Yazılı hukuk

Yazılı hukuk toplumun ortak çıkarlarını korumak amacıyla, yetkili organlar tarafından yürürlüğe konulan metinlere denir. Yazılı hukuk kuralları, eylem ve işlemlerde yurttaşları olduğu kadar devlet organlarını da bağlayan kurallardır.^[1] Yazılı hukuk kuralları, pozitif hukukun bağlayıcı asli hukuk kaynakları arasında yer almaktadır. Hukun asli kaynakları; yazılı kaynaklar ile yazılı olmayan örf ve adetler olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.

Yazılı Hukuk Kuralları

Yazılı hukuk kuralları:^[2]

1. Anayasa,
2. Uluslararası Antlaşmalar,
3. Kanunlar,
4. Kanun Hükmünde Kararnameler,
5. Tüzükler,
6. Kaide-Kararnameler,
7. Yönetmeliklerdir.

Kanunlar anayasaya, tüzükler kanunlara, yönetmelikler de kanunlara ve tüzüklere aykırı olamaz. Bir üst norm ile çelişen uygulamalar ilgili yargı mercii tarafından iptal edilir. Anayasa Mahkemesi, bütün bu normları anayasaya uygunluk bakımından; Danıştay ve idare mahkemeleri de diğer yönlerden denetler.

Normlar hiyerarşisi, hukuk normlarının derece ve kuvvetini belirlemekte ve bir hukuk düzeninde var olan normların çokluğu anlamına gelmektedir. Hukuk düzeni bir piramide benzetilecek olursa bu piramitte anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik ve adsız düzenleyici işlemlerden oluşan birden çok normun varlığını ifade etmektedir.^[3]

Anayasa

Anayasa, devletin şeklini, yapısını ve yönetim biçimini, organlarını, bunların görevlerini ve birbirleriyle ilişkilerini, kişilerin temel hak ve hürriyetlerini düzenleyen kanundur.^[4]

Yasalar

Yasa (ya da kanun), yetkili organlarca yazılı metin haline getirilmiş hukuk kuralıdır. Yasalar yazılı olmaları yönüyle örf ve adetlerden ayrılmaktadır. Yayımlanan yasa bağlayıcı nitelik kazanır. 'Açık ilga' terimi, yürürlükte bulunan bir yasanın daha sonra çıkarılan bir başka yasa ile kaldırılmış olması halini ifade etmektedir. 'Zımni ilga' ise bağdaşmama ölçüsü gereğince bu halde kendisinden önceki yasanın ilgasını doğurur. Yasaların, anayasaya uygunluğunun denetimi dava veya itiraz biçimleri ile ortaya çıkar ve Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanır.

Yasaların özellikleri:

• Genel ve soyut olmaları, belirli kişi veya kişi gruplarını kapsamaması ve her gerçek veya tüzel kişiye eşit uygulanmasını ifade eder.
• Süreklilik, yasanın yürürlükte bulunduğu sürece istisnasız her olay veya kişiye uygulanmasını ifade eder.

Uluslararası Antlaşmalar

Anayasanın 90. maddesinde açıklanmıştır: Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve uluslararası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Ancak uluslararası bir antlaşmaya dayanan uygulama anlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari, teknik veya idari andlaşmların TMMM'nce uygun bulunması zorunluluğu yoktur, fakat bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticari veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz.^[5] Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında iptal davası veya itiraz yolu ile (kanunlardan farklı bir durum olarak) Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.^[6]

Kanun Hükmünde Kararname

Kanun Hükmünde Kararname, yasama organının konu, süre ve amacı belirleyen bir yetki kanunu ile verdiği yetkiye veya doğrudan doğruya anayasadan aldığı yetkiye dayanarak, hükümetin çıkardığı, maddi anlamda kanun gücüne sahip, parlamentonun tasdiki ile şekli ve organik anlamda kanun gücünü kazanacak olan kararnamelerdir.

Kanun Hükmünde Kararnameler yürütme organı tarafından çıkartılan yasa hükmünde yazılı hukuk kurallarıdır. Yürütme organı yani hükümet bu yasaları çıkartırken yasama organından aldığı yetkiye dayanır. Türk hukuk sisteminde ilk defa 1971 yılında 1488 s. Kanun ile yapılan anayasa değişikliği ile mevzuata dahil olmuştur.^[7]

Kararnameler

Kararnameler, Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu veya ilgili Bakanlar tarafından imzalanan kararlardır. Kararnameler, idarenin ortaya koyduğu düzenleyici işlemlerdendir. Kararnameler, Kanun Hükmünde Kararnameler (K.H.K.) hariç olmak üzere kanun gücünde değildirler.

Tüzükler

Tüzük veya diğer adıyla nizamnameler; bir kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek şartıyla Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır. Anayasanın 115. maddesinde açıklanmıştır.

Yönetmelikler

Devlet içinde başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilir.

Kaynakça

1. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Makale, Hukuk Kurallarımızın Durumu, Hüsnü Merdanoğlu
2. Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Açık Ders Notları
3. Sayıştay, Türk Hukuk Sisteminde Normlar Hiyerarşisi
4. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Hukukun Kaynakları; Uygulanması ve Yorumlanması
5. TC. Anayasası, Madde 90
6. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri, Rona Aybay
7. Sayıştay, Türk Hukukunda Kanun Hükmünde Kararname Uygulaması

Dış bağlantılar

• İstanbul.edu.tr Toplum ve Hukuk İlişkisi
• Hukuk Nedir? Slayt
• Hukukun Temel Kavramları Açıköğretim Ders Kitabı