSD, OpenBSD vb. Unix ve Unix benzeri işletim sistemleri üzerinde çalışmasının yanı sıra (Mac OS X dahil) Cygwin aracılığıyla da Microsoft Windows üzerinde de çalışabilmektedir. KDE 4.0.0 sürümü, kullandığı QT 4 kütüphanelerinin Windows'ta doğrudan çalışabilmesi sayesinde Windows üzerinde cygwin katmanı olmadan çalışabilmektedir.

K harfinin, başlarda Kool sözcüğünün kısaltması olması düşünülmesine rağmen, kısa süre içinde herhangi bir anlam ifade etmemesine karar verildi.

Tasarının maskotu, Konqi isminde yeşil bir ejderhadır.

KDE masaüstü ortamının Qt5 üzerinde geliştirilmeye başlanmasıyla üç temel bileşene ayrılmıştır;

• KDE Plasma—Masaüstü ortamı bileşenlerini oluşturur.Sürüm döngüsü üçer aylık dönemlerden oluşur.
• KDE Frameworks—Yazılım kütüphaneleri ve geliştirme bileşenlerini oluşturur. Sürüm döngüsü aylık dönemlerden oluşur.
• KDE Applications—KDE uygulamalarını bulundurur. Sürüm isimlerini yayın tarihinden alır.

Qt 5 üzerinde geliştirilen KDE masaüstü ortamının Sürüm döngüsü

KDE 4 Sonrası (Qt 5 -tabanlı yazılım)
Tarih	Sürüm	Tarih	Sürüm	Tarih	Sürüm
KDE Frameworks 5		KDE Plasma 5		KDE Applications
7 Temmuz 2014	KDE Frameworks 5.0 yayınlandı [1]	15 Temmuz 2014	KDE Plasma 5.0 yayınlandı [2]	17 Aralık 2014	KDE Applications 14.12 yayınlandı [3]
7 Ağustos 2014	KDE Frameworks 5.1 yayınlandı [4]	15 Ekim 2014	KDE Plasma 5.1 yayınlandı [5]
12 Eylül 2014	KDE Frameworks 5.2 yayınlandı [6]
7 Ekim 2014	KDE Frameworks 5.3 yayınlandı [7]
6 Kasım 2014	KDE Frameworks 5.4 yayınlandı [8]
11 Aralık 2014	KDE Frameworks 5.5 yayınlandı [9]

Geçmiş

KDE 1996 yılında Matthias Ettrich tarafından; Tübingen Üniversitesi'nde okurken geliştirilmiştir. O dönemde UNIX ile sorunlar yaşayan Ettrich, bir newsgroup'a attığı iletiyle aradığı yazılımları ve nasıl hissettiğini yazmıştır. Kullanımı kolay olan bir masaüstü ortamını, o dönemde kız arkadaşı kullanmakta zorluk çekiyor diye başlatmıştır. Bu oldukça ilgi çekmiş ve KDE projesi doğmuştur.

En başta; Qt toolkit kullanan KDE, birçok KDE/Qt yazılımı çıkarmıştır. 1997 itibariyle de çok daha gelişmiş yazılımlar çıkmıştır. Qt'deki lisans sorunları yüzünden, iki yeni proje başlamıştır. Bunlardan ilki Harmony, ikincisi de GNOME projeleridir.

1998'in kasım ayında Qt toolkit'in açık kaynakla Q Public License (QPL) 'ı çıkarmasıyla KDE Free Qt foundation kurulmuş ve Qt özgür olma garantisi altına alınmıştır.

GPL ile uyum sorunları çözüldükten sonra, Qt 4.0 ile artık Unix, Mac ve Windows platformlarında da çalışır hale gelmiş bu da KDE'yi bu platformlara da taşımıştır.

KDE ve GNOME Freedesktop.org üyesidir ve Unix masasüstü ortamını geliştirmek için her ne kadar aralarında dostça bir rekabet olsa da birlikte uğraşırlar.

• 
  KDE 1.0
• 
  KDE 2.0
• 
  KDE 3.0
• 
  KDE 3.5
• 
  KDE 4.0

KDE Tasarısının düzenlenmesi

Vikipedi gibi birçok açık kaynak tasarısı katılımcıların gönüllü ve özverili katkılarıyla gerçekleşmektedir. Ancak Novell (SuSE), Trolltech, ve Mandriva gibi şirketler de birçok geliştiricisini tasarının içinde çalıştırmaktadır. Bu katılımcılarla birlikte KDE'ye birçok kod, tercüme ve sanatsal destekte bulunulmaktadır. Birçok sorun e-posta listelerinde tartışılmakta ve çözülmektedir.

