TOMA

TOMA

Endüstri	Savunma Sanayi
Boyutları	U 7.45m x G 2.5m x Y 3.6m
Tekerlek sayısı	4x4, 4x2, 6x4, 6x2 ve 6x6

TOMA (Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı), güvenlik güçlerinin gereksinimlerini karşılamak için Nurol Makina^[1][2][3], Katmerciler^[4][5][6] ve Moğol Makina^[7][8], BMC^[3][9], Volkan İtfaiye^[3] gibi pek çok firma tarafından üretilen zırhlı bir su topudur. İç güvenliği sağlamada ve toplumsal olayların bastırılması ve kontrol altına alınmasında çok etkin bir araç olup Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı başta olmak üzere Azerbaycan, Libya, Zimbabve, Gürcistan, Kazakistan gibi birçok ülkede güvenlik güçleri tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.^[10]

TOMA, 4x4, 4x2, 6x4, 6x2 ve 6x6 gibi farklı tip şaseler üzerine entegre edilebilmektedir. genelde beyaz renkte olmak üzeri;100 km/s hız ve %30 tırmanma kabiliyetine sahip olan TOMA, kritik sistemleri balistik korumaya sahip olacak şekilde tasarlanmıştır.^[10]

Kullanımı

TOMA'lar Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı tarafından kullanılmaktadır. Emniyet Müdürlüğü envanterinde 540 adet Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde 143 adet TOMA bulunmaktadır. Olaylar sırasında üzerine isabet edebilecek yanıcı maddeleride fıskiye sistemiyle kendi kendine söndürebilen TOMA'nın şoför kabini 60 mm balistik zırhla kaplıdır. Herhangi bir şekilde eylemci veya göstericiler tarafından durdurulabilmesi mümkün değildir. Dolu ağırlığı 40 ton civarındadır. Su, OC (Oleoresincapsicum biber gazı) katkılı su, boyalı ve kokulu su, köpük katkılı su olmak üzere dört farklı materyalle çalışır.

TOMA Ankara'daki 2013 Taksim Gezi Parkı protestolarına müdahale ederken

Taksim Meydanı'nda bir TOMA

Panzer tipi TOMA

Üretim Amacı Dışında Kullanımı

TOMA'ların başlıca üretim amacı ayaklanmaların bastırılmasıdır.^[11] Bunun yanında farklı kullanımları da mevcuttur. Bunlara örnek:

• Bitlis'teki 2013 Kutlu Doğum Haftası etkinliklerinde vatandaşlara gül suyu sıkmak^[12]
• Denizli'de Dünya Çocuk Hakları Günü'nde çocukları gezdirmek, havaya su sıkma suretiyle bir gösteri düzenlemek^[13]
• Orman Haftası etkinlikleri kapsamında Ceylanpınar'a dikilen fidanları sulamak^[14]

Tepkiler ve Karşı Önlemler

Özellikle 2013 Taksim Gezi Parkı protestoları sırasında insanlara sade su yerine biber gazlı su sıkılması^[15], kimi eylemcilerin ezilme tehlikesi yaşaması^[16][17] gibi olaylar, TOMA'ların şiddet aracı olarak kullanıldıkları gerekçesiyle değişik kesimler tarafından eleştirildi.^{[18][19][20][21]}

Büyüyen tepkilere karşılık polis bazı bölgelerde TOMA'ları bayraklarla kapladı.^[22]

Mizahi Tepkiler

Yine 2013 Taksim Gezi Parkı protestoları esnasında TOMA müdahaleleri eylemcilerin sosyal medyada paylaştıkları şaka konuları haline geldi.

