Ondörtler

Ondörtler, 27 Mayıs Darbesinin (1960) ardından kurulan Milli Birlik Komitesi'nden (MBK) daha sonra ihraç edilen 14 subaya verilen ad.

MBK'den Ondörtler'in tasfiyesi 27 Mayıs rejiminin en önemli dönüm noktasını oluşturdu. Bu tasfiyeyle iktidarın seçimler yoluyla yeniden sivil yönetime devredilmesine karşı olan grup gücünü büyük oranda yitirirken, askeri yönetimin geçici olmasını savunan grup yönetimi kesin biçimde ele geçirmiş oldu.

27 Mayıs Darbesinden sonra iktidarı ele geçiren ve Milli Birlik Komitesi'ni oluşturan subay kadrosu arasında siyasi bir amaç birliği yoktu. MBK içinde zamanla başlıca iki siyasi görüş biçimlendi.Birinci görüşe göre, 27 Mayıs müdahalesinin amacı demokratik sistemi yeniden kurmak, bunun için gereken hukuksal yapıyı oluşturmak, en kısa zamanda seçimleri yaparak iktidarı seçimle gelecek olan sivil yönetime devretmekle sınırlıydı. İkinci görüşe göreyse Türkiye'nin siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda yapısal sorunları vardı ve bunlar çözülmeden ülkede sağlıklı bir demokrasi kurulamazdı. Bu grup, iktidarın kısa sürede yapılacak seçimlerle yeniden sivillere bırakılmasını kabul etmiyor ve askeri yönetimin uzun süre daha devam etmesi gerektiğini öne sürüyordu.

Darbenin 14'ler ismiyle anılan bu grubun genel fikri eğilimleri ise: mevcut siyasi organizasyonlara, kendi ifadeleri ile "statükocu-muhafazakâr" olmaları nedeniyle ülkenin büyük sorunlarına köklü çözümler getiremeyeceği yönündedir. 14'lere göre, Türkiye'nin zaman kaybetmeye tahammülü yoktu ve bundan dolayı tarafsız ve güçlü bir Milli Birlik Komitesi iktidarı, sağlık hizmetlerinin sosyalizasyonundan başlayıp, toprak reformuna kadar uzanan bir dizi reform politikasını gerçekleştirene kadar yönetimde kalmalıydı. Bu reformu yürürlüğe geçirebilmek için ise "en az" dört yıllık iktidar dönemi öngörülüyordu.

Bu sırada ülkenin siyasi yaşamında önemli rol oynayan Cumhuriyet Halk Partisi'nin genel başkanı İsmet İnönü askeri yönetimin bir an önce sona erdirilmesi ve en kısa zamanda seçimlerin yapılarak iktidarın sivil yönetime devredilmesi yönünde ağırlığını koydu. İnönü'nün bu tutumu, MBK içinde birinci görüş yanlılarının güçlenmesini sağladı. Komite içindeki anlaşmazlıkların siyasi bir bunalıma dönüşmesi üzerine, 13 Kasım 1960'ta MBK Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel bir bildiri yayımlayarak MBK'nin çalışmalarının ülkenin yüksek çıkarlarını tehlikeye düşürecek bir duruma geldiğini, bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri ile MBK üyelerinin talepleri üzerine MBK'yi feshettiğini açıkladı. Yeni oluşturulan MBK'de ise Fazıl Akkoyunlu, Rıfat Baykal, Ahmet Er, Orhan Erkanlı, Numan Esin, Orhan Kabibay, Mustafa Kaplan, Muzaffer Karan, Münir Köseoğlu, Muzaffer Özdağ, İrfan Solmazer, Şefik Soyuyüce, Dündar Taşer ve Alparslan Türkeş'e yer verilmiyordu.MBK üyesi Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun inisiyatifiyle gerçekleşen bu operasyonla söz konusu kişiler Türk Silahlı Kuvvetleri'nden de emekli edilerek çeşitli görevlerle yurtdışına sürgüne gönderildiler.

14'ler, yurt dışında sürgünde bulundukları süre içerisinde mevcut fikirlerini geliştirmeye ve pratiğe geçirme yolları aramaya devam edecekti. Ancak bu arada ikiye ayrılacak ve Türkeş'in liderliğini kabul etmeyen Orhan Kabibay, Orhan Erkanlı, İrfan Solmazer üçlüsü Türkiye'ye döndükten sonra 1965'te CHP'den seçimlere katılacaktır. Muzaffer Karan her iki grubun da dışında kalarak TİP'ten meclise girecek ve Alparslan Türkeş, Rıfat Baykal, Numan Esin, Muzaffer Özdağ grubunun başını çektiği diğerleri ise CKMP'ye dâhil olacaktır.

Sürgün yıllarında ülke hakkındaki düşüncelerini pratiğe geçirmek için 14'ler Türkiye'ye döndükten sonra siyasal partiler yoluyla ikti­dar mücadelesinin daha verimli olabileceği konusunda hemfikir olmuşlardır.

Ondörtler

# İsim Not Ölüm Tarihi
1 Alparslan Türkeş 13 Kasım 1960 tarihinde Yeni Delhi'ye sürgün edildi 4 Nisan 1997
2 Orhan Kabibay 13 Kasım 1960 tarihinde Brüksel'e sürgün edildi 24 Temmuz 2002
3 Orhan Erkanlı 13 Kasım 1960 tarihinde Mexico City'ye sürgün edildi 28 Mart 1995
4 Münir Köseoğlu 13 Kasım 1960 tarihinde Stokholm'a sürgün edildi 19 Mart 2002
5 Mustafa Kaplan 13 Kasım 1960 tarihinde Lizbon'a sürgün edildi Hayatta
6 Muzaffer Karan 13 Kasım 1960 tarihinde Oslo'ya sürgün edildi 10 Ocak 2006
7 Şefik Soyuyüce 13 Kasım 1960 tarihinde Kopenhag'a sürgün edildi Hayatta
8 Fazıl Akkoyunlu 13 Kasım 1960 tarihinde Kabil'e sürgün edildi 12 Şubat 1976
9 Rıfat Baykal 13 Kasım 1960 tarihinde Tel-Aviv'e sürgün edildi 9 Haziran 2000
10 Dündar Taşer 13 Kasım 1960 tarihinde Rabat'a sürgün edildi 14 Haziran 1972
11 Numan Esin 13 Kasım 1960 tarihinde Madrid'e sürgün edildi Hayatta
12 İrfan Solmazer 13 Kasım 1960 tarihinde Lahey'e sürgün edildi 25 Ekim 2008
13 Muzaffer Özdağ 13 Kasım 1960 tarihinde Tokyo'ya sürgün edildi 6 Şubat 2002
14 Ahmet Er 13 Kasım 1960 tarihinde Trablusgarp'a sürgün edildi Hayatta
This article is issued from Vikipedi - version of the 7/21/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.