Türkiye'de sosyal güvenlik hukuku
Tanım
Sosyal güvenlik, gelirleri ne olursa olsun, kişilere belirli sosyal riskler karşısında ekonomik güvence sağlama görevine sahip kurum ve kurumlar topluluğudur.
Bireyler, özel ve meslek hayatı süresince çeşitli mesleki (iş kazası ve meslek hastalığı), fizyolojik (hastalık, analık, sakatlık, yaşlılık, ölüm) ve sosyo-ekonomik (işsizlik, evlenme, çocuk sahibi olma ve konut ihtiyacı) risklerle karşı karşıya kalabilir. Sosyal güvenlik, belirtilen bu riskler nedeniyle kısmen ya da tamamen çalışamaz duruma düşen ve bu nedenle gelir kaybına uğrayan ve muhtaç duruma düşenlere, insan onuruna yaraşır asgari bir hayat sürmelerini sağlayacak ölçüde gelir sağlamayı amaçlar. Hastalık ya da sakatlık nedeniyle çalışma gücünü kaybeden kişilere gerekli sağlık yardımlarında bulunur.
Sosyal güvenlik sistemi
Türkiye'de sosyal güvenlik sistemi, ilgilinin katkısı bulunan sosyal güvenlik sistemi ve ilgilinin katkısı bulunmayan sosyal güvenlik sistemi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
İlgilinin katkısı bulunan (primli) sosyal güvenlik sistemi
5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı, Bağ-Kur Genel Müdürlüğü ve Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü birleştirilerek adı anılan bu sosyal güvenlik kurumları Sosyal Güvenlik Kurumu adı altında tek bir çatıda toplanmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumu kendi içinde verilen sosyal hizmet türlerine göre Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü, Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü ve Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü gibi alt bölümlere ayrılmaktadır.
İlgilinin prim ödemek suretiyle yararlandığı başlıca sosyal güvenlik hizmetleri, yaşlılık sigortası, genel sağlık sigortası, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, analık sigortası, malûllük sigortası, ölüm sigortası ve işsizlik sigortasıdır.
İlgilinin katkısı bulunmayan (primsiz) sosyal güvenlik sistemi
Bunun içine sosyal yardımlar ve sosyal hizmetler girmektedir. Primsiz sosyal yardım ve hizmetler şu gruplara ayrılmaktadır:
a) Tazminat karakteri taşıyan sosyal yardımlar: Kamu hizmetlerinde çalışırken zarara uğrayan bireylere doğrudan doğruya devlet bütçesinden yapılan parasal yardımlar: Muhtaç asker ailelerine yardım, İstiklal Madalyası sahiplerine yardım, görevleri nedeniyle yaralanan ya da ölen kamu görevlilerine yardım, belirli kanunlarla kamu görevlisine görev nedeniyle uğradığı zarardan dolayı yardımlar, görevi nedeniyle yurtdışındayken herhangi bir saldırı sonucu ölen ya da yaralanan kamu görevlisine yapılan yardımlar.
65 yaşını dolduran muhtaç, kimsesiz kendisine nafaka bağlanmayan veya bağlanacak durumda olmayan herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan geliri bulunmayan kimsesiz ve muhtaç yaşlı Türk vatandaşlarına bağlanan koruma karakteri taşıyan yardımlar.
b) 18 yaşını dolduran, sürekli olarak bir başkasının bakımına muhtaç olan, bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan özürlünün aylık gelirinin belli bir rakamın altında olması durumunda aylık bağlanması suretiyle yapılan yardımlar.
c) Fakir ve muhtaç vatandaşlara yardım: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu uyarınca oluşturulan fondan yapılan yardımlar.
d) Sosyal Hizmetler: 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kanunu gereğince yaşlı, çocuk veya özürlülere yapılan yardımlar.
