Konakçı

Çatı sıçanı (Rattus rattus) Hıyarcıklı veba'nın Doğal konağıdır.

Biyolojide, parazit barındıran ya da birbirlerine barınma ve beslenme sağlayan simbiyotik ilişkili konakçı (konak) organizmalardır. Botanikte, belli böceklere ve diğer faunaya besin kaynağı ve substrat sağlayan konakçı bitkilerdir. Virüslere konakçı olmuş hücreler, baklagiller bitkilerine azot sağlayan bakteriler ve parazitik kurtlara konakçılık yapan hayvanlar bu tür etkileşimlere örnektir.

Konuk ya da Konak kelimesi ise biyolojide konakçıda yaşamını sürdüren organizmala verilen isimdir.

Tanımlar

Konak hücre, içinde virüslerin çoğaldığı veya virüs tarafından enfekte edilen hücredir.^[1]

Birincil konak ya da kesin konak parazitin olgunluğa ulaştığı ve mümkün olursa da üreme faaliyetleri gözterdiği konaktır.

Doğal konak hiçbir belirti vermeksizin etkenleri taşıyan ve saçılmasına olanak sağlayan konaktır.Tek bir doğal konak birkaç kez enfekte olabilir.

İkincil konak ya da ara konak, kısa bir geçiş dönemi için parazit barındıran ve genellikle parazitin bazı gelişimsel dönemlerini tamamladığı konaktır. Uyku hastalığına neden olan Trypanosoma gambiense etkenlerinin birincil konağı çeçe sinekleri iken ara konağı insanlardır.^[2] Tenyaların karmaşık bir hayat döngüsü vardır, gelişimlerinin farklı dönemlerini farklı canlılarda geçirirler.

Daha birçok parazitin hayat döngüleri tam anlamıyla bilinmemektedir, bazen organizmanın hayat döngüsünün kesin anlaşıldığı sanılır ancak yanlış olduğu anlaşıldığında düzeltme yapılır. Örneğin, çamur solucanları bazen balıklarda dönme hastalığı için ara konak olarak kabul edilir ancak etkenler solucanlar olmadan da yaşayabilir.

Trichinella spiralis, Trişinoz'a neden olan bir nematod, bu parazitin olgunları konakçının sindirim sisteminde, olgunlaşmamış gençleri ise kas sisteminde yaşar ve konakçıyı hasta eder. Konakçı bu parazit için hem ara konak hem de son konak olabilmektedir.

Paratenik konak bir ara konağa benzer, parazitin gelişim döngüsü için gerekli değildir. Paratenik konak parazitin gelişim aşamalarında gerekli olan bir konak değildir ve parazit bu konakta gelişim göstermez ancak dışarıda kalmasındansa paratenik konakta kalması canlı kalma süresini uzatır. Bu konaklar parazitin gelişim aşaması şemalarında dikkate alınmazlar. 

Rastlantısal konak genelde paraziti kesin konağa iletmez, böylece parazit gelişimini tamamlayamaz.

Çoğaltıcı konak barındırdığı parazitlerin sayısını arttıran konaklarıdır.

Konak seçimi parazit tarafından yapılır.

Konak aralığı

Konu hakkında ayrıntılı bilgi için Konak özgüllüğü maddesine bakınız.

Konak aralığı bir parazitin veya organizmanın kullanabileceği konaklar toplamıdır. aralığın dar vaya geniş olması, parazitin konak özgüllüğü göstermesine ve bu özgüllüğün seviyesine bağlıdır. Konak aralığı örneğin bazı bakteriyofajlarda sadece bir bakteri suşu olabilirken, bazı helmintlerde kuşlardan su canlılarına ve ruminantlardan insanlara kadar uzanan bir aralık söz konusudur. İnsan parazitlerinde, parazitin ve hastalığın epidemiyolojisi ana aralığı etkiler. Örneğin, Influenza A virusunda gelişimi, domuzlara birkaç farklı kaynaktan (insan ve kuşlar gibi) farklı suşlarda virus bulaşması sonucudur. Bu ko-ebfeksiyonlar, mevcut viruslar arasında genetik materyal değişimlerine fırsat tanır, bu şekilde yeni bir virüs suşu ortaya çıkabilir. Aşılama mevcut virus suşlarını desteklerken yeni suşlarda işe yaramayabilir, bu durumda insan nüfusunun korunması için hazırlanacak yeni bir virus aşısı gerekebilir^[3]

Ayrıca bakınız

• Biyolojik yaşam döngüsü
• Host cell factor C1
• Simbiyoz
• Vektör

Kaynaklar

1. C.
2. Gibson W, Peacock L, Ferris V, Williams K, Bailey M.(2008) The use of yellow fluorescent hybrids to indicate mating in Trypanosoma brucei.
3. Centers for Disease Control and Prevention (2004).