Gine ve Yeşil Burun’un Bağımsızlığı için Afrika Partisi

PAIGC
Genel başkan	Carlos Gomes Júnior
Kurucu	Amilcar Cabral Luis Cabral
Kuruluş tarihi	1956
İdeoloji	Komünizm
Siyasi pozisyon	Merkez sol
Uluslararası üyelik	Sosyalist Enternasyonal
Gine-Bissau Ulusal Halk Meclisi	67 / 100
İnternet sitesi
http://www.paigc.org

Gine ve Yeşil Burun’un Bağımsızlığı için Afrika Partisi (Portekizcesi: Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde) veya PAIGC, Gine-Bissau’yu 1973 yılındaki bağımsızlığından 1990’lı yılların sonuna dek ve 2004 yılından 2005 yılına kadar iktidarda olan siyasi parti. Halihazırda parti Ulusal Halk Meclisinde çoğunluğa sahiptir. 2007 yılında iktidardaki koalisyonun bir parçası olmuş, 2008 yılında görevden ayrılana kadar PAIGC üyesi Martinho Ndafa Kabi başbakan olarak görev yapmıştır.

Devrimci bağımsızlık mücadelesi

1956 parti Portekiz sömürgesi olan Gine’de Amilcar Cabral ve kardeşi Luis Cabral tarafından kuruldu. Parti, Gine ve Yeşil Burun’un Portekiz’den bağımsızlığını savunmaktaydı.^[1] 1950’li yıllarda Portekiz Ginesi Portekiz’in Afrika kıtasındaki en az gelişmiş sömürgesiydi. Konumu gereği Portekiz’in Angola ve Mozambik’deki sömürge toprakları için sıçrama noktası oluşturuyordu. 1959 yılında meydana gelen Pijiguiti Katliamı özellikle işçilerin ve halkın PAIGC örgütünü desteklemelerine yol açacaktır. Olayda eylem yapan liman işçilerine Portekiz askerlerince ateş açılacak ve 50 işçi hayatını kaybedecektir. Portekiz buna rağmen örgütü ciddiye almayacak ve bastırmaya bile çalışmayacaktır.

1961 yılında Mozambik’deki FRELIMO, Angola’daki MPLA ve Gine-Bissau’daki PAIGC Portekiz’e karşı yürüttükleri bağımsızlık mücadelelerini koordine edebilme için Portekiz Sömürgelerindeki Ulusal Örgütler Konferansını (Portekizcesi: Conferência das Organizações Nacionalistas das Colónias Portuguesas) kurarlar.

İlk başta Portekiz’in ülkeden çıkmasını barışçıl yollarla savunan PAIGC Porekiz rejiminin giderek silahlı kuvvetler başvurmasıyla beraber silahlı eylemlere başlayacaktır.

Portekiz’e karşı silahlı mücadele Mart 1962’de Praia’da başlayacak, eylemler çoğunlukla Yeşil Burun Adalarından çok Gine’de yoğunlaşacaktır. Yeşil Burun’da PAIGC yeraltında örgütlenirken askeri saldırılarla zayiat alan örgüt bir süre sadece sabotaj eylemleri yapacaktır.

1963 Ocak ayında Amilcar Cabral Portekiz’e savaş ilan edecek ve Tite askeri üssüne saldırılacaktır. Kuzey bölgelerde yoğun çatışmalar yaşanır.

Sürmekte olan Soğuk Savaş döneminde PAIGC gerillaları Sovyetler Birliği ve Küba’dan askeri silah ve cephane desteği alacak, bu ülkelere eğitim için gerilla gönderecektir.

İlk parti kongresi Şubat 1964’de kurtarılmış Cassaca kentinde yapılır. Bu kongrede PAIGC örgütünün sİyasi ve askeri kanadı yeniden değerlendirilir ve örgütlenir. Gerilla kuvvetlerini desteklemek için yeni bir ordu (Halkın Devrimci Silahlı Kuvvetleri FARP) kurulmasına karar verilir.

Savaş boyunca Portekiz Ordusu oldukça başarısız olur. Uzun süre PAIGC ciddiye alınmaz, birlikler Angola ve Mozambik’deki çatışma bölgelerine kaydırılır. Durumun ciddiyetini anlamaya başlayınca ise iş işten geçmiştir.

1966 yılında Amilcar Cabral, Havana Küba’da yapılan Tricontinental Konferansına katılacak ve Küba lideri Fidel Castro üzerinde olumlu bir etki bırakacak, bu sayede Küba, PAIGC örgütüne bağımsızlık mücadelesi için askeri danışmani doktor, teknisyen ve mühimmat yardımı yapacaktır. Gine-Bissau’ya gönderilen Küba delegasonunun başında Kübalı ünlü devrimci Victor Dreke bulunur.^[2]

1967 yılına gelindiğinde PAIGC Portekiz kışla ve karakollarına yüzlerce saldırı düzenlemiş ve ülkenin üçte ikisine hakim olmuş konumdadır. Ertesi yıl Portekiz yeni atanan General Antonio de Spinola önderliğinde yeni bir saldırı başlatır. Spinola gerillaların halk desteğini kırmak için ise büyük bir inşa süreci başlatır, okullar, hastaneler, yolların yapımına girişir.

