Simbiyotik değişen yıldız

Simbiyotik değişen yıldız veya Z And değişenleri, etkileşen çift yıldız sistemleridir. Bu grubun belirleyici karakteristik özelliği, düzensiz fotometrik değişimlerin yanı sıra, tayflarının aynı zamanda soğuk bir devin tayf özellikleri ile yüksek sıcaklıktaki plazmanın tayf özelliklerini göstermeleridir^[1]. Sınırlı dalga boyu bölgelerinde yapılan çalışmalar sık sık Simbiyotik yıldızları yanlış sınıflandırılmasına neden olmuştur.

Özellikler

Çift sistemin dev yoldaşı genellikle M veya C tayf türünü içerir. Bunun yanı sıra G tipi tayfa sahip olanlara "Sarı Simbiyotik yıldızlar" denilir. Çiftin diğer yıldızı, küçük kütleli anakol yıldızı veya yoğun cisim olabilir; örneğin alt cüceler, beyaz cüce veya nötron yıldızı olabilir. Dev yıldızdan transfer edilen kütle gel–git kuvvetine bağlı olarak anakol veya yoğun yıldıza doğru akar. Devden çıkan yüklü parçacıkların ise yoğun yıldızı çevreleyen diske yığılır. Simbiyotik aktivitenin derecesi, iki yıldızın ayrıklığına ve evrimsel durumlarına bağlı olmaktadır. Değişkenlik saniyelerle birçok on senelik müddetler arasında değişir. Yörünge periyotları yaklaşık 100 gün ile belki de yıllar arasında değişir.

Çok yavaş novalar, Simbiyotik yıldızların ilginç bir alt grubudur. Bu gibi cisimler on yıllar ile yıllar arasında bir zaman ölçeğinde birçok kadirlik patlamalarını geçirmişlerdir. Genellikle bu patlamalara bir beyaz cücenin yüzeyine yapışmış materyaldeki bir termonükleer kaçağın sebep olduğuna inanılır. Bu yüzden bunlar yinelenen novalar ile sıkı ilişkilidirler, ki bazıları M tayf türü olan dev yoldaşlarına sahiptirler ve sıkça Simbiyotik yıldızlar sınıfında sınıflandırılır. Örneğin RS Oph.

Geçmiş yıllarda Simbiyotik yıldızlar sınırlı fotoelektrik fotometrenin konusu olmuştur. Çünkü bu yıldızların mavi tayfları genellikle salma çizgileri tarafından yönetilir, bunların fotoelektrik fotometrelerini standart bir sisteme koymak mümkün değildir, UBV sistemi gibi. Bu sebepten dolayı farklı fotoelektrik fotometrelerle yapılmış gözlemleri bir araya getirmek pek yardımcı olmaz.

Örnek yıldızlar

Simbiyotik yıldızlara ilişkin temsilci olarak seçilmiş bazı yıldızlar:

CI Cyg

Bu yıldızın yörünge periyodu 812 gündür, M4 tayf türünden bir dev yıldız ile bir anakol yıldızından oluşan çift bir sistemdir. Dev yoldaş ile anakol yıldızı bit tutulum gösterir. Birçok patlamalara maruz kalmıştır ve bunların hiçbiri aynı değildir.

AR Pav

M3 tayf türünden dev bir yoldaş yıldız ile tayf türü G05 olan bir anakol yıldızını içeren çift sistemdir. AR Pav, günlük yörüngesel döneme sahip ve tutulum gösteren bir sistemdir.

AG Peg

Bu yıldızın dev yoldaşı M3 tayf türünden olup ve birinci yoldaşı bir beyaz cüce olan ve iyi bilinen bir sistemdir. Çiftin yörünge dönemi 816.5 gündür. 1850'lerde bu yıldız nova gibi bir patlamaya uğramıştır.

RR Tel

Bu yıldız bir Simbiyotik Mira ve çok yavaş novadır. Bu Mira veya D tipi Simbiyotikler, yıldızlararası tozun bulunduğunu gösteren kızıl ötesi gözlemleriyle bulunmuş önemli bir alt sınıftır.

Kaynakça

1. David Darling site symbiotic star description

• DOBRZYCKA D.; KENYON S.J.; MILONE A.A.E. (1996). "Rapid light variations in symbiotic binary stars.". The Astrophysical Journal 111: 414-423. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1996AJ....111..414D. 
• SKOPAL A. (1995). "Periodic variations in the light curves of symbiotic stars.". Contr. Astron. Obs. Skalnate Pleso 25: 45-52. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1995CoSka..25...45S. 
• SKOPAL A. (1995). "Monte Carlo simulations of the Rayleigh scattering effects in symbiotic stars.". Mon. Not. R. Astron. Soc. 275: 227-243. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1995MNRAS.275..227S. 
• HUANG C.C.; FRIEDJUNG M.; ZHOU Z.X. (1994). "Spectral classification of symbiotic stars in the near infrared.". The Astrophysical Journal 106: 413-418. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1994A%26AS..106..413H. 
• NUSSBAUMER H.; WALDER R. (1993). "Modification of the nebular environment in symbiotic systems due to colliding winds.". The Astrophysical Journal 278: 209-225. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1993A%26A...278..209N. 
• MIKOLAJEWSKA J.; KENYON S.J. (1992). "On the nova-like eruptions of symbiotic binaries.". Mon. Not. R. Astron. Soc. 256: 177-185. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1992MNRAS.256..177M. 
• MURSET U.; NUSSBAUMER H.; SCHMID H.M.; VOGEL M. (1991). "Temperature and luminosity of hot components in symbiotic stars.". The Astrophysical Journal 248: 458-474. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1991A%26A...248..458M. 
• NUSSBAUMER H.; VOGEL M. (1987). "A new approach to symbiotic stars.". The Astrophysical Journal 182: 51-62. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://simbad3.u-strasbg.fr/cgi-bin/cdsbib4?1987A%26A...182...51N. 
• Friedjung, Michael (1993). "Models of symbiotic stars". NASA: 647-662. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://adsabs.harvard.edu/abs/1993cvro.nasa..647F. 
• Friedjung, Michael (1992). "Theory and observations of symbiotic stars.". Workshop on Nonisotropic and Variable Outflows from Stars: 287 - 297. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://adsabs.harvard.edu/abs/1992ASPC...22..287F. 
• Friedjung, Michael (1991). "Stages of development of symbiotic stars.". Ann. Phys. (Paris) Colloq. 16: 423 - 442. Hata: Kötü DOI belirtildi. http://adsabs.harvard.edu/abs/1991AnPCS..16..423F.