Madam Butterfly
| Madam Butterfly | |
|---|---|
 Orijinal ilan 1903. Ressam: Adolfo Hohenstein | |
| Özgün ismi: | Madama Butterfly |
| Müzik: | Giacomo Puccini |
| Libretto: | Luigi Illica ve Giuseppe Giacosa. |
| Galası: | 17 Şubat 1904 |
| İlk gösterim yeri: | La Scala, Milano |
| Oyuncular: |
|
Madam Butterfly Giacomo Puccini'nin üç perdelik operasıdır. İlk olarak 1904'te sahneye çıkmış, Puccini'nin en önemli operalarından biri olarak opera tarihinde yerini almıştır. Gösterinin ilk sahneleniş tarihi 17 Şubat 1904'tür. Orkestra şefi Cleofonte Campanini idi.
Opera hakkında
Madam Butterfly (Cio-Cio-San) kendisini kocasına adamaya hazır, genç bir geyşadır. Hikayenin başında 15 yaşında olan Butterfly, Japonya'ya gelen Amerikan subayı Pinterkon ile evlenir ve bununla da kalmayıp dinini değiştirir. Dinini değiştirmesi ile bunu kendi kültürlerine bir hakaret olarak gören Butterfly'ın ailesi onu reddeder. Butterfly'ın artık Pinkerton ve sadık yardımcısı Suzuki'den başka kimsesi kalmamıştır. Pinkerton evliliklerinden bir süre sonra evi terk eder. Bu arada hamile olan Butterfly, senelerce sabırla Pinkerton'u bekler. Bu sırada Pinkerton Amerika'da evlenmiştir. Butterfly'ın yanında üç yaşına gelen oğlunu almak için Japonya'ya gelir. Pinkerton'un kendisine ihanet ettiğini gören Butterfly ise ailesinden kalma hançer ile intihar eder.
Puccini'nin Uzakdoğu ezgileri ile süslediği bu opera sahnelendiğinden bu yana çok beğenilmiş. Kuzey Amerika'da en çok sahnelenen yirmi opera arasına girmiştir. Un bel dì vedremo ve daha birkaç aryası ile büyük beğeni toplayıp akıllara kazınmıştır.
Madame Butterfly operası Türkiye'ye opera kültürünün girip gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. İkinci Dünya Savaşı'ndan önce, 1935-36 ders yılında Ankara'da Musiki Muallim Mektebi bünyesinde bir konservatuvar kurulmuş ve Türkiye'ye gelmiş olan Alman Karl Ebert tarafından, sonradan Ankara Devlet Konservatuvarı Opera Stüdyosu olarak anılan kurumda, bir grup opera sanatı öğrencisi yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu kurumun ilk defa Türkçe libretto çevirisi kullanarak ve kurumun öğrencilerinin rol aldığı opera eseri 1940'ta Ankara'da sahnelenen Madam Butterfly'in II. Perdesi olmuştur.[1]
Roller
| Rol | Ses tipi | Promiyer 17 Şubat 1904 (Orkestra şefi: Cleofonte Campanini)[2] |
Brescia 28 Mayıs 1904 (Orkestra şefi: Cleofonte Campanini)[2] |
|---|---|---|---|
| Cio-Cio San (Madam Butterfly) | lirik-spinto soprano | Rosina Storchio | Salomea Krusceniski |
| Suzuki, Hizmetkarı | lirik mezzosoprano | Giuseppina Giaconia | Giovanna Lucacevska |
| B.F.Pinkerton, ABD Deniz Gucu Tegmeni | hafif tenor | Giovanni Zenatello | Giovanni Zenatello |
| Sharpless, Nagasaki'de ABD konsolosu | bariton | Giuseppe de Luca | Virgilio Bellatti |
| Goro, çöpçatan | tenor | Gaetano Pini-Corsi | Gaetano Pini-Corsi |
| Prince Yamadori | tenor
Emilio Venturini |
||
| Bonze, Cio-Cio San'ın amcası | bas | ||
| Yakuside, Cio-Cio San'in amcası | bas | Antonio Volpini | |
| İmparatorluk Komiseri | bas | Viale | |
| Resmi Sicil memuru | bas | Gennari | |
| Cio-Cio San'ın annesi | mezzosoprano | Tina Alasia | |
| Teyze | soprano | Ghissoni | |
| Kuzen | soprano | Palmira Maggi | |
| Kate Pinkerton | mezzosoprano | Manfredi | |
| Dolore ('Keder'), Cio-Cio San'in oğlu | sessiz | ||
| Cio-Cio San'ın akrabaları. arkadaşları ve hizmetkarlar | |||
Konu özeti
Bu metin, 1907'de basılan son uyarlamanın konu özetidir.
