Paslanmaz çelik

Paslanmaz çelik, metalurjide çeliğin, minimum %10,5[1] ila %11 arasında krom eklenerek elde edilen alaşım olarak tanımlanır.[2]

Paslanmaz çelik, korozlanma veya paslanma yapmaz ve sıradan çelikler gibi üzerinde su lekeleri bırakmaz. Ancak tamamen leke geçirmez değildir, düşük oksijenli ve zayıf sirkülasyonlu ortamlar ile yüksek tuzluluk paslanmaz çeliği etkiler.[3] Krom oranı ve pasivasyon oranı çeliğin korozyona ve pasa direncini belirler.[4]

Tarihçe

1915'te New York Times'ta "Paslanmayan Bir Çelik" başlıklı yazı.[5]
New York'ta Chrysler Binası, Nirosta paslanmaz çeliği ile yapılmıştır.[6]

Antik çağlarda pasa ve korozyona dirençli demir örnekleri yapılmıştır. Hindistan'ın Delhi şehrinde bulunan 7 metre yüksekliğindeki "Delhi Demir Ayağı" Gupta Kralı I. Kumaragupta tarafından yaptırılmıştır. Pasa dirençli bu demir direkte krom yerine fosfor kulanılarak direnç sağlanmıştır. 1821 yılında demir-krom alaşımları kullanarak korozyona karşı direnç sağlamaya çalışan ilk kişi Fransız metalurjist Pierre Berthier olmuştur. 19. yüzyıl metalurjistlerinin düşük karbon ve yüksek krom alaşımları kullanarak paslanmaz çelik elde etmelerine karşın bu alaşımların kırılganlığı yüksek olmuştur.

1890 yılında Alman Hans Goldschmidt, karbonsuz krom üretimine yarayacak termit reaksiyonunu bulmuştur. 1904 ila 1911 yılları arasında pek çok araştırmacı özellikle de Fransız Léon Guillet, birçok değişik alaşımlar deneyerek paslanmaz çeliğe ulaşmaya çalıştılar. 1908 yılında Friedrich Krupp Germaniawerft firması Germania adlı bir yatın yapımı için krom-nikel alaşımı kullanmıştır.[7] 1911 yılında Philip Monnartz kromun korozyon ve pasa karşı direncini açıklamıştır. 17 Ekim 1912 tarihinde Krupp mühendisleri Benno Strauss ve Eduard Maurer östenit paslanmaz çelik alaşımı için ThyssenKrupp Nirost adına patent aldılar.[8] Benzer gelişmeler aynı zamanlarda ABD'de yaşanıyordu ve Christian Dantsizen ve Frederick Becket ferritik paslanmaz çeliği endüstrileştirmeye çalıştılar. 1912 yılında Elwood Haynes, martensitik paslanmaz çelik alaşımı için patent ofisine başvurduysa da ancak 1919 yılında patent alabildi.[9]

1912 yılında Sheffield, İngiltere'de kurulu Brown-Firth Çelikleri firmasında çalışan Harry Brearley, tüfek namlularını korozyondan korumaya yönelik araştırmalar yaparken, bir martensitik paslanmaz çelik alaşımı keşfetti. Bu buluş iki yıl sonra The New York Times gazetesinde Ocak 1915'te bir makalede anlatılarak duyuruldu.[5] Bu yeni alaşım metal Vickers firması tarafından Staybrite markasıyla pazarlandı ve 1929 yılında Londra'daki Savoy Hotel'in girişinde gölgelik olarak kullanıldı.[10] 1915 yılında Harry Brearley ve Elwood Haynes birlikte finansman bularak Pittsburgh, Pensilvanya merkezli Amerikan Paslanmaz Çelik Şirketi'ni (American Stainless Steel Corporation) kurdular.[11] Paslanmaz çelik başlangıçta ABD'de, 'Allegheny Metali' ve 'Nirosta Çeliği' gibi farklı marka isimleri altında satıldı. 1929 yılındaki Büyük Buhran'dan önce, ABD'de 25.000 ton paslanmaz çelik üretildi ve satıldı.[12]

1936 yılında Sovyetler Birliği döneminde inşasına başlanan İşçi ve Çiftçi Kadın Heykeli paslanmaz çelikten yapılmıştır.

Kaynakça

  1. ↑ "The Stainless Steel Family". 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160324085201/http://www.worldstainless.org/Files/ISSF/non-image-files/PDF/TheStainlessSteelFamily.pdf. Erişim tarihi: 2012-12-08.
  2. ↑ "Steel Glossary". Amerikan Demir ve Çelik Enstitüsü (American Iron and Steel Institute) (AISI). 2 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100802221024/http://www.steel.org/AM/Template.cfm?Section=Steel_Glossary2&TEMPLATE=/CM/HTMLDisplay.cfm&CONTENTID=6426. Erişim tarihi: 2008-10-21.
  3. ↑ "Why is Stainless Steel Stainless?". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160313002723/http://stainless-online.com/why-stainless-steel-stainless.htm. Erişim tarihi: 2008-12-20.
  4. ↑ Stainless Steels and Alloys: Why They Resist Corrosion and How They Fail". Corrosionclinic.com. Erişim tarihi: 2012-06-29.
  5. 1 2 "A non-rusting steel". New York Times. 31 Ocak 1915.
  6. ↑ http://www.thyssenkrupp-nirosta.de/index.php?id=576
  7. ↑ "A Proposal to Establish the Shipwreck Half Moon as a State Underwater Archaeological Preserve". Bureau of Archaeological Research, Division of Historical Resources, Florida Department of State. Mayıs 2000. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080625200404/http://dhr.dos.state.fl.us/archaeology/underwater/preserves/HM_Prop3.pdf.
  8. ↑ "ThyssenKrupp Nirosta: History". 2 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20091202014200/http://www.nirosta.de:80/History.22.0.html?&L=1. Erişim tarihi: 2007-08-13.
  9. ↑ Rodney P. Carlisle, Scientific American Inventions and Discoveries, sayfa: 380, John Wiley and Sons, 2004, ISBN 0-471-24410-4
  10. ↑ Geoffrey Howse, A Photographic History of Sheffield Steel, History Press, 2011, ISBN 0752459856
  11. ↑ Cobb, Harold M. (2010). The History of Stainless Steel. ASM International. s. 360. ISBN 1-61503-010-7.
  12. ↑ Bonnier Corporation (1930). Popular Science. Bonnier Corporation. s. 31–. ISSN 01617370. http://books.google.com/books?id=sygDAAAAMBAJ&pg=PA31.
This article is issued from Vikipedi - version of the 6/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.