Koçgiri aşireti

  Koçgiri aşiretleri, çoğunlukla Sivas ilinde yaşayan Alevi-Kürt aşiretlerin adı. Aralarında Zazaca konuşanlar da olmakla birlikte çok büyük bir bölümü Kurmanci konuşur.

Sivas ilinin Zara, İmranlı, Divriği, Hafik, Kangal,Gürün yöresinde yerleşik, yer yer Tunceli'de özellikle Hozat, Kayseri'nin Sarız,Sarıoğlan ve Develi, Adana'nın Tufanbeyli, Kahramanmaraş'ın Göksun, Erzincan'ın Refahiye, Kemah, Tokat'ın Almus, Zile, Adıyaman'ın Kahta Malatya'nın Pütürge, Arguvan, Darende, Hekimhan ve çevresindeki köylere yayılmış, Kuzey Dersimin aksine Kürtçe-Kurmanci konuşurlar ve Mazgirt-Elazığ şivesi ile neredeyse aynıdır.

Koçgiri Köyleri

ADANA – TUFANBEYLİ : 

1-Taşpınar (Qeyapar)

2-Hanyeri (Xanéri)

3-Akdere (Ağdere)

ERZİNCAN – REFAHİYE

 

1-Gümüşakar (Koçgiri/Qoçgiri)

KAYSERİ – SARIZ

 

1-Ördekli

2-Darıdere

3-Sancakağıl

KAYSERİ – DEVELİ

 

1-Çadıryeri

2-Derebaşı

KAHRAMANMARAŞ – GÖKSUN

 

1-Keklikoluk

2-Akboyun (Bozhöyük Beldesi’nin mahallesi)

3-Yoğunoluk

4-Sırmalı

5-Sırapınar

6-Küçükmezek

7-Yeşilköy (Daşkésan)

8 – Kutu (Quti)-(Küçükçamurlu Köyü’nin mahallesi)

9 – Acıelma

10-Hoğtaş

11-Düğünyurdu

12-Alıçlıbucak (Komır)

SİVAS – İMRANLI

1-Akçakale

2-Akkaya

3-Aksu (Haliller) (Xelilan)

4-Alcahacı

5-Altınca (Cefan)

6-Arık (Arıx)

7-Aşağıboğaz (Girık’a Jér)

8-Aşağıçulha

9-Aşağışeyhli

10-Türkşıhlı

11-Atlıca (Azgır)

12-Avşar

13-Aydın (Kürtyenice)

14-Aydoğan (Örenik)

15-Bahadun (Badun ) (Sarıçubuk)

16-Bağyazı (Bandıra)

17-Bardaklı (Harami)

18-Başlıca (Périk’an)

19-Becek

20-Beğendik (Yazıxecé, Yazıkoya Jérın)

21-Boğanak

22-Boğazören (Boğazwéran)

23-Borular (Boriyan)

24-Bulgurluk (Qerlaş)

25-Celaldamı

26-Cerit

27-Çalıyurt

28-Çandır

29-Dağyurdu (Mıst’an)

30-Derıseki

31-Delice

32-Demirtaş (Xaskoy)

33-Dereköy

34-Doğançal (Yazıfat’t’é, Yazıkoya Orté)

35-Ekincik (Kağnut’)

36-Erdemşah

37-Eskikapımahmut

38-Eskikeşlik (Kürtkeşlik)

39-Eskidere Köyü (Merkez mahallesi) (Gundé Nahalé, Pewriziyé Nahalé)

40-Gelenli-Söğütlü (Gundé Réyber,Gundé Kuppo)

41-Gökdere

42-Gökçebel

43-Görünmezkale

44-Kabaktepe

45-Kapıkaya

46-Kapımahmut

47-Karacahisar

48-Karaçayır

49-Karahüseyin

50-Karapınar

51-Karlık

52-Karataş

53-Kasaplar

54-Kavalcık (Köndül)

55-Kemerli (Kemreli)

56-Kerimoğlu

57-Kevenli

58-Kılıçköy

59-Kızılmezra

60-Kızıltepe

61-Koçgediği (Giliç,Gilicek’)

62-Koruköy (Gencolar, Gencan)

63-Koyunkaya

64-Körabbas

65-Kuzuköy

66-Maden

67-Merkez-Kılıçlar

68-Ortadaracık

69-Ortaköy

70-Pirdede (bir mahalle)

71-Sandal

72-Sinek

73-Söğütlü

74-Süvariler

75-Taşdelen (Qusura)