Bunun yanı sıra; IBM ve Dell de başta olmak üzere; Ubuntu tasarısının sahibi Mark Shuttleworth yaptığı yüksek bağış ile (15 Ekim 2006) KDE'nin en büyük sponsoru olmuştur. Nokia da yeni sponsorlardan biridir, ve yeni cep telefonlarında KDE'nin kullanılabilirliğini araştırmaktadır.

KDE geliştiricilerinin yanı sıra; özellikle önemli ve resmî değişiklikler kde-core-devel listesi tarafından yapılmaktadır. Kendileri kaynak geliştiriciler olarak tanımlanırlar. Uzun süredir KDE'ye katılım gösterirler ve oylama yerine e-posta listelerinde tartışmaların çözülmesiyle sonuca giderler.

Geliştiricilerin Dünya'nın dört bir yanından katılım göstermesinin yanı sıra, tasarının en fazla katılımcısı Almanya'dan olmaktadır. Sunucuları Kaiserslautern ve Tübingen Üniversitelerinde bulunmaktadır. KDE toplantıları da Almanya'da yapılmaktadır.

Başlıca KDE yazılımları

Amarok - Ses oynatıcı DigiKam - Fotoğraf yöneticisi Dolphin - Dosya yöneticisi Dragon Player - Vido oynatıcı Gwenview - Resim görüntüleyici K3b - CD ve DVD kayıt yazılımı Kaffeine - Ses ve görüntü oynatıcısı Kate - Basit metin düzenleyici KDevelop - Tümleşik geliştirme ortamı (C, C++, Python, PHP) KGet - Dosya indirme KMail - E-posta yazılımı Kontact - Kişisel bilgi yönetimi KMess - MSN istemcisi KMPlayer - Mplayer'in KDE önyüzlü hali KMyMoney - Finans yöneticisi

KolourPaint - Resim düzenleme ve boyama yazılımı KNotes - Hızlı not alma Konversation - IRC yazılımı Kopete - Anında iletileşme yazılımı (ICQ, MSN, Jabber vb.) KPresenter - Sunum hazırlama yazılımı (MS Powerpoint gibi) KRec - Ses kayıt yazılımı Krita - Grafik tasarım yazılımı KSnapshot - Ekran görüntüsü alma aracı KSpread - Hesap tablosu yazılımı KTorrent - Torrent yükleme yazılımı KWord - Yazı yazılımı KXDocker - Dock yazılımı Juk - Müzikçalar Okular - Belge görüntüleyici (PDF vb.)

Bunların yanı sıra; kdeedu'de KDE'ye özgü eğitim yazılımları, kdegamesde KDE'ye özgü oyunlar, ve kdetoysda da masaüstü oyuncakları ve eğlenceleri bulunmaktadır. Daha fazla bilgi için; KDE uygulamaları listesi

• 
  Amarok müzik çalar uygulaması
• 
  K3b CD/DVD yazdırma aracı
• 
  KolourPaint boyama programı

Sürüm dönemleri ve sürüm numaraları

Ana sürümlerin geçmişi
Tarih	Sürüm
KDE 1
14 Ekim 1996	Proje Matthias Ettrich tarafından duyuruldu[10]
12 Temmuz 1998	KDE 1.0 çıktı[11]
6 Şubat 1999	KDE 1.1 çıktı[12]
KDE 2
23 Ekim 2000	KDE 2.0 çıktı[13]
26 Şubat 2001	KDE 2.1 çıktı[14]
15 Ağustos 2001	KDE 2.2 çıktı[15]
KDE 3
3 Nisan 2002	KDE 3.0 çıktı[16]
28 Ocak 2003	KDE 3.1 çıktı[17]
3 Şubat 2004	KDE 3.2 çıktı[18]
19 Ağustos 2004	KDE 3.3 çıktı[19]
16 Mart 2005	KDE 3.4 çıktı[20]
29 Kasım 2005	KDE 3.5 çıktı[21]
KDE 4
11 Ocak 2008	KDE 4.0 çıktı[22]
29 Temmuz 2008	KDE 4.1 çıktı[23]
27 Ocak 2009	KDE 4.2 çıktı[24]
4 Ağustos 2009	KDE 4.3 çıktı[25]
9 Şubat 2010	KDE 4.4 çıktı[26]
10 Ağustos 2010	KDE 4.5 çıktı[27]
9 Ocak 2011	KDE 4.6 çıktı[28]
27 Temmuz 2011	KDE 4.7 çıktı[29]
25 Ocak 2012	KDE 4.8 çıktı[30]
1 Ağustos 2012	KDE 4.9 çıktı[31]
6 Şubat 2013	KDE 4.10 çıktı[32]
14 Ağustos 2013	KDE 4.11 çıktı[33]

Tasarının tarihine göre, KDE oldukça sık bir şekilde yeni sürümlerle çıkmaktadır. Öngörülen tarihten bir iki hafta geciktiği olmuştur, tarihinde en uzun geçiken sürüm, kodlardaki güvenlik açıkları nedeniyle bir aydan uzun süre ertelene KDE 3.1 sürümü olmuştur.