• 4 Haziran akşamı Başbakanlık Ofisi çevresinde barikat kuran polisle göstericiler arasında sabaha kadar yaşanan çatışmalar sırasında, Beşiktaş taraftar grubu Çarşı'nın bir dozeri şoförünü de yanlarına alarak^[23] TOMA'lara doğru sürmesinin ardından^[24], sosyal medyada dozere TOMA'ya atıfta bulunularak POMA (Polis Olaylarına Müdahale Aracı) adı verildi.^[25]
• Ankara'da eylem noktalarından biri olan Tunalı Hilmi Caddesi'nin adı sosyal medyada TOMA'lı Hilmi Caddesi olarak anılmaya başlandı.^[21]
• 14 Haziran günü TOMA'lar Guardian gazetesi çizerlerinden Steve Bell'in karikatür konusu oldu. Bell'in karikatüründe, Türk bayraklı TOMA'nın önünde duran Recep Tayyip Erdoğan, başında bir hilâlle, fil hortumuna benzeyen burnundan tazyikli su fışkırtırken resmedildi.^[21]
• İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın "Artık her şeyi halka soracağız" demesinin ardından "İstanbul TOMA'sını seçiyor, sizin TOMA'nız hangisi?" başlığıyla esprili bir afiş hazırlandı. Üç farklı TOMA'nın montajlandığı afişte Osmanlı desenleriyle "Ottoma", çevreci "Yeşil Toma" ve beyaz üzerine mavi çizgili "Klasik Toma" yer alıyor. "Bobiler" isimli sitede 'visualflame' nickli üyenin hazırladığı afişte "Toplumsal, demokratik taleplerle mücadele etkinliğini artırmak için yeni bir projeye imza atıyoruz. Proje kapsamında kullanılan orantısız güç yetersiz bulunduğu için 35 yeni TOMA güvenlik güçlerine katılıyor. Bu çerçevede alınacak TOMA’ların konseptini siz değerli İstanbul halkına soruyoruz." deniliyor.^[26]

Karşı Önlemler

Sert müdahale kapasiteleri TOMA'lara karşı alınabilecek önlemler konusunu da tartışmaya açmaktadır. Wall Street'i İşgal Et hareketinin sitesindeki bir habere göre, "bir TOMA'nın pencerelerine boya atarak aracın hareket kabiliyeti kısıtlanabilir ... tamamen durdurmak için egzoz borusuna ıslak bir havlu tıkılabilir; motorun altında bir şeyler yakılabilir veya pek çok insan birlikte TOMA'yı devirebilir. Gibi bilgiler paylaşılsa da TOMA üretimi itibariyle ön mühendislik çalışmalarıyla bu ihtimalleri devre dışı bırakacak şekilde üretilmiştir. Bu tür bilgiler 2013 Taksim Gezi Parkı protestoları sırasında tüm Türkiye'de paylaşılıyor."^[27] Aracı durdurmak için iki direk arası zincir gerildiği de görülmüştür.^[28]

Teknik Özellikleri

Aracın teknik özellikleri, aşağıda belirtildiği gibidir.^[10]

Su, Boya ve Gaz Atma Özellikleri

• Bilgisayarlı ve LCD ekranlı su topu kontrol sistemi
• 5.000-10.000 lt.lik su tankı
• 60 lt.lik gaz tankı
• 60 lt.lik boya tankı
• 80 lt.lik köpük tankı
• Üç farklı su atma özelliği: Kısa, Uzun, Sürekli
• Farklı su, boya, gaz, köpük karışımı atma kombinasyonları
• Tazyikli suyun etkisini arttırmak için suya biber gazı dahil çeşitli yakıcı kimyasallar ekleyebilme^[15][29][30]
• Göl veya kuyudan su çekme ve kendi kendine su tankını doldurma kabiliyeti
• Yangın Söndürme Kabiliyeti

Kendini Koruma Özellikleri

• Şasi ve Araç Koruma Sistemi
• Yan ve Arka Gaz Püskürtme Sistemleri
• Zırhlı Kabin
• Cam Koruma
• Yangın Söndürme Sistemi^[31]
• Göz Yaşartıcı Gaza Karşı Pozitif Kabin Basınçlandırma Sistemi

