Marquis de Lafayette
Marie-Joseph Paul Yves Roch Gilbert du Motier, Lafayette Markisi (6 Eylül 1757 - 20 Mayıs 1834), Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında İngilizlere karşı Amerikalıların yanında savaşan Fransız aristokrat. Fransız Devrimi'nin ilk yıllarında, devrimci burjuvazinin saflarında yer alarak Fransa'nın en güçlü kişilerinden biri olmuştur.Bugünkü üç renkli Fransız bayrağını tasarlayan kişidir. Mavi özgürlüğü, kırmızı bağlılığı, beyazsa saflığı temsil eder. Mavi ve kırmızı Paris'in renkleridir. Beyaz renk ise Bourboun sarayını simgeler.
İlk yılları
Köklü bir ailenin oğlu olan Lafayette miras yoluyla büyük bir servet edindikten sonra nüfuzlu Ayen dükünün kızıyla evlendi (1774). Kral XVI. Louis'nin genç saraylılar çevresine girdi, ama kısa süre sonra asker olarak ün kazanmaya karar verdi.Krallık siyah atlı birliği şövalyesiyken (1771), 1773'te teğmenliğe yükseltildi.
Amerikan Bağımsızlık Savaşı
Benjamin Franklin ile dost oldu ve kralın emirlerine rağmen Amerika'ya gitti (Nisan 1777). Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın patlak vermesinden 27 ay sonra, Temmuz 1777'de Philadelphia'ya gitti ve koloni sakinlerince generalliğe atandı; Brandywine'da yaralandı (11 Eylül 1777). Kısa zamanda, Başkomutan George Washington'la yıllar sürecek bir dostluk kurdu.1779'un başlarında Fransa'ya döndü.XVI. Louis yönetimini, ayaklanan İngiliz sömürgelerine yardım amacıyla altı bin Fransız askerini Amerika'ya göndermeye ikna etti.Nisan 1780'de yeniden Amerika'ya döndü ve hemen Virginia'daki bir ordunun komutanlığına getirildi.İngiliz komutan Lord Charles Cornwallis'in kuvvetlerini Virginia'dan geri çekilmek zorunda bıraktıktan sonra, temmuz sonlarında da Cornwallis'i Yorktown'da kıstırmayı başardı.Lafayette İki Dünyanın Kahramanı olarak göklere çıkarılıyordu.1782'de Fransa'ya döndüğünde maréchat de camp (tuğgeneral) rütbesine yükseltildi.1784'te Amerika'ya yaptığı bir gezi sırasında birçok eyalet kendisine yurttaşlık hakkı tanıdı.
Fransız Devrimi
Bundan sonraki beş yıl içinde Lafayette, liberal aristokratların önderi, dinsel hoşgörünün ve köle ticaretinin kaldırılmasının hararetli bir yandaşı oldu. Jacques Necker'le olan dostluğu sayesinde Soylular meclisine alındı. Meclis'te Charles Alexandre de Calonne'un tasarılarına karşı mücadele etti. Yeni düşünceleri savunan bir masondu; Lamoignon fermanların karşı çıktığı için komutanlıktan alındı (temmuz 1788). Mayıs 1789'da toplanan États Généraux'ya Riom soyluların temsilcisi olarak seçildi. 11 Temmuz'da İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi tasarısını meclise sundu. Bildiri büyük değişikliklerden sonra 27 Ağustos'ta meclis tarafından kabul edildi.
Bu arada kalabalık bir halk topluluğunun Bastille'i basmasından bir gün sonra 15 Temmuz'da Lafayette, Paris'te yeni oluşturulan ulusal muhafızların komutanlığına getirildi. Lafayette'in askerleri, XVI. Louis ve Kraliçe Marie Antoinette'i 6 Ekim'de Versailles'i işgal eden öfkeli halkın elinden kurtararak Paris'e götürdü. Kraliyet ailesi Paris'te Devrim'in rehinesi oldu.Lafayette bu hareketi nedeniyle daha sonra hareketsizlik ve kararsızlıkla suçlandı.
Lafayette'in ünü ve etkinliği ertesi yıl doruğuna ulaştı. İktidarı aristokrasiden burjuvaziye aktaran yasa tasarılarını destekledi. Ama daha çok demokratikleşmenin alt sınıfları mülkiyet haklarına saldırmaya özendirmesinden çekiniyordu. Bu nedenle, cumhuriyetçiler yeni meşruti krallık sistemine saldırmaya başlayınca telaşlandı. 17 Temmuz 1791'de Paris'te Champ de Mars'da kralın tahttan çekilmesini isteyen bir kalabalığın toplanması üzerine, Lafayette'e bağlı muhafızlar halka ateş açarak 50 kadar göstericinin ölmesine ya da yaralanmasına yol açtılar. Bu olay Lafayette'in saygınlığını yok etti. Ekim ayında, muhafız alayının komutanlığından istifa etti.
Aralık 1791'de Metz'deki Merkez ordusunun komutanlığına atandı. Fransa Nisan 1792'de Avusturya'yla savaşa girince, radikal demokratları bastırmayı ve belki de kral adına yönetimi ele almayı umdu. Merkez ordusu komutanı olarak, Sambre önderliğindeki askeri harekatı durdurarak kralın 20 haziranda küçük düşürülmesini protesto etmek için Meclis'e geldi (28 Haziran 1792), ama kendisinden nefret eden sarayın, darbeyi onaylamasını sağlayamadı. 10 Ağustos 1792'de bir halk ayaklanmasıyla monarşi yıkıldı. Kuzey ordusunun başına Luckner'i geçirerek XVI. Louis'nin asılmasına karşı çıktı. Bir kararnameyle suçlanınca Avusturyalılara sığındı (19 Ağustos 1792).
Avusturyalılar tarafından önce Magdeburg'da, sonra da Olmütz'de gözaltında tutuldu. Eylül 1797'de serbest bırakıldı.
Sonraki yılları
Lafayette 1799'da Napolyon Bonapart'ın iktidara gelmesi üzerine Fransa'ya döndü, hiçbir resmi görev kabul etmedi ve emekliye ayrılarak çiftçiliğe başladı. Yüz gün döneminde Seine-et-Marne milletvekili seçilen La Fayette, Napolyon'un tahttan feragat etmesini istedi. Sarthe milletvekiliyken (1818) Carbonari hareketine katıldı (1821) ve İspanya savaşı'na karşı çıktı. XVIII. Louis döneminin (1814-1824) büyük bölümünde Temsilciler Meclisi üyeliği yaptı. 1824'te yeniden seçilmeyince ABD'ye gitti, oarada büyük çoşkuyla karşılandı. Temmuz 1830'da Fransa'da Kral X. Charles'ı tahttan indirerek yerine Louis-Phillipe'i geçiren ulusal muhafızlara komuta etti. Altı ay sonra da köşesine çekildi.
Kaynaklar
- Encyclopædia Britannica
- Librairie Larousse