I.Perde
Perde açıldığında bir Amerikan Donanması subayı olan Tegmen Benjamon Franklin Pinkerton ve Japon çöpçatan olan Goro liman koyuna tepeden bakmakta olan bir küçük evi incelemektedirler. Goro bu evi Pinkerton ve evleneceği kız için bulmuştur ve Goro küçük bir bahçesi ve itip-çekmeyle açılan kapıları olan bu tipik Japon evini Pinkerton'a göstermektedir. Hizmetliler, uşak, aşçı ve gelinin oda hizmetçisi Suzuki, bahçeye gelirler ve Pinkerton'la tanıştırılırlar. Onlar ayrilinca Gora herseyin hazir oldugunu ve hemen Teğmen'in evleceği Butterfly'in gelecegini soyler. Amerikan tegmen butun bu olanları ciddiye almamakta ve evlenme kontartını, çöpçatan Goro'yu, evi ve hizmetçileri yabancı bir ülkede yapilan geçici yapmacık bir evlilik ve bir eğlence olarak görmektedir.
Nikahı kıymak için Amerikan Konsolosu ve Japon Nikah Memuru gelecektir. Butterfly'ın amcasından başka butun Japon akrabalari bu törende katılacaklardir. Amcası bir Japon rahibi olup bu nikah törenine gelmeyi kabul etmemiştir. Amerikan Konsolosu, Sharpless, şehirden yürüyerek gelmiş ve dik yokuşu zor çıkmıştır. Bahçeye girer; Pinkerton ve Goro'yla selamlasir ve oradan Nagasaki limanı ve koyunun nefis manzarasını seyre koyulur. Pinkerton Sharpless'e bu evi 999 yıllık uzun bir dönem için yeni satın aldığını ve her ay basinda bu satis kontratini iptal etme hakkı olduğunu anlatir. Sharpless ise yerli Japonlara karşı çok anlayışlı ve saygılıdır ve Pinkerton'un evlenmek istediği kızı konsoloslukta görmüştür. Pinkerton eline viski bardağını alarak ilk aryasına başlar; bu ahenkli bir melodidir ama ifade ettiği fikirler düşüncesizdir. Bir Amerikan denizcisinin dünyayı gezdiğinden; istediği her kadinla birlikte olduktan sonra; ondan ayrıldığından bahseder. Konsolos bu şarkıya uymanın sonunda bir felaket getirebileceğini soyler. Ama orkestra Amerikan Mili Marşı çalmaya başlayınca her ikisi de ayağa kalkıp Amerika'nın şerefine bardak kaldırırlar.
Tekrar masaya oturdukları zaman atmosfer degişir; fakat çok melodik bir muzik duyulur ve sahne dışından tepeyi çıkıp evine gelen Butterfly ve arkadaşlarının sesleri gelir. Bunlar yaklaşınca Pinkerton ayağa kalkip gelecekte bir gercek Amerikan kadını ile yapacağı evlenme serefine kadehini kaldirir. Butterfly arkadaşlari ve akrabalari ile eve geldigi zaman Pinkerton aylar boyu bir suru akraba da kiraladığı şeklinde bunu alaya alir. Sharples ise bundan çok kuşkulanır, çünkü Butterfly'ın bu evlenmeyi gerçek evlilik olarak kabul ettiğini bilmektedir. Onunla konuşmuş ve kızın bu evliliği babasının ölümü üzerine onlara zahmet olmayıp ailesinin fakir düşmesini önlemek için yaptığını öğrenir.
