Tulumtaş, Gölbaşı
| Tulumtaş | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Ankara |
| İlçe | Gölbaşı |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0312 |
| İl plaka kodu | 06 |
| Posta kodu | 06830 |
| İnternet sitesi: | |
Tulumtaş, Ankara ilinin Gölbaşı ilçesine bağlı bir mahalledir.
Eski adı “Doluntaş”, “Toluntaş” olan yerleşme, Ankara ve Gölbaşı ovalarının arasındaki, 2500 metre yükseklikteki plato düzlüğünde, 1300 metre rakımlı Kartal Tepe yakınındadır.
Ankara Çevreyolu yakınında Ballıkpınar, İncek, Hallaçlı, Koparan, Hacılar ve Fevziye mahalleleri ile komşudur. Çevreyolu bağlantısı olan mahallenin ilçe ve şehir merkezine, alternetif ulaşım yolları bulunmakta olup, bu yollara görede mesafe değişmektedir.
Eski Tunç, Demir Çağı, Roma ve Bizans dönemlerine ait “Ortaçayır Höyük” ve “Yukarı Kapaklı Yerleşmesi” bulunmaktadır.
Ankara ve civarı Türk iskânında bu bölgeye, “Yörükan taifesi”nden “Dolundaş” Cemaati yerleştirilir. 1530’lu yıllarda Dolundaş mezrasının yıllık geliri, Bursa’da İsa Bey’in yaptırdığı cami ve imarete aittir. Bu tarihlerde köy, 14 hane ve takriben 81 nüfuslu, camii ve kadrolu imamı bulunan, yıllık 596 akçe geliri olan fakir bir mezra durumundadır.
Osmanlı döneminde Haymana bölgesi ile ulaşımı sağlayan kervan yolu üzerinde bulunması dolayısıyla önem kazanır. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan bir şahsiyet kaydı örneğinde, Haymana kazasına bağlı Tulumtaş Köyü Camii hatibi Seyyid Hasan Halife bin Seyyid Mustafa’nın vefatıyla yerine oğlu Mehmed Halife’nin hatip olarak, 1868 yılında atandığı kayıtlıdır.
1905 yılında, köy camiinin hatibi ve diğer giderler için köy ahalisinden Halil İbrahim bin Şeyh Mustafa tarafından bin kuruş vakfedilir.
1909 yılında Tulumtaş karyesi ahalisinden ve Terzioğulları’ndan Abdulvehab Efendi ibni Ahmed tarafından köye bir misafirhane yaptırılır. Bu misafirhanenin giderleri için, Abdulvehab Efendi oğlu Ahmed Efendi, toplamı 6000 dönüm olan iki parça tarlayı vakfeder. Bu vakıf içinde küçük oğlu İsmail’i mütevelli tayin eder. Günümüzde bu misafirhane tamamen yıkılmış, vakfın tarlaları özel şahısların mülkiyetine geçmiştir. Vakfiyenin tanzimi esnasında şahitlerin isimleri ise şöyledir: Tulumtaş Köyü’nden Ahmed Ağa bin Seyyid, Dodurga Köyü’nden Ahmed Ağa, Kızılcaşar Köyü’nden Hacı İbrahim Ağa, Tulumtaş Köyü’nden Ali Ağa, Şehitali Köyü’nden Ceyir Hüseyin ve Dülgeroğlu Hacı Abbas Ağa ve diğer hazır olanlar. Günümüzde köy camiinin kapısında bulunan kitabede, camiin İbrahim Ağa ve İbrahim Efendi’nin öncülüğünde ve köy ahalisininde yardımları ile 1900 yılında tamir edildiği yazılıdır. Cami taş, ahşap işçiliği ve kalem işleri ile korunması gereken bir kültür mirasıdır. Mabed günümüzde de oldukça bakımlıdır. Kültür ve doğal varlıkları ile zengin olan köyde 1810 tarihli bir çeşme bulunmaktadır.