Kaynakça

1. Nurol Makina > Ürünler > İç Güvenlik Araçları > TOMA Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı (TOMA), güvenlik güçlerinin gereksinimlerini karşılamak için son teknolojiler ile donatılmıştır. İç güvenliği sağlamada ve toplumsal olayların bastırılması ve kontrol altına alınmasında çok ektin bir araç olup, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı başta olmak üzere Azerbaycan, Libya, Zimbabve, Gürcistan, Kazakistan gibi birçok ülkede güvenlik güçleri tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. [...] http://www.nurolmakina.com.tr/tr/ueruenler/ic-guvenlik-araclari/toma.html Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
2. TOMA’lar sokaklara yetmedi! [...] Daha önce Nurol Makina’nın da üretimini yaptığı TOMA’ların son ihalesini ise Katmerciler kazandı. [...] 6 Haziran 2013 http://www.gazetevatan.com/toma-lar-sokaklara-yetmedi--543926-gundem/ Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
3. TOMA pazarı giderek büyüyor, Güngör Uras [...] Bizde ilk TOMA aracının 2002 yılında Nurol Makine tarafından geliştirildiği biliniyor. [...] Davet yöntemiyle yapılan ihale sonucu 50 TOMA’nın Nurol, 50 TOMA’nın Volkan İtfaiye ve 151 TOMA’nın ise BMC firmasına yaptırılması uygun görülmüş. İhalede TOMA’ların birin fiyatlarının 600 bin TL olarak belirlendiği tahmin ediliyor. [...] 20 Kasım 2014 http://www.milliyet.com.tr/toma-pazari-giderek-buyuyor/ekonomi/ydetay/1972098/default.htm Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
4. TOMA üreticisi Katmerciler'de hisse satışı TOMA üreticisi Katmerciler'in, ana hissedarı İsmail Katmerci, şirket sermayesinin yüzde 24'üne denk gelen payı borsada satacak. 28 Mart 2016 http://www.fortuneturkey.com/toma-ureticisi-katmercilerde-hisse-satisi-30872 Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
5. Ürünlerimiz > Savunma sanayine yönelik araçlar > Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı (TOMA) http://www.katmerciler.com.tr/L/TR/mid/343/g/0/c/31/id/21/Toplumsal-Olaylara-Mudahale-Araci-%28TOMA%29.htm Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
6. TOMA üreticisi kârını ‘katmer katmer’ artırdı - 11 Mart 2016 http://www.gazetevatan.com/toma-ureticisi-karini-katmer-katmer-artirdi-923440-ekonomi/ Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
7. Moğol Makina > Ürünlerimiz > TOMA (Akıllı Panzer) http://www.mogol.com.tr/urunsupanzeri.php Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
8. Korku tasarımı: TOMA [...] TOMA üretimi ve tasarımı yapan Moğol Ekipman ve Makina Sanayi Anonim Şirketi adına açıklamalarda bulunan Ender Moğol, TOMA’ların savunma aracı olmadığını ve kamu huzurunu bozmaya çalışan, izinsiz gösteri gibi kanunsuz davranışlarda bulunan kimseleri caydırmak amaçlı kullanılan zararsız araçlar olduğunu vurguladı. [...] 22 Mart 2014 http://bianet.org/biamag/toplum/154350-korku-tasarimi-toma Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
9. BMC yeni ihale kazandı Üretime başlamak için çalışmalarını sürdüren BMC, yeni dönemin ilk ihalesini Emniyet'ten kazandı. Kulislere gre BMC, 151 TOMA üretecek. [...] 17 Kasım 2014 http://otoajanda.com/haber/5130/bmc-yeni-ihale-kazandi/ Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
10. "Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı (TOMA)". www.nurolmakina.com.tr. 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305145727/http://nurolmakina.com.tr/tr/ueruenler/ic-guvenlik-araclari/toma.html. Erişim tarihi: 24 Nisan 2014. 
11. "TOMA, Riot Control Vehicle". nurolmakina.com.tr. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160417060915/http://www.nurolmakina.com.tr/en/products/internal-security/toma.html. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
12. "TOMA'lar bu kez gül suyu sıktı". aa.com.tr. 16/04/2013. 20 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140220174102/http://www.aa.com.tr:80/tr/rss/161839--tomalar-bu-kez-gul-suyu-sikti. Erişim tarihi: 03/06/2013. 
13. Çocuk Hakları Günü'nde TOMA Keyfi 21 Kasım 2013
14. TOMA'lar bu kez ağaç suladı Şanlıurfa'nın Ceylanpınar ilçesinde Orman Haftası nedeniyle düzenlenen etkinlikte dikilen fidanlar TOMA'lar tarafından sulandı. http://www.trthaber.com/haber/yasam/tomalar-bu-kez-agac-suladi-241403.html Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