Ana sürümler

Şu ana kadar 22 adet ana sürüm gerçekleşmiştir. 1.0, 1.1, 2.0, 2.1, 2.2, 3.0, 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5, 4.0, 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5, 4.6, 4.7, 4.8, 4.9 ve 4.10

KDE 2'de hazırlanmış yazılımlar, KDE 3'e uyumsuzdur. KDE 1 ve 2'deki de API değişiklikleri yüzünden uyum sorunları yaşanmıştır.

Her büyük sürüm duyurusu yapıldığında, bir sonraki ana sürüm için çalışmalar başlar. KDE 4'de Qt 4.x baz olarak kullanılacak ve birçok değişiklikler olacaktır. Ana sürüm numaraları büyük değişiklikleri gösterir. KDE4 tamamen tekrar yazılmıştır, KDE3'ten tamamen farklıdır.

Ara sürümler

Ara sürümlerde 3 adet sürüm numarası vardır, örn. KDE 1.1.1, ve genelde hataları çözmek için veyahutta küçük değişiklikler ve kullanılış kolaylığını arttırmak için kullanılır. Ara sürümleri daha kısa sürelerde gerçekleşir. Ara sürümlerde büyük değişiklikler olmaz. Sadece küçük güncellemeler bulunur.

Adlandırmalar

Birçok KDE yazılımı isminin başında ya da sonunda K harfini içerir. Genelde bu harf büyük yazılır ama bazı istisnalar da mevcuttur. (Amarok ve kynaptic gibi) Bazen de eğer ki özgün kelime Q ya da C ile başlıyorsa, bu harfin yerini K alır (Konsole ve Kuickshow gibi).

Mimari

KDE mimarisinde başlıca şu mimaride işler :

• aRts - ses sistemi
• DCOP - işlemler arasındaki sistem komünikasyonu
• KHTML - HTML işlemcisi
• KIO - KDE yazılımlarında network açıklığı ile ulaşımı
• Kiosk - KDE'nin daha fazla kontrol edilen bir ortam olmasının engellenmesi
• Kwin - Pencere yöneticisi
• KConfigXT - XML dosyalarının işleyişi
• Qt - Platformlar arası grafiksel bir toolkit
• XMLGUI - UI elementlerinin menu ve araç çubuklarında XML dosyalarını açabilmesi

Paketleme

KDE'nin büyüklüğüne karşın KDE birkaç küçük pakete bölünmüştür. Nedeni ise kurulumu kolaylaştırmaktır.Mobil sürümler ve özelleştirilebilir sürümler için KDE 4.7 sürümü ve sonrası bazı paketlerin içerisindeki programlar ayrı birer paket haline getirilmiştir.

Yerelleştirme

KDE projesinde yer alan programlar kendi bünyesinde bulunan çeviri sistemi üzerinden gönüllüler tarafından yapılmaktadır. Yerelleştirme ekibi iletişimleri posta listesi üzerinde koordine etmektedir.Çeviri ekibine katılmak için sadece posta listesine üye olmak yeterlidir.

Türkçe yerelleştirme ekibi posta listesi: https://mail.kde.org/mailman/listinfo/kde-l10n-tr

