Seydi Ahmet Paşa
| Seydi Ahmet Paşa | |
|---|---|
| Budin valisi, Osmanlı paşası | |
| Yerine gelen | Boşnak İsmail Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1617 |
| Ölüm | 28 Ağustos 1660 Budin |
Seydi Ahmet Paşa (1617 - 28 Ağustos 1660, Budin) Osmanlı Devleti'nde IV. Mehmet döneminde Budin Eyaleti valiliği ve serdarlığı yapmış Çerkes asıllı Osmanlı devlet adamı ve asker.
Paşa' yı tanıyan Evliya Çelebi' nin anlatımına göre; Dağıstan bölgesinde yaşayan Sadşe kavmindendir. 14 yaşına gelmeden önce kaçırılarak Mısır' da yaşlı bir kadına satıldı. Yirmi yaşlarına gelince süvarilik ve silahşörlükte yetenekli oldu. Mısır’da yapılan cirit oyunlarında, ok ve tüfek atışları ile her türlü silahı kullanmada kendini gösterdi ve şöhreti Mısır’da yayıldı. Mısır hafif süvarilerinin cesur ve yiğitlerine "Seydi" denilmekteydi ve Ahmet Paşa' nın Seydi adı buradan gelmiştir.
Sultan İbrahim zamanında harem-i hassa' da Seferli odasına alındı. Çaşnigirbaşı rütbesiyle saraydan ayrılıp Budin' e gitti. Kendisine Simontornya ve sonrasında İstolni Belgrad sancakbeyliği görevleri verildi. Revan taraflarındaki isyan üzerine Tortum sancakbeyliğine tayin edildi. Doğubeyazıt dolaylarında isyan eden Şuşik Kalesi beyi üzerine yürüyerek kaleyi teslim aldı. Daha sonra Kozaklar tarafından ele geçirilen günümüz Batum topraklarındaki Gönye Kalesi' ni geri aldı. Gürcistan seferine katıldı ve önemli başarılar elde etti.
Nevesinli Salih Paşa' nın yerine Erzurum Beylerbeyi Defterdarzâde Mehmed Paşa' nın hasmı olan Hezarpare Ahmed Paşa vezir-i azam olunca Defterdarzade görevden alındı. Bu kararı tanımayan Defterdarzade isyan ederek İstanbul üzerine harekete geçtiğinde Seydi Ahmet Paşa' da isyan eden Defterdarzade' nin yanında yer aldı. Daha sonra affedilen Ahmet Paşa, Kaptan-ı Derya Murat Paşa ile 1654 yılındaki donanma seferine katıldı. Donanmadan dönen Seydi Ahmed Paşa'ya, 1654 yılı sonlarına doğru Maraş valiliği makamı verildi. Sonrasında Sadrazam İbşir Mustafa Paşa tarafından Anadolu Beylerbeyliği' ne vali tayin edildi. Ancak Kütahya' da halktan zorla mal toplaması ve hakla zulüm yapması üzerine Padişah tarafından görevden alındı. Seydi Ahmet Paşa bu defa Boğaz muhafızlığına atandı. Bu görevdeyken iyi hizmetleri ve Venedikliler' in Çanakkale Boğazına saldırıları sırasında başarıları görüldü. Bu hizmeti karşılığında ödül olarak önce Şehrizor Eyaleti naliliğine atandı, fakat Anadolu Valiliği' ndeyken yaptığı zulümlerden dolayı vilayet halkı ittifak ederek paşanın mütesellimini reddetti ve kale kapılarını kapatarak paşayı şehre kabul etmediler. Bunun üzerine Ahmet Paşa' ya Karaman Eyaleti verildi. Konya halkı da Ahmet Paşa' yı kabul etmemesi üzerine Ahmet Paşa' da şehri kuşattı. Bunu haber alan Padişah bu sefer Ahmet Paşa' yı Halep Eyaletine vali olarak atadı. Ancak Ahmet paşa' nın mütesellimi burada da şehre sokulmadı. Bunun üzerine Ahmet Paşa, Halep şehrini iki ay kadar kuşatmasına rağmen şehri alamadığı gibi bu sırada Halep valiliği görevinden alınarak Sivas Eyaleti' ne vali atanması üzerine kuşatmayı kaldırarak Sivas'a gitti.