Akrabalar ev etrafında dolaşırlarken Butterfly Pinkerton'a evine getirdiği kendine önemi olan küçük hatıra eşyalarını göstermeye başlar. Burada orkestra Butterfly için arp, flut, oboa ve çanlardan oryental sesli ekzotik bir parça çalar. Butterfly yalpazesini, çubuğunu ve aynasını Pinkerton'a gösterir. Ama bir başka hatırayı "bu kutsaldır" diye göstermeden saklar. Gora sonradan bunun Mikado'nun Butterfly'ın babasına gönderdiği Samurai kılıcı olduğunu söyler. Bu kılıç emri ifade etmektedir ve bunu alan babası hemen Mikado'nun emrine uyarak bu kılıçla intihar etmiştir. Butterfly Pinkerton'a şehirde açılmış olan bir Hristiyan misyonunu da ziyaret ettiğini ve Hristiyan olmaya karar verdiğini de söyler. Pinkerton'a bir yapmacık evlilik gibi görünen, bu evliliği Butterfly bir gerçek evlilik olarak düşünmektedir ve sadece ismini değiştirmekle kalmayıp dinini de kocasınınkine değistirmeyi kararlıdır. Kontrat imzalandiktan artık Butterfly adını da kullanmayacaktır ve 'Mrs. B.F.Pinkerton' olarak anılmayi istemektedir.
Bu nikah şenliklerine gölge düşüren bir olay bir Bonze (Japon rahibi) olan Butterfly'ın amcasının kendini göstermesi ve bu evlilik için Butterfly'ı telin etmesidir. Bu olay üzerine çok üzgün düşen Butterfly'ın akrabaları ve arkadaşları evden ayrılırlar. Butterfly'ı yeni kocası ile evinde yalniz bırakırlar. Pinkerton karsını avutmak için bir şarkıya başlar ve ikisi birlikte evlerine girmekte iken bu şarkı bir aşk ikilisine dönüşür.
II. Perde
Yeni sahne uc yil sonrayi gosterir. Butterfly ve Suzuki hala Pinkerton'un aldigi evde yasamaktadirlar. Amerika'dan para gelmemektedir. Fakat Butterfly bunun ne demek oldugunu kabul edemez ve sanki Amerikalai kocasi yakinda donecekmis gibi davranislar icindedir. Buna karsilik Suzuki daha realistiktir ve bir yabanci kocanin Japonya'dan ayrildiktan sonra geri donmeyecegini belirtir. Butterfly kocasi Pinkerton'un geri doneceginden emindir. Guzel acik bir gun da deniz ufukundan bir gemi dumani gorunecek; sahilden selam topu atilacak ve Pinketor'un bulundugu "SS Abraham Lincoln" rihtima yansacaktir. Suzuki ona inanmak istemektedir.
Onlara ic odaya cekilirler ve Sharpless ve copcata Goro sahneye girerler. Sharpless Pinkerton'dan bir mektup getirmektedir. Bu mektupta Pinkerton Amerika'da bir Amerikan kadın ile evlendiğini ve bunu Sharpless'in Butterfly'a söylemesini istediğini yazmaktadır. Goro Butterfly'a laf anlamayi nerede imkânsız bulmaktadır. Onun terk edildiğini; ve bu nedenle kocasından boşanmış durumuna düştüğü gerçegini Butterfly'a kabul ettiremez. Butterfly için biraz yavaş fikirli ama serveti olan yeni bir koca olarak Yamadori'yi bulmuştur. Ama Butterfly Yamadori'nin evlilik teklifine hiç yanaşmamaktadır. Tam bu sırada (Japon impartorlu milli marşı nameleri içinde) Yamadori'de gelir. Fakat Butterfly tarafından açıkca refüze edilir.
Goro Sharpless'e Pinkerton'un gemisinin limana girmekte olduğunu fısıldar. Sharpless bunu uzerine Butterfly'a Pinkerton'un mektubunu okumaya başlar. Fakat Butterfly mektubun gelişinden çok heycanlanmıştır ve içeriğini dinlemeğe konsantre olamaz ve Sharpless'e devamli soru sorarak mektubu sonuna kadar okumaktan alakoyar. Sonunda kötü haberi böylece doğrudan vermeyi imkânsız bulan Sharpless Butterfly'a eğer Pinkerton hiç geri gelmezse ne yapacagını sorar.
Butterfly öteki odadan Pinkerton'dan olan küçük oğlunu getirir. Çocuğa Japonya'da bir gelenek olan geçici bebeklik ismi verilmiştir ve büyüyünce Pinkerton'un yeni bir isim vereceğini söyler. Çocuğun geçici bebeklik ismi "Sevinc" olmasını istenmekle beraber nazar değmesin diye onu zıddı olarak "Zahmet" olarak konmuştur. Butterfly eğer kocası kendisini terk etmişse ya tekrar "geisha" olarak çalışmayı yahutta ölmeyi tercih edeceğini söyler. Sharpless Pinkerton'un çetrefil işlerini kendisi halletmesini istiyerek Pinkerton'a oğlu hakkında haber gönderecegini söyliyerek oradan ayrılır.