Portekiz Ordusu ABD’nin Vietnam’da kullandığı napalm ve biyolojik silahları kullanmaya başlar. Spinola’nın uyguladığı taktiklerle Portekiz Ordusu ilerlemeye başlayacaksa da PAIGC Sovyetler Birliği ve Küba’dan aldığı yeni silahların yardımıyla saldırılara kısa sürede yanıt üretecektir. Örgütün Ilyushin Il-14 bombardıman uçakları bile bulunmaktadır.

Ocak 1973’de örgüte büyük bir darbe indirilir ve lideri Amilcar Cabral Portekiz gizli servisince öldürülür. Her şeye rağmen 24 Eylül 1973’de tek taraflı olarak ilan edilen bağımsızlık Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda 93-7 oyla kabul edilir ve Portekiz’in ülkedeki silahlı varlığı yasadışı ilan edilir.^[3]

Portekiz Ordusu askeri olarak ayakta olsa da Lizbon’daki Salazar rejimi sömürge savaşları sonucunda iflasın eşiğini gelen ekonomik yapı, rejimden memnuniyetsizliğini dile getiren sol kamuoyu ve düşük rütbeli subaylar ile sıradan askerlerin müdahalesi sonucu Karanfil Devrimi sonucu devrilecektir. Geçiş döneminde en güçlü siyasi özne olan Portekiz Komünist Partisinin sömürgelerle ilgili politikası olan koşulsuz bağımsızlık verilmesi Angola, Mozambik ve Gine-Bissau’da uygulanacak, 10 Eylülde bağımsızlığını kazanan Gine-Bissau’nun ilk devlet başkanı Amilcar’ın kardeşi Luis Cabral olacaktır.

11 yıllık savaşın sonunda ülkede bulunan 35,000 Portekiz askerinden 1,875 tanesi, PAIGC örgütünün 10,000 askerinden 6,000 tanesini hayatını kaybedecektir.

Bağımsızlıktan sonra

Bağımsızlığın kazanılmasından sonra iktidara PAIGC geçecektir. Devlet başkanı Luis Cabral olacaktır. PAIGC, Gine-Bissau ve Yeşil Burunun birliğinden yana olsa da birlik 1980 yılında bozulacaktır. 1980 yılında Yeşil Burunlu olan Cabral’a yapılan askeri darbe sonucu iktidarı João Bernardo "Nino" Vieira alacaktır.^[4] Bu gelişme üzerine partinin Yeşil Burun örgütü ayrı bir parti olarak ayrılacaktır.

Vierira yönetiminde PAIGC iktidarda kalacak, bu dönemde parti özellikle Sovyetler Birliğinin dağılma süreciyle beraber marksist-leninist ilkeleri terk edecektir. 1991 yılında ilk çok partili seçimler yapılacak, PAIGC oyların %46’sını alarak birinci parti olacaktır.

Ülkede 1998 Haziran ayında başlayan iç savaş 1999 Mayısında Vieira’nın devrilmesiyle sonuçlanır. Parti Kongresinde ise Vieira “savaş çıkartmak için kışkırtıcılık” suçundan partiden atılır ve yerine eski başbakanlardan Manuel Saturnino da Costa getirilir. İktidardaki askeri cuntanın onayıyla devlet başkanlığı için aday olan PAIGC üyesi Francisco Benante devlet başkanı seçilir. Kasım ayında yapılan parlamento seçimlerinde ise PAIGC yine birinci parti olur.

Parti 2004 Mayıs ayında yapılan seçimlerde %31 oyla birinci parti olur ve iktidardan devrildiği 1999 yılından itibaren ilk kez hükümete gelir. Parti lideri , Carlos Gomes Júnior başbakan olur. 2005 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde ise PAIGC adayı, sürgünden dönen Vieira karşısında tutunamaz ve Vieira yeniden devlet başkanı seçilir. Seçildikten sonra Gomes’i görevden alır ve PAIGC içinde kendisi lehine muhalefet yapan Aristides Gomes’i başbakanlık görevine getirir.

2007 yılında ise güvenoyu alamayan Aristides görevden alınınca PAIGC’in de aralarında bulunduğu koalisyon başa gelir ve PAIGC liderlerinden Martinho Ndafa Kabi başbakan olur. Kabi ile partisi arasındaki çelişkiler 2008 yılında su yüzüne çıkar ve parti desteğini çekince Kabi görevi bırakmak zorunda kalır.

Kaynakça

1. Brockman, Norbert, An African Biographical Dictionary, 1994, s. 73
2. Jihan El Tahri (2007) Cuba! Africa! Revolution!. BBC Television
3. Konuyla ilgili 3061 numaralı BM kararı
4. Kendisi de askeri bir darbeyle başa geçen PAIGC üyesi Vieira Genelkurmay Başkanının öldürülmesinden sorumlu tutularak ordu birliklerine bağlı güçler tarafından konutunda 2 Mart 2009 günü öldürülür.