Ankara Çevreyolu yakınında, bir yapı kooperatifi arazisinde “Tulumtaş Mağarası” bulunmaktadır. 1992 yılında bulunan mağara, aynı yıl yapılan incelemelerden sonra, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından l. Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. Uzunluğu 5 km, genişliği 1,5 km, yüksekliği 30–40 metre olan büyük bir kireç taşı bloğunun içinde kimyasal çözünmeler sonucunda teşekkül eden mağarada, son derece dikkat çekici sütun, dikit ve sarkıtlar bulunmaktadır. Mağara günümüzde ziyarete kapalıdır. Yeraltı su kaynakları, sağlam zemini ve havası dolayısıyla köy hudutları içinde yeni yapılaşma oldukça hızla devam etmektedir. Tarım arazilerinin yapı kooperatifleri tarafından satın alınması üzerine köyde tarım ve hayvancılık azalmıştır. Civar köylerden gelen öğrencilerinde eğitim gördüğü ve hayırsever bir vatandaş tarafından yaptırılan Dr. Ahmet-Filiz Göğüş İlköğretim Okulu vardır.
Tulumtaş Camii
Tulumtaş Mahallesinde bulunan cami dikdörtgen planlı, ahşap tavanlı, çatılı ve minareli bir yapıdır.
Giriş kapısı üzerinde bulunan kitabede: “Rızai Allah Teâlâ bu camii şerifin inşasına sebep olan İbrahim Ağa ve İbrahim Efendi marifetleri ve ahali karyenin muavenetleri ile bina olunduğu min şehri Cemaziyelahir lisene semanine aşere ve salise miete ve elf. 1318 (1900).”
20 Muharrem 1285 (1868) tarihinde, Seyyid Mustafa oğlu Seyyid Hasan Halife’nin vefatı ile yerine oğlu Mehmed Halife bu göreve atanmıştır. Bu kayıttan caminin önceki yıllarda var olduğunu ve 1900 yılında yıkılarak yeniden yapıldığını kitabeden anlıyoruz. Ayrıca 22 Muharrem 1323 (1905) tarihli vakfiye ile Halil İbrahim bin Şeyh Mustafa, bu cami görevlileri için para vakfeder.
Tulumtaş Çeşmesi
Tulumtaş Mahallesinde bulunan çeşme düzgün kesme andezit taşından yapılmıştır. Duvarlarında devşirme malzeme bulunmakta olup, (L) planlıdır. Çeşmenin her iki yüzünün önünde ikişer musluğu bulunan iki yalağı vardır.
Osmanlıca kitabesinde: “Allahümağfir Ya Celil, sahib’ül hayrat ved-delil içene olsun selbil, sene 1327 (1909)-1325 (1907)” yazılıdır.
Tulumtaş Mağarası
Tulumtaş Mahallesi hudutları içinde, Karayatak mevkiinde, Ankara Çevre Yolu kenarında bulunmaktadır.
1992 yılında, Ankara Çevre Yolu yapımı sırasına taş ocağı olarak kullanılan alanda, dinamitle yapılan patlatma sonucu ortaya çıkan doğal bir mağaradır. Büyük bir kireç taşı bloğunun içinde, kimyasal erimeler sonucunda oluşan mağaranın fosil ve toplam uzunluğu sadece 549 metredir.
Mağarada dikit, sarkıt ve sütunlar bulunmaktadır. Ocaktaki dinamit patlamaları sırasında mağaranın bir kısmı ve bazı damlataş oluşumları tahrip olmuştur.
Tulumtaş Mağarası doğal bir girişe sahip değildir. Hacettepe Üniversitesi Hidrojeoloji Mühendisliği programında Prof. Dr. Mehmet Ekmekçi danışmanlığında Turkay Coşkuner tarafından konu hakkında hazırlanmış Yüksek Lisans tezi bulunmaktadır. Çoşkuner, T. 2004.
Günümüzde Sit alanı bozulmuş, ve tam mağaranın üzerine toplu konut yapılmıştır.
| ||||||