Paket	İçeriği	Paket	İçeriği	Paket	İçeriği
analitza	---	ark	---	blinken	---
cantor	---	filelight	---	gwenview	---
jovie	---	kaccessible	---	kactivities	---
kalgebra	---	kalzium	---	kamera	---
kanagram	Kelimelerin şifreli olarak kullanıldığı bulmaca benzeri bir oyun	kate	---	kbruch	---
kcalc	---	kcharselect	---	kcolorchooser	---
kde-base-artwork	---	kde-baseapps	---	Kde-i10n	KDE'yi uluslararasılaştırma
kde-runtime	---	kde-wallpapers	---	kde-workspace	---
kdeadmin	---	kdeartwork	Daha fazla sanatsal işler (ekran koruyucu, duvar kağıdı, simge vs.)	kdegames	Oyunlar
kdegraphics-mobipocket	---	kdegraphics-strigi-analyzer	---	kdegraphics-thumbnailers	---
Kdelibs	Özel kütüphaneler	Kdemultimedia	Çokluortam yazılımları	Kdenetwork	Ağ araçları ve yazılımları
Kdepim	Kişisel bilgi yönetimi ve e-posta (elmek) yazılımı	kdepim-runtime	---	kdepimlibs	---
kdeplasma-addons	---	kdesdk	Geliştirici araçları	kdetoys	Masaüstü oyuncakları ve eğlendiricileri
kdewebdev	Ağ sayfası geliştirme	kdf	---	kfloppy	---
kgamma	---	kgeography	---	kgpg	---
khangman	---	kig	Etkileşimli geometri uygulamasıdır	kimono	---
kiten	---	klettres	---	kmag	---
kmousetool	---	kmouth	---	kmplot	---
kolourpaint	---	konsole	---	korundum	---
kremotecontrol	---	kross-interpreters	---	kruler	---
ksaneplugin	---	ksecrets	---	ksnapshot	---
kstars	---	ktimer	---	ktouch	---
kturtle	---	kwallet	---	kwordquiz	---
libkdcraw	---	libkdeedu	---	libkexiv2	---
libkipi	---	libksane	---	marble	---
okular	---	oxygen-icons	---	parley	---
perlkde	---	perlqt	---	printer-applet	---
pykde4	---	qtruby	---	qyoto	---
rocs	Grafik algoritması sonuçlarını göstermeyi amaçlayan bir uygulamadır	smokegen	---	smokekde	---
smokeqt	---	step	İnteraktif fiziksel simulatör uygulaması	superkaramba	---
svgpart	---	sweeper	---		---

Ayrıca bakınız

• KDE uygulamaları listesi
• GNOME
• Xfce

Dış bağlantılar

• KDE resmi web sitesi
• KDE Türkiye
• KDE Türkçe belgelendirme çalışması (debian.org.tr)
• "KDE on Windows" proje sayfası (İngilizce)

Kaynakça

1. "KDE Frameworks 5.0 Sürüm Duyurusu". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905235848/https://www.kde.org/announcements/kde-frameworks-5.0.php. Erişim tarihi: 2014-07-07. 
2. "KDE Plasma 5.0 Sürüm Duyurusu". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150924161821/https://www.kde.org/announcements/plasma5.0/. Erişim tarihi: 2014-07-15. 
3. "KDE Applications 14.12 Sürümü". KDE. 2014-12-17. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150924161815/https://www.kde.org/announcements/announce-applications-14.12.0.php. 
4. "KDE Frameworks 5.1 Sürüm Duyurusu". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905213942/https://www.kde.org/announcements/kde-frameworks-5.1.php. Erişim tarihi: 2014-07-08. 
5. "KDE Plasma 5.1 Sürüm Duyurusu". 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905124352/https://www.kde.org/announcements/plasma-5.1/. Erişim tarihi: 2014-11-16. 
6. "KDE Frameworks 5.2.0 Sürümü". KDE. 2014-09-12. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150906013047/https://www.kde.org/announcements/kde-frameworks-5.2.0.php. Erişim tarihi: 2014-09-15. 
7. "KDE Frameworks 5.3.0 Sürümü". KDE. 2014-10-07. https://www.kde.org/announcements/kde-frameworks-5.3.0.php. Erişim tarihi: 2014-11-16. 
8. "KDE Frameworks 5.4.0 Sürümü". KDE. 2014-11-06. https://www.kde.org/announcements/kde-frameworks-5.4.0.php. Erişim tarihi: 2014-11-16. 
9. "KDE Frameworks 5.5.0 Sürümü". KDE. 2014-12-11. https://www.kde.org/announcements/kde-frameworks-5.5.0.php. 
10. Matthias Ettrich original posting
11. KDE press release for version 1.0
12. KDE News Archive for February 1999 referring to the release of version 1.1
13. KDE press release for version 2.0
14. KDE press release for version 2.1
15. KDE press release for version 2.2
16. KDE press release for version 3.0
17. KDE press release for version 3.1
18. KDE press release for version 3.2
19. KDE press release for version 3.3
20. KDE press release for version 3.4
21. KDE press release for version 3.5
22. KDE press release for version 4.0
23. KDE press release for version 4.1
24. KDE press release for version 4.2
25. KDE press release for version 4.3
26. KDE press release for version 4.4
27. KDE press release for version 4.5
28. KDE press release for version 4.6
29. KDE press release for version 4.7
30. KDE press release for version 4.8
31. KDE press release for version 4.9
32. KDE press release for version 4.10
33. KDE 4.11 Yayınlandı http://www.kde.org/announcements/4.11/