Popülizm

Popülizm, toplumdaki seçkin bir tabaka tarafından halkın çıkarlarının bastırıldığını ve engellediğini varsayan ve devlet organlarının bu seçkin tabakanın etkisinden çıkarılıp halkın yararına ve toplum olarak gelişmesi için kullanılması gerektiğini söyleyen siyasî bir felsefe veya söylem biçimidir. Dolayısıyla “popülist” bir kişi, konuşmalarını “sokaktaki adam”ın ekonomik ve sosyal gereksinimlerine yönelik olarak hazırlayan kişidir. Son yıllarda popülist hareketlerin liderlerinin hem sol hem de sağ görüşlüler arasından çıktığı gözlemlenmiştir.^[1]

Popülizmin karşıtı seçkinciliktir.

Popülist hareketlerin liderleri çoğunlukla büyük şirketlerin gücüne karşı koyacaklarını, “yozlaşmış” seçkinleri temizleyeceklerini ve “önceliği halka“ vereceklerini söylerler. Popülizm genelde rejim karşıtı siyaseti içerdiği gibi özellikle sağ eğilimlerde milliyetçilik, jingoizm, ırkçılık veya köktendincilik ile birleşebilir.^[1] Popülistlerin çoğu ya ülkenin belli bir yöresine ya da toplumun belli bir sınıfına (emekçi sınıf, orta direk, veya köylüler/çiftçiler gibi) hitap eder. Kullandıkları söylem sıklıkla ikilik yaratma üzerinedir ve halkın çoğunluğunu temsil ettiklerini söylerler.

Popülist yöntemler

Popülizm genel olarak sürer durumun radikal olarak eleştirilmesiyle kendini gösterir ama sağ eğilimli ya da sol eğilimli bir hareket olarak güçlü bir politik kimliği yoktur. Popülizm solcu , sağcı hatta merkez eğilimli görünümler almıştır. Yakın geçmişte ABD’deki muhafazakâr politikacılar popülist bir söylem içine girmişlerdir, Amerikan halkına “güçlü avukat lobisine”, “liberal seçkinlere” ve “Hollywood seçkin tabakasına” karşı direnmelerini söylemişlerdir. Yine yakın geçmişte Amerikan “sol kanat” politikacıları giderek artan bir şekilde populist söylemlere girmiştir. Normalin aksine, Amerikan liberalizmi büyük şirketlere karşı gelen bir politika izlemektedir ve bu şirketlerin kârı insanın önüne koyduğunu ve şirketin gereksinimine göre hükümetin işleyişine müdahele edildiğini savunmaktadır. 2004 yılı başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti adayı John Edwards’ın kullandığı “iki Amerika” deyimi oy verenlere yönelik popülist girişime bir örnektir.

Popülistler bazı politikacılar tarafından toplumda oldukça demokratik ve olumlu bir güç olarak görülmesine karşın, siyasetbilimdeki bazı önemli çalışmalarda popülist kitlesel hareketlerin gerçekçi olmadığını ve siyaset sahnesini kararsız bir ortama sürüklediği belirtilmektedir. Margaret Canovan bu iki karşıt görüşünde hatalı olduğunu savunmakta ve dünya çapında çağdaş popülizmi “tarımsal” ve “siyasal” olarak iki ana bölüme ve 7 alt sınıfa ayırmaktadır:

• Tarımsal popülizm
  • Ticarî ürün yetiştiren ve köktenci ekonomik istekleri olan çiftçilerin hareketi, 19. yy. sonlarındaki ‘’’’US People’s Party’’’’ gibi oluşumlar.
  • Geçim koşulları içim köylü hareketleri, I. Dünya Savaşı’nın sonrasında Doğu Avrupa’daki Doğu Avrupa Yeşil Ayaklanma milisleri gibi oluşumlar.
  • Ağır şartlarda çalışan çiftçi ve köylülerin koşullarını hüzünlü bir şekilde romantikleştiren entelektüellerin kurduğu köktenci tarımsal hareketler, Rus ‘’narodniki’’ gibi.
• Siyasal popülizm
  • Popülist demokrasi, halk oylamaları gibi reformlarla siyasi katılımcılığın artırılmasını savunmak gibi.
  • Politikacıların birleşik bir cephe kurmak ve çoğunluğu yakalamak için ideolojik olmayan “halka yönelik” söylemlerle yaptığı popülizm.
  • Gerici popülizm, George Wallace’ın beyazların büyüyen tepkisini kullanması gibi.
  • Popülist diktatörlük, Arjantin’de Juan Perón tarafından kurulduğu gibi.^[2]

Türkiye'de popülizm

Ayrıca bakınız: Atatürk İlkeleri#Halkçılık

Popülizm fikri Türkiye'de İkinci Meşrutiyet döneminde yaygın kabul görmeye başlamıştır. Cumhuriyetin ilanı sonrası devletin resmi ideolojisi olarak kendine yer bulmuştur.^[3]

Halkçılık kelimesi Fransızca popülizmin (populisme) Türkçe karşılığı olarak türetilmiştir ve genel olarak aynı ideolojiyi ifade eder. Ancak Türkçede halkçılık dendiğinde genellikle özel olarak 1945 öncesinde Cumhuriyet Halk Partisinin devlet ideolojisi olarak uyguladığı şekliyle popülizm anlaşılır.^[4]

Kaynakça

1. Canovan, Margaret. 1981. Populism. New York: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 0-15-173078-4; Kazin, Michael. 1995. The Populist Persuasion: An American History. New York: Basic Books. ISBN 0-465-03793-3, ISBN 0-8014-8558-4; Betz, Hans-Georg. 1994. Radical Right-wing Populism in Western Europe, New York: St. Martins Press. ISBN 0-312-08390-4, ISBN 0-312-12195-4
2. Canovan, Margaret. 1981. Populism. New York: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 0-15-173078-4
3. Toprak, Zafer (2013). Türkiye'de Popülizm 1908 - 1923. Doğan Kitap. 
4. Baykan, Toygar. "Halkçılık and Popülizm: “Official-Rational” versus “Popular” in the context of “Turkish Exceptionalism”". Sussex European Institute Working Papers. https://www.sussex.ac.uk/webteam/gateway/file.php?name=working-paper-137.pdf&site=266. Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.