Mahtumkulu Firaki
Mahtumkulu Firaki (Farsça: مخدومقلی فراغی Makhdumqoli Faraghi; Türkmence: Magtymguly Pyragy; 1733 – 1797), Türkmen mutasavvıf şair. Asıl adı Mahtumkulu olan şair, şiirlerinde kullandığı Firaki mahlası sebebiyle Mahtumkulu Firaki olarak bilinmektedir.[1] 18. yüzyılda Türkmenler hakkında yazdığı sosyal ve politik şiirlerle tanınır.[2] Türkmen şairlerin önde gelenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.[1][3][4]
Eğitimi ve yaşamı
Firaki, 1733 yılında, İran'ın Gülistan Eyaleti'nin Günbed-i Kavus şehrinin Hacı Kavuşan köyünde dünyaya geldi. Türkmenlerin Göklen boyunun Gerkez aşiretindendir.[1] Kendisi gibi düşünür olan babası Devlet Mehmet Azadi'den Arapça ve Farsça dersleri aldı. İlk eğitimini doğduğu köyde alan Firaki, eğitimine; Lebap vilayetinin Halaç ilçesinin Kızılayak köyünde bulunan İdris Baba Medresesi'nde devam etti. Buhara'daki Göğeltaş Medresesi'ndeki eğitiminin ardından, Hive'de yer alan Şirgazi Medresesi'nde eğitimini tamamladı.
Medreselerde aldığı şiir eğitimiyle birlikte Arapça, Farsça ve Çağatayca'yı öğrenen Firaki, konusunu gerçek hayattan alarak yazdığı şiirlerle Türkmen şairler içinde önde gelen isimlerden oldu.[3]
Şairliğinin yanında mutasavvıf ve düşünür de olan Firaki, 1797 yılında yaşamını yitirdi. Mezarı, İran'ın kuzeybatısındaki Aktokay köyünde bulunmaktadır ve İran hükûmeti tarafından anıt mezara dönüştürülmüştür.
Şairliği
Firaki, şiirlerinde; dini motifler, Muhammed ve diğer peygamberlere duyulan sevgi, evrensel ve millî değerler, sosyal dengesizlik, insanın hayatı ve toplumsal olayları kapsayan konuları, sade ve yaşadığı dönemin halk diliyle anlaşılır bir şekilde dile getirmiştir.[1][5] Hemen hemen tüm şiirlerinde Türkmenleri birlik ve beraberliğe, bir devlet ve bir bayrak etrafında toplanmaya davet etmiş, insanları iyiliğe ve doğruluğa ulaşması gerektiğini savunmuştur.[5] Kendi rüyasında dokuz kere bade içmesinden dolayı Türkmenler tarafından kendisine "Haktan içen şair" de denilmektedir.[3][4]
Firaki, şiirlerinde Ahmet Yesevi'yi ustası olarak kabul etmiş, kendisinden önceki mutasavvıflardan yararlanarak eserlerini ortaya koymuştur.[1]
Ölümünden sonra
Türkmenistan'ın uluslararası kulvarda en değerli ödüllerinden biri olarak kabul edilen Uluslararası Mahtumkulu Ödülü, şairin adını taşımaktadır.[4] Bununla birlikte, 1931'de kurulan Türkmen Devlet Üniversitesi'ndeki Dil ve Edebiyat Enstitüsü'ne şairin adı verilmiştir.[4][6]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- 1 2 3 4 5 Prof. Dr. Erman Artun. "Şair Mahtumkulu'nun Şiirlerinde Sanat, Estetik ve Üslup" (PDF). http://www.google.com.tr/url?sa=t&source=web&cd=4&ved=0CCUQFjAD&url=http%3A%2F%2Fturkoloji.cu.edu.tr%2FHALK%2520EDEBIYATI%2Ferman_artun_sair_mahtumkulu_estetik_uslup.pdf&ei=8XiDTNm3BMHHswax853mCA&usg=AFQjCNGerfDgdj0O2xQ5umHWSCr61yJHvQ. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.
- ↑ "نکوداشت مختومقلی فراغی درگلستان" (Farsça). IRIB News. http://www.iribnews.ir/MainContent.aspx?news_num=226708. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.
- 1 2 3 Doç. Dr. Berdi Sarıyev. Mahtumkulu Firaki’nin Şiir Divanı Üzerine Bir İnceleme. http://www.turkmenhost.com/documents/Berdi/Mahturk1.htm. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.
- 1 2 3 4 Doç. Dr. Berdi Sarıyev. "Türkmenlerin Ruhi Dünyasındaki Mahtumkulu". 13 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160113141827/http://www.turkmenhost.com/documents/Berdi/Mahturk3.htm. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.
- 1 2 Ramazan Çakır (2006). "Mahtumkulu Firaki'nin şiirlerinde peygamber sevgisi". Yağmur. http://www.yagmurdergisi.com.tr/konu_goster.php?konu_id=1649&yagmur=bolum2&sid=33. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.
- ↑ "Turkmen State University". tacistm.org. 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120207115214/http://www.tacistm.org/tempus/tgu.htm. Erişim tarihi: 5 Eylül 2010.
Dış bağlantılar
- Hayatı ve şiirlerinden alıntılar (İngilizce)
| |||||||||||||||||