76-Taşlıca

77-Toklucak

78-Topallar

79-Toptaş

80-Tuzözü

81-Uzuntemür

82-Yakayeri (Hindolar)

83-Yapraklıpınar (Balolar, Balan)

84-Yaylacık (Yazıfidé, Yazıkaya Jurun)

85-Yazıkavak (Qucuran,Hamolar)

86-Yazılı

87-Yenikent

88-Yukarıboğaz (Girık’a Jurun)

89-Yukarıculha

90-Yünören (Cogi)

91-Yoncabayır (Ekrek)

SİVAS – ZARA

 

Ballık

Dipsizgöl

Kızılkale

Yolören (Kurtqalawuz,Kürtkılavuz)

Koçgiri Köyleri

Koçgiri Aşiretleri, Dersim Aşiretlerinin Kuzey Batı koludur

Koçgiri dendiği zaman akla tek bir kabile değil, bu yöreye yerleşmiş birçok Kabile gelir. Koçgiri Yöresine yüzyıllar önce Dersim (Mameki), Elazığ, Bingöl, Diyarbakır, Erzurum, Muş ve çevresinden göç eden kabileler bu ad altında birleşerek bir konfederasyon oluşturmuşlardır. Bölgeye sonradan gelen kabileler ise bu Konfederasyona katılmamışlardır.

Koçgiri aşiretleri özel günleri

Koçgiri İsyanı

Mart 1921'de, aşiret reisleri Alişer ve Haydar Bey'lerin desteğiyle Sivas'da başlayan ve Tokat'ta devam eden Koçgiri İsyanı, 11 Nisan 1921 tarihinde Türkiye Hükümeti tarafından uygulanan bastırma hareketi ile kısa sürede son bulmuştur. İsyan, Nurettin Paşa ve Topal Osman yönetimindeki Abazıkalı Giresun Gönüllü Alayları tarafından şiddetli bir şekilde bastırılmıştır. Operasyon sonrası meclisteki vekillerin tartışmalarına göre 180 ile 210 arası Koçgiri köyü ve mezrası insanlarıyla birlikte imha edilmiştir. [1]

Koçgiri Aşiretinin Kabileleri

Koçgiri Aşireti ve Bölgede Kimlik Tanımlamaları

Koçgiri Aşiretleri ve Dilleri

Koçgiri aşireti ve çevresindeki diğer Kurmanç kökenli Alevi aşiretler, güney Tunceliden gelmelerinden dolayı Tunceli, Elazığ, Bingöl çevresindeki Kurmanciyi kullanırlar. Kelime dağarcığı ve fonetiği hemen hemen Tunceli, Maraş, Malatya, Bingöl Kurmancisi ile aynıdır. Koçgirililer standart Kurmanciye göre daha sade ama sert bir ağız kullanırlar. Arabik fonetik Koçgiri Kürtçesine etki edememiştir. Koçgiri yöresinde J sesi çoğu zaman Z ve C seslerine dönüşür ve tüm köylerde aynıdır. Ez jî (Ben de) sözcüğü ve takısı bu bölge de Ez cî ve Ez zî olarak telafuz edilir çoğu zaman.Koçgiri Kürtçesi ile Standart Kurmanci arasındaki birtakım farklara göz atalım;

J-Z-C Seslerinin Koçgiride Sürekli Birbirleri İle Yer Yeğiştirmesi ve Standart Kurmancî

Koçgiride Özneler ve Standart Kurmanci

Koçgiride Üçüncü Tekil Şahıs ve Standart Kurmanci

Bölgedeki Aşiretler ve Dilleri

240'ın üzerinde köy Kurmanci konuşur ve Alevidirler; 25 kadar köy ve mezra ise Zazaca konuşur ve onlar da Alevidirler.

Yer Adları ve Kutsal Değerler

Yemekler

Özel Günleri

Türküler ve Deyişler

Halk Oyunları

Bölgede 20'nin üzerinde halk oyunu çeşidi vardır. Bunlardan bazıları;

Ayrıca bakınız

Koçgiri'de dil= Günlük yaşam dili Koçgiri Kürtçesi Kürtçe grubunda değerlendirilen lehçe ve ağızlar içinde, çok açık ve vurgulu sesleri ile farklı ve zengin bir ses yapısına sahiptir.

Kaynaklar

Kaynakça

  1. ↑ Dr Suat Akgül, Atatürk Döneminde Bölücülük ve Bölücülüğe Karşı TBMM'de Çözüm Önerileri
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/2/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.