15. "'İşkence' katkılı su!". radikal.com.tr. 18/06/2013. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140201081755/http://www.radikal.com.tr:80/turkiye/iskence_katkili_su-1138036. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
16. "TOMA'daki polis üzülmesin, iyiyim". milliyet.com.tr. 21/06/2013. http://gundem.milliyet.com.tr/toma-daki-polis-uzulmesin-iyiyim/gundem/detay/1725766/default.htm. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
17. "TOMA'nın altında kalan vatandaşı polis öldüresiye tekmeledi". odatv.com. 15/06/2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130618173616/http://www.odatv.com:80/n.php?n=tomanin-altinda-kalan-vatandasi-polis-olduresiye-tekmeledi-1506131200. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
18. "Önce Troia sonra TOMA". hurriyet.com.tr. 19/06/2013. 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130625015558/http://www.hurriyet.com.tr:80/ege/23543258.asp. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
19. "TOMA'nın önünde kitap okudular". iha.com.tr. 20/06/2013. http://www.iha.com.tr/tomanin-onunde-kitap-okudular-20130620AW000499-izmir-haberi. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
20. "Bahçeli: Gençlere TOMA'yla saldırmak utançtır". radikal.com.tr. 18/06/2013. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130824065021/http://www.radikal.com.tr:80/politika/bahceli_genclere_tomayla_saldirmak_utanctir-1138093. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
21. "Guardian Erdoğan'ı TOMA'ya benzetti". bbc.co.uk. 14/06/2013. 3 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150103181557/http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/06/130614_guardian_karikatur_erdogan.shtml. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
22. "Kızılay'da TOMA'lar Türk bayrakları ile çevrildi". turkiyegazetesi.com.tr. 09/06/2013. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160705174607/http://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/43860.aspx. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
23. "Çarşı POMA'yı şoförüyle götürmüş!". focushaber.com. 06/06/2013. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130926213516/http://focushaber.com/carsi-poma-yi-soforuyle-goturmus--h-320699.html. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
24. "Çarşı grubuna 2 tutuklama". radikal.com.tr. 19/06/2013. 14 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150614104425/http://www.radikal.com.tr/turkiye/polis_carsiya_sordu_bizim_tomadan_ne_istediniz-1138247/. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
25. "POMA-TOMA kovalamacası". milliyet.com.tr. 04/06/2013. http://gundem.milliyet.com.tr/poma-toma-kovalamacasi/gundem/detay/1718290/default.htm. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
26. "İstanbul TOMA'sını seçiyor! Peki, sizin TOMA'nız hangisi?". radikal.com.tr. 22/06/2013. 22 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130922153356/http://www.radikal.com.tr:80/turkiye/istanbul_tomasini_seciyor_peki_sizin_tomaniz_hangisi-1138681. Erişim tarihi: 24/06/2013. 
27. "İstanbul yanıyor". Wall Street'i İşgal Et. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150910224211/http://occupywallst.org/article/instanbul-is-burning/. Erişim tarihi: 03/06/2013. 
28. TOMA'ya zincirli tuzak http://www.memurlar.net/haber/574462/ Erişim tarihi: 3 Nisan 2016
29. "TOMA'lardan ne sıkıldığı ortaya çıktı". yurtgazetesi.com.tr. 16/06/2013. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130620002812/http://www.yurtgazetesi.com.tr:80/gundem/tomalardan-ne-sikildigi-ortaya-cikti-h36808.html. Erişim tarihi: 21/06/2013. 
30. "TOMA suyu yine 'yaktı'". radikal.com.tr. 22/06/2013. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130921023040/http://www.radikal.com.tr:80/turkiye/karanfille_toplandilar_gazla_dagitildilar-1138750. Erişim tarihi: 24/06/2013. 
31. "TOMA kendini söndürürken (fotoğraf)". nurolmakina.com.tr. http://www.nurolmakina.com.tr/images/stories/nurol-makina-galeri/toma/toma-02.jpg. Erişim tarihi: 21/06/2013.