Kuş çarpması
Kuş çarpması, (İngilizce: bird strike), hava araçları ile kuşların havada çarpışması olayı. Uçuş güvenliğini etkileyen önemli olaylardan biridir ve büyük maddi hasara ve bazı durumlarda can kayıplarına yol açabilir.
Birçok olası kuş çarpmasının, kuşların son anda yön değiştirmeleri neticesinde önlendiğine inanılmaktadır. Ancak, özellikle kuşlara yön değiştirmeleri için çok az bir zaman bırakan uçaklar, yüksek hızlarda hareket ettikleri için büyük bir tehlikenin altında olurlar. Çarpışmaların büyük bir çoğunluğu kuşların çoğunun bulunduğu yere yakın yerlerde meydana gelmektedir. Bundan ötürü de kuş çarpmalarının çoğunluğu hava araçlarının kalkış ya da inişleri esnasında oluşmaktadır. Fakat yerden 20.000 ya da 30.000 feet (~7.000 m - 10.000 m) gibi yüksek irtifalarda da gerçekleşmiş kuş çarpmaları rapor edilmiştir. Uçak ve kuş çarpışmalarının %90 gibi büyük bir çoğunluğu (ICAO raporlarına göre) havaalanları yakınında ve kalkış ya da inişle ilgili uçuş fazlarında meydana gelmektedir.
Etkileri
Çarpmaların çoğunluğunun etkisi hava aracının öne bakan kısımlarında kendini gösterirken, birçok durumda da kuş, hava aracının jet motoru tarafından emilir ve motorun pallerinin ve gövdesinin hasara uğramasına neden olur. Darbenin kuvveti, çarpan hayvanın ağırlığına, darbe esnasındaki hızın farkına ve yönüne bağlıdır. Aracın ağırlığı genellikle göz ardı edilir çünkü çoğunlukla kendisine çarpan hayvanla kıyaslandığında çok çok büyüktür. Darbenin enerjisinin büyüklüğü hız farkının karesi ile orantılı olarak artar.
Darbenin şiddetine bağlı olarak, çarpışma neticesinde çarpan hayvan ölürken, hava aracının da darbenin meydana geldiği bölümü hasara uğrayabilir. Hatta çarpmanın olduğu yüzeye bağlı olarak hava aracının içindeki insanların yaralanmalarına da sebep olabilir. Özellikle çarpışma bir kuş sürüsü ile yapılmış ise durum uçuş güvenliği açısından çok daha vahimdir, çünkü aynı anda birçok hasar meydana gelebilir ve hatta hava aracının tüm motorları birden zarar görebilir. Böyle bir durum meydana geldiğinde ve uçağın tüm motorları birden hasara uğradığında eğer uçak yere çok yakın bir konumda ise, pilotun durumu toparlaması için yeterince zaman ve yükseklik mevcut olmadığından, kuş çarpması neticesinde uçağın düşmesi de olasıdır.
Kuş Çarpması olaylarındaki etkiyi azaltmak için havacılıkta 10000 feet (fl100)(3000 metre) altı uçuşlarda saate 250 kias (450 km) hız sınırlaması getrilmiştir.
Kuş türleri
Kuş çarpması olaylarının büyük bir çoğunluğu, göçmen kuşların göç hareketlerinin başladığı dönemlere denk geldiği bilinmektedir. Böyle zamanlarda Hava Trafik Kontrol kuleleri, pilotları muhtemel sürülere karşı uyarmaktadırlar.
Kuş çarpmalarına karışan kuşlar, çoğunlukla büyük nüfusa sahip kuşlardır. Özellikle kazlar ve martılar çok ciddi hasarlara neden olurlar. ABD'de rapor edilmiş kuş çarpmalarında, ördekler %32, martılar %28 ve avcı kuşlar %17 oranında yer almaktadır.
Dış bağlantılar
- Uluslararası Kuş Çarpması Komitesi İnternet Sitesi (İngilizce)
- Amerikan Kuş Çarpması Komitesi İnternet Sitesi (İngilizce)