Svyatoslav Teofiloviç Rihter
Svyatoslav Teofiloviç Rihter (Richter olarak da yazılır, Rusça: Святослав Теофилович Рихтер, d. 20 Mart 1915, Jitomir, Ukrayna, Rus İmparatorluğu - ö. 1 Ağustos 1997, Moskova, Rusya), Sovyet/Rus-Ukraynalı piyanist. 20. yüzyılın en önemli piyanistlerinden birisi olarak kabul edilir.
Yaşamı
O zaman Rusya İmparatorluğu, bugün Ukrayna sınırları içinde bulunan Jitomir’de 20 Mart 1915’te dünyaya geldi. Babası Teofil Danilovich Richter Viyana’da eğitim görmüş bir Alman müzisyen, annesi Anna Pavlovna ise onun bir Rus öğrencisidir. Odessa’da yetişti. Piyano çalmayı önceleri kendi kendine daha sonra babasından öğrendi.[1] 1937’ye kadar resmi bir müzik eğitimi almadı.
On sekiz yaşında Odessa Operası'nda eşlikçi ve şef yardımcısı olarak çalışmaya başladı. Daha o zamanlar orkestrada bütün partisyonları bir bakışta okuyabilmesiyle ünlendi. İlk konserini 1935'te Odessa'da verdi.
1937'de Heinrich Neuhaus ile düzenli çalışmalara başlamak üzerine Moskova Konservatuvarı'na sınavsız kabul edildi. Neuhaus, onu “hayatı boyunca beklediği dahi öğrenci” olarak nitelemiştir.[1]
Prokofyev, 1940’taki 6. Sonattan sonra 1942’de 7. Sonatının dünya prömiyerini de Richter’in gerçekleştirmesini isteyince Richter, eseri dört günde öğrenip çaldı. Prokofyev, 8. ve 9. sonatlarını da ilk seslendirilişi için ona vermiş; ve 9. Senfoniyi Richter’e adamıştır.
1945 yılında soprano Nina Dorliak ile tanıştı ve ona Rimsky-Korsakov ve Prokofyev’in eserlerinden oluşan bir programda eşlik etti. Çift, resmen hiç evlenmedi ancak hayatları boyunca birlikte oldu.[1]
1945'te Sovyetler Birliği Müzik Yarışması'nı, 1949'da da Stalin Ödülü'nü kazandıktan sonra ünü hızla yayıldı; Rusya, Doğu Avrupa ve Çin’de pek çok konser vermesinin önü açıldı. 1952’de ilk defa orkestra şefi olarak Prokofyev’in Senfoni-Konçerant Op.125 adlı eserinin dünya prömiyerini gerçekleştirdi. Orkestra şefliğini bırakarak 1952'den itibaren piyanoya yöneldi. 1953’te Stalin’in cenazesinde David Oistrakh ile birlikte Prokofyev’in 1 Numaralı Keman Konçertosunu seslendirdi. 1958’de dünyanın en önemli müzik yarışmalarından I. Uluslararası Çaykovski Müzik Yarışması’nda jüri üyesi olan Richter, ABD’li piyanist Van Cliburn’un çalışından çok etkilendi ve bir Rus piyanisti birinci yapmaya çalışan diğer jüri üyelerine rağmen birincilik ödülünü Van Cilburn’un almasını sağladı.
Yeteneğinin çok yönlülüğü sayesinde, Bach'ın Ayarlı klavye'sinin tümünü plağa çaldı, arkadaşı olan Prokofyev'in piyano sonatlarından üçünü ilk kez seslendirdi; Elisabeth Schwarzkopf ve Dietrich Fischer-Dieskau gibi şarkıcılara eşlik etti.
Philadelphia Orkestrası'nın Sovyetler Birliği turnesi sırasında orkestrada solist olarak çaldı. 1957'de de Çin'de konserler verdi. 1958’de dünyanın en önemli müzik yarışmalarından I. Uluslararası Çaykovski Müzik Yarışması’nda jüri üyesi olan Richter, ABD’li piyanist Van Cliburn’un çalışından çok etkilendi ve bir Rus piyanisti birinci yapmaya çalışan diğer jüri üyelerine rağmen birincilik ödülünü Van Cilburn’un almasını sağladı.
Batıda ilk defa 1950’lerde konser kayıtları yoluyla tanındı. ABD turnesine gitmesine 1960’a kadar izin verilmedi. 1960’ta çıkabildiği ABD turnesi büyük ilgi uyandırdı; Ekim ayında New York’ta Carnegie Hall’de verdiği yedi konser ona dünya çapında ün getirdi. 1961’de EMI firması ile kayıt anlaşması yapan Richter, bu firmayla bağını 1980’lere kadar sürdürdü. Konser piyanistliğinin tercih ettiği bir yaşam tarzı olmadığına karar verdiği için 1970’ler ve 1980’lerde konser turnelerine devam etmedi; kendi dilediği zaman konser vermeyi sadece piyanosunun aydınlatıldığı karanlık salonlarda çalmayı tercih etti.[1] 1964’te Tours yakınlarındaki bir festivale katıldıktan sonra her yıl yazı çok sevdiği Fransa’da geçirdi ve arkadaşlarıyla konserler verdi. David Oistrakh, Benjamin Britten ve Mstislav Rostropoviç gibi müzisyenlerle oda müziği çalmaktan hoşlanırdı.[1] Birkaç kez Türkiye'de de (1967'de ve 1993'te) resital vermiştir.[2]
Hem dinleyicilerin, hem eleştirmenlerin büyük övgüsünü kazanan Rihter, İngiltere'de Aldeburgh ve İtalya'da Spoleto festivalleriyle Fransız Müzik Festivalleri'ne katıldı. 1961'de SSCB Halk Sanatçısı seçildi ve Lenin Nişanı ile onurlandırıldı. 1996'da Rusya Federasyonu Devlet Ödülü aldı. Son resitalini 1995’te Lübeck’te verdi. 1 Ağustos 1997’de Moskova’da kalp krizinden hayatını kaybetti.