1656 yılında Padişah'ın huzuruna çıkarak geçmiş suçlarından dolayı affedildi ve vezir rütbesiyle Silistre Eyaleti' ne vali olarak atandı. Silistre yolundaki Seydi Ahmet Paşa, Kaptan-ı Derya Kenan Paşa' nın 26 Mayıs 1656’da Venedik donanması karşısında büyük bir bozguna uğradığını Vize,Kırklareli yakınlarında haber alması üzerine emir beklemeden Boğaz tarafına giderek Kilitbahir Kalesi' ni muhafazaya aldı ve bu civarda karaya çıkan Venedik kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Bu başarısı üzerine 13 Temmuz 1656’da Seydi Ahmed Paşa’ya Kaptan-ı Deryalık makamı verildi. Ancak beş ay sonra Vezir-i Azamlık makamını ele geçirmek istediğinden dolayı Köprülü Mehmet Paşa tarafından görevden alınarak Bosna Eyaleti' ne serasker unvanıyla vali olarak görevlendirildi. Seydi Ahmed Paşa, Bosna Valisi olarak yararlılıklar gösterdi.
1658 yılında Erdel Krallığı'na sefer düzenleyen Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa Edirne'ye dönerken Seydi Ahmet Paşa'yı Budin Valiliği göreviyle birlikte II. György Rákóczi'nin isyan hareketlerini bastırmakla görevlendirdi. Avusturya tarafından isyana teşvik edilen II. György Rákóczi, sadrazamın dönüşünü fırsat bilerek tekrar asker toplamaya başladı. Bunun üzerine Budin Valisi Seydi Ahmed Paşa, II. György Rákóczi üzerine yürüyerek Erdel topraklarına girdi ve 1659 yılında Demirkapı’da, daha sonra 1660 yılındaki Kolojvar Muharebesi onu mağlup etti. Seydi Ahmed Paşa, Köse Ali Paşa ile Varat kalesi kuşatmasına katıldı.[1]
Transilvanya'nın önemli merkezi Varat 27 Ağustos 1660 tarihinde Osmanlı kuvvetlerince işgal edildi ve Varat Eyaleti kurularak, şehir eyaletin merkezi yapıldı. İmparatorluğun Budin ve Eğri Eyaletlerinden bazı sancaklar buraya bağlandı. Bu arada daha evvel Melek Ahmet Paşa, Serdar Ali Paşa ve Çavuşzâde Mehmed Paşa, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa'ya çeşitli raporlarla Seydi Ahmet Paşa'yı kötüleyerek paşanın katli için emir almışlardı. Budin'de toplanan askeri erkanda bulunan Seydi Ahmet Paşa'nın katli (yerine atanacak olan) Boşnak İsmail Paşa'ya emredilmişse de İsmail Paşa başarısız olmuş, 28 Ağustos 1660 tarihinde Serdar Ali Paşa'nın Seydi Ahmet Paşa'yı otağına davet edip aldatması sonucu adamlarından pek azı ile canı için mücadele eden paşa önce tüfekle göğsünden vurulmuştur. Uzunca bir arbededen sonra başı kesilmiştir. Bunu gören askerler paşanın ölümünü protesto etmek üzere taşkınlığa başlamışlarsa da hareketleri kısa sürede bastırılmıştır.[2]
Evliya Çelebi'nin aktardıklarına göre; Paşa, Tameşvar’da Horos kapısı dışındaki câmiin mihrabı önüne defnedilirken Avusturya İmparatoru tarafından gönderilen Roza adlı elçi defnedenlerin feryadını görerek feryadın sebebini sormuş, cevaben "Bu ölü o kimsedir ki, sizi ve kralınızı ve bütün kâfiristanı titretti. Adı, demir ayak Gazi Seydi-Ahmed Paşadır" denilince, Elçi: "Yazık ki, Osmanlının namlı bir veziri idi. Rakoçi kral gibi bir şânı büyük kralı katledip derdinden kurtardı ve Avusturya’yı huzura kavuşturdu. Erdel memleketini fethedip, bu kadar yıllık birikmiş vergileri tahsil edip devlet hazinesine. Meğer iyilik yaramaz imiş…" deyip Seydi Paşa'nın ölüsü üzerine avuç avuç altın serpmiştir.[3]