Nguyễn Hanedanı
| Nguyễn Hanedanı | |
|---|---|
 | |
| Ülke | Vietnam |
| Kuruluş | 1802 |
| Yıkılış | 1945 |
Nguyễn Hanedanı (Vietnamca: Nhà Nguyễn), 1802-1945 arasında hüküm sürmüş son Vietnam hanedanı.
Nguyễn Ailesi, 16. yüzyılda Le Hanedanı döneminde güçlenmeye başladı. Mac Dang Dung'un 1527'de Vietnam tahtını zorla ele geçirmesinden sonra Nguyen Kim, Le soyundan bir kişiyi imparator ilan ederek (1533) Mac Ailesinin egemenliğini ülkenin kuzey bölümüyle sınırladı. Güçsüz Le hükümdarlarının saray nazırlığını elde eden Nguyen Ailesi, bu makamın 16. yüzyıl ortalarında Trinh Ailesine geçmesi üzerine daha güneye çekilerek bağımsız bir yönetim kurdu. Nguyen ve Trinh aileleri arasındaki çekişme 1620'de açık savaşa dönüştü ve dönem dönem alevlenerek 1673'te her iki ailenin Vietnam'ın fiilen bölünmesini kabul etmesiyle sona erdi. Ama Vietnam'ın bağlı olduğu Çin imparatorları Nguyenleri hükümdar olarak tanımadı.
Trinh saldırılarına karşı koymak ve topraklarını güneye doğru genişletmek için insan gücüne gereksinim duyan Nguyenler, 17. ve 18. yüzyıllarda daha önce Çamların ve Kampuçyalıların yaşadığı topraklara Vietnamlıları yerleştirmeye çalıştılar. Ama Ming Hanedanının çöküşüyle kaçan Çinliler bölgeye akın edince onlara da büyük kolaylıklar gösterdiler. Mekong Deltası ile güney kıyılarındaki Choton ve Bien Hoa gibi kentler bu dönemde Çinlilerin ticaret merkezlerinin (phô) bulunduğu yerlerde kuruldu.
Tay Son kardeşlerin 1771'deki ayaklanması Nguyenlerin Vietnam'ın güneyindeki egemenliğini sarsacak bir boyuta ulaştı. Ama ailenin genç prenslerinden Nguyen Anh kurtulmayı başararak Nguyen topraklarını geri aldı ve sonunda Gia Long adıyla imparator olarak 1802'de bütün Vietnam'da Nguyen hanedanı egemenliğini başlattı.
Çin'deki Qing (Mançu) Hanedanının (1644-1911/12) yönetim sistemini örnek alan Nguyenler, özellikle Gia Long'un ölümünden (1820) sonra Batılı yabancı misyonerlerin etkinliklerini önleyeme çalıştılar. Bu tutumu gerekçe gösteren Fransızlar 1858'de Vietnam'a saldırarak Tourane'de (bugün Đà Nẵng) karaya çıktılar ve Saygon'da bir üs kurdular. O sırada başka yerlerdeki ayaklanmalarla uğraşan İmparator Tu Doc, Nam Ky bölgesinin uç doğu eyaletini 1862'de Fransızlara vermek zorunda kaldı. Fransızlar beş yıl sonra bütün Nam Ky, 1883-85 arasındaki askeri harekatlarla da Vietnam'ın tümü üzerinde denetim kurdu. Böylece Vietnam'ın Çin'e bağımlılığı sona erdi. Hue'de oturan Nguyen imparatorları görünüşte Vietnam'ın orta ve kuzey kesimleri (Annam ve Tonkin) üzerindeki egemenliklerini korurken, Nam Ky tam bir sömürge konumuna düştü. Nguyen sarayındaki Fransız nüfuzu, Vietnam'daki ulusal kuvvetlerin bağımsızlık ilan ederek Bao Dai'yi tahttan çekilmeye zorladığı 1945'e değin sürdü.
Daha sonra 1949'da Fransız denetimindeki Vietnam topraklarında kurulan Vietnam Devleti'nin devlet başkanlığını üstlenen Bao Dai 1955'teki halkoylamasıyla bu görevden alındı. Nguyễn Ailesi, hükümdarlıkları sırasında aileye ve saraya, uzaktan-yakından faydası olmuş olanları kendilerine akraba yapmış ve adını vermiştir. Bu yüzden Nguyen adı bugün Vietnam'daki en yaygın isimlerden biridir.[1]
Soy Ağacı
| 1 Gia Long 1802–1819 | |||||||||||||
| 2 Minh Mạng 1820–1840 | |||||||||||||
| 3 Thiệu Trị 1841–1847 | |||||||||||||
| 4 Tự Đức 1847–1883 | Thoại Thái Vương | Kiên Thái Vương | 6 Hiệp Hoà 1883 | ||||||||||
| 5 Dục Đức 1883 | 9 Đồng Khánh 1885–1889 | 8 Hàm Nghi 1884–1885 | 7 Kiến Phúc 1883–1884 | ||||||||||
| 10 Thành Thái 1889–1907 | 12 Khải Định 1916–1925 | ||||||||||||
| 11 Duy Tân 1907–1916 | 13 Bảo Đại 1926–1945 | ||||||||||||
Not:
- Tablodaki yıllar hükümdarlık sürelerini gösterir.