Bu sırada Suzuki Gora'ya bir kenara alarak ona çıkışmaya başlar. Onu Butterfly'in oğlunun gayrimeşru olduğuna dair dedikoduları yaymakla suçlar. Goro yarı Japon yarı Amerikan olan çocuğun geleceğini iyi görmediği hakkında birkaç laf ettiğini bildirir. Ama Butterfly her ikisini de susturur. Artık Butterfly'ın kocasının kendini ve oğlunu terk edip bıraktığı gerçeğini tam anlama zamanıdir, ama bu kötümser düşünceleri geri plana iter ve büyük bir iyimserlikle Pinkerton'un mutlak geri geleceğini kabul eder.
Bu korkularına karşı bir yanıtmış gibi limandan bir selam topu duyulur. "SS Abraham Lincoln" limana gelmiş rıhtıma yanaşmaktadır. İki kadın küçük evin içerisini çiceklerle doldururlar ve üç kişilik küçük aile oturup Pinkerton'un kendini göstermesini beklemeye başlarlar.
III. Perde
Sabah olmakta iken, hala onu beklemekte olan Butterfly, Suzuki ve oğlu için hala Pinkerton görünmez. Butterfly uykuya dalmış olan oğlunu arka odaya götürür. Tam bu sırada Sharpless ve Pinkerton yavaş yavaş eve girerler ve orada Suzuki'yi uyanık bulurlar. Pinkerton Suzuki'ye, yaptıklarını anlatır. Amerika'da evlendiği Kate Pinkerton adlı yeni Amerikan karısı ile birlikte gelmişlerdir. Karısı ve kendisi, eğer Butterfly izin verirse Butterfly'ın oğlunu evlat olarak kabul edeceklerdir; onu Amerika'ya götürüp; orada bir Amerikan olarak yetiştirmek istemektedirler. Suzuki evin bahçesine gelmis olan Amerikan Mrs. Pinkerton ile konuşmaya razı olur ve Pinkerton'u evde yalniz bırakır. Birdenbire Butterfly'a yaptığı kötülükler Pinkerton'un kafasına tak eder ve Pinkerton çok büyük pişmanlık hislerine kapılarak çok hissî bir arya so söylemeye koyulur. Ama yine de Butterfly ile karşılaşmak için cesareti kendinde bulamaz ve sahne dışındaki Butterfly'in sesini duyunca hemen oradan sıvışıp ayrılır.
Butterfly kocasıyla karşılaşma sevinciyle koşarak sahneye girer ama orada sadece Sharpless ve tanımadığı bir Amerikan hanım bulunduğunu görür. Suzuki ve Kate Butterfly'a gelirler; ona Pinkerton'un iyi olduğunu ama kendini görmiyeceğini acıklarlar. Butterfly Kate'e bakar kalır ve "Beni korkutan bu yabancı hanım kimdir?" diye sorar. Kate büyük bir incelikle kim olduğunu, ne için oraya geldiğini; ne istediğini anlatır ve Butterfly'ın oğlunu kendi öz çocuğuymuş gibi çok itina ile büyüteceğini söyler. Butterfly ona inanır. Pinkerton'a bir mesaj gönderir; eğer yarım saat sonra Pinkerton şahsen oğlunu almaya gelirse onu Amerikalılara vermeye hazırdır.
Tek başına kalan Butterfly buyuk bir yeise kapılır; ama kendini hemen toplar ve Suzuki'ye odadan ayrılmasını söyler. Butterfly kendini öldürmeye karar vermiştir. Babasının kılıcını eline alır ve üzerinde kazılmış yazıyı okur: "Şerefle yaşayamayanlar şerefle ölmelidirler.". Butterfly'ın oğlu iceri girer ama Suzuki yanında değildir. Butterfly oğluna annesinin kendini yalnız bırakmasından çok acı duymamasını ve annesinin yüzünü her zaman hayal meyal olsa bile hatırlamasını istediğini söyler. Oğlununun eline bir Amerika gemisi modelini oyuncak olarak verir ve ona elvada eder. Yere oturttup gözlerini bağlar.
