Uluslararası Fonetik Alfabe

== Ç O K _ P U Ş T S U N U Z _ A-Q ==

Ç O K _ P U Ş T S U N U Z _ A-Q

== Ç O K _ P U Ş T S U N U Z _ A-Q ==

Uluslararası Fonetik Alfabe

Uluslararası Fonetik Alfabe (sesçil alfabe, sesçil abece, İngilizce: International Phonetic Alphabet, IPA) seslerin kâğıt üzerinde gösterilebilmesi için oluşturulmuş standart alfabedir. Tüm dillerdeki konuşma seslerini bir örnek biçimde kodlayabilmek için oluşturulmuş işaretler ve simgeler sistemidir. Bu sistemden en çok dilbilimde ve sözlüklerin hazırlanmasında yararlanılır.

Dillerin doğru telaffuz edilmesini sağlamak, tutarsız ve keyfi yazımlarla çok sayıda transkripsiyon (yazı çevirimi) sisteminin doğurduğu karışıklıkları önlemek amacıyla geliştirilmiş alfabedir. Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi olarak da bilinir. IPA'nın bir amacı da bir sözcüğü diğerlerinden ayırmaya yarayan her ses