Mariya Temryukovna

Goşevnay İdar (1544-1 Eylül 1569; Adigece: İdar Goşevnay/Идар Гощэунай), Kabartayca: İdar Goşenay/Идар Гощэнай, Kabardiya'nın büyük derebeylerinden Pşı Temrıko İdar'ın (İdar Temrıko) kızı ve ilk Rus çarı IV. İvan'ın ikinci eşi. Bir Müslüman iken kilisede vaftiz edilip Ortodoks Hıristiyan yapıldı ve Mariya Temrukovna (Мария Темрюковна/Temrıko kızı Mariya) adını aldı. Ardından, 17 yaşında iken, IV. İvan (Korkunç İvan/İvan Grozni) ile evlendirildi (1561). IV. İvan'dan Vasiliy adı verilen bir oğlan çocuğu oldu, ancak oğlu ve kendi erken öldüler (1569). Saray içi rekabetler sonucu her ikisinin de zehirlenerek öldürüldükleri söylenir. Mariya, bir Sibirya yolculuğu sırasında ağır hasta olarak yatağa düşmüş, hastanın başında kocası, doktoru ve erkek kardeşi sabaha değin beklemiş, Mariya, ateşler içinde ve kendinden geçmiş halde çok özlediği annesinin adını Çerkesçe olarak gece boyunca sayıklamış ve gün ağarırken de can vermiştir.

Rus-Kabartay dostluğunun bir simgesi olmak üzere, Mariya'nın (Goşevnay İdar) Sovyetler döneminde, Rusya'ya bağlı Kabardey-Balkar Cumhuriyeti başkenti Nalçik'te dikilen heykelinin yüzü ve sağ eli Moskova'yı işaret etmektedir (Bk. "Adigece eğitim, asimilasyon durumu ve geleceğimize ilişkin bir değinme-1, internet"). Heykelin Kabardeylerin Rusya'ya olan bağlılığını simgelediği söylenir. Bu son yıllarda Mariya Temrukovna'nın yaşamını konu alan aynı adlı bir film, Adıge Cumhuriyeti Devlet Televizyonu tarafından Adıge film yapımcısı Bayan Yemıj Muliet'e hazırlattırılmıştır. Filmde Adıge, Kabartay ve Rus sanatçıları rol almışlardır. Ayrıca Rusya Federasyonu Devlet Ödülü sahibi ünlü Adıge yazarı İshak Meşbaş'ın "Adıgeh'er" (Адыгэхэр=Adıgexer=Çerkesler) adlı 752 sayfalık Adıgece romanı (Maykop, 2005) Mariya Temrukovna ekseninde 16. yüzyıl Rus-Çerkes ilişkilerini konu edinmektedir (Bk. "Örgütlerimiz, Soçi ve Yayın Alemimiz Ne Durumda", makale, Cherkessia.net, Serbest Kürsü, 04.03.2010).