Sonra eline babasının kılıcını alarak paravana arkasına geçer. Biraz sonra bir ensesine eşarp sarmış Butterfly paravana arkasından sendeleyerek çıkar ve kanlı kılıç elinden düşer. Gözleri kapalı yerde oturan oğlunu öper ve yere yayılır kalır. Dışarıdan Pinkerton'un çağırısı işitilir: "Butterfly!".
Ünlü müziksel parçalar
I. Perde
- Viene la sera: İkili - Butterfly, Pinkerton.
- Ovunque al mondo: İkili - Pinkerton, Sharpless.
- Ecco ! Son giunte: Goro, Butterfly'in arkadaşları.
- Quanto cielo! Quanto mar!: Butterfly ve aile korosu .
- Viene la sera: İkili - Butterfly , Pinkerton.
II. Perde
- Un bel dì, vedremo: Arya -Butterfly.
- Che tua madre dovrà: Arya - Butterfly.
- Scuoti quella fronda di ciliegio: İkili - Butterfly, Suzuki.
- Koro a bocca chiusa.
- Senfonik İntermezzo II. ve III. Perde arasinda.
III. Perde
- Addio, fiorito asil: İkili - Pinkerton, Sharpless.
- O a me sceso dal trono: Arya - Butterfly.
- Con onor muore: Arya - Butterfly. III. Perde finali.
Medya
- Ancora un passo aryası. Şarkıcı: "Frances Alda" (1913):
.
Seçilmiş ses ve video kayıtları[3]
| Yıl | Roller (Cio-Cio San, B.F. Pinkerton, Suzuki, Sharpless) |
Orkestra şefi, Opera evi ve Orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1939 | Toti dal Monte, Beniamino Gigli, Vittoria Palombini, Mario Basiola | Oliviero de Fabritiis, Rome Opera Orkestra ve korosu | Audio CD: Naxos Historical Kat:8110183-84[4] |
| 1948 | Eleanor Steber, Jan Peerce, Suzanne Carre, Richard Bonelli | Eugene Ormandy, Hollywood Bowl Orkestra ve korosu | CD: Line Music Kat: 5.00962 |
| 1951 | Renata Tebaldi, Giuseppe Campora, Nell Rankin, Giovanni Inghilleri | Alberto Erede, Accademia Nazionale di Santa Cecilia Orkestra ve korosu | Decca Kat: 440230 |
| 1954 | Maria Callas, Nicolai Gedda, Lucia Danieli, Mario Borriello | Herbert von Karajan, La Scala Orkestra ve korosu | CD: EMI Classics Cat: CDC56298[5] |
| 1957 | Anna Moffo, Cesare Valletti, Rosalind Elias, Renato Cesari | Erich Leinsdorf, Rome Opera Chorus and Orchestra | Audio CD: RCA Victor Kat: 078635414523 |
| 1966 | Renata Scotto, Carlo Bergonzi, Anna di Stasio, Rolando Panerai | John Barbirolli, Teatro dell'Opera di Roma | CD: EMI Classics Kat: 567885 |
| 1974 | Mirella Freni, Plácido Domingo, Christa Ludwig, Robert Kerns | Herbert Von Karajan, Wiener Philharmoniker, Konzertvereinigung Wiener Staatsopernchor (Film rejisoru: Jean-Pierre Ponnelle) | DVD: Deutsche Grammophon Kat: 00440 073 4037 |
| 1974 | Mirella Freni, Luciano Pavarotti, Christa Ludwig, Robert Kerns | Herbert Von Karajan, Wiener Philharmoniker, Konzertvereinigung Wiener Staatsopernchor | CD: Decca |
Not: "Kat:" satıcı şirket tarafindan verilen katalog numarası
Dipnotları
- ↑ İstanbul Devlet Opera ve Balesi'nin İnternet sitesinde bulunan "Opera" maddesi.
- 1 2 Amadeus Almanac (İtalyanca)
- ↑ Bu seçim yapılma kaynağı: Holden,Amanda (ed.), The New Penguin Opera Guide, New York: Penguin Putnam, Inc, 2001. ISBN 0-140-29312-4, ISBN 0-140-51475-9
- ↑ Gigli'nin Butterfly ses kayıt ayrıntıları.
- ↑ Callas'in Butterfly ses kaydi ayrintisi icin buy.com]
İçsel kaynaklar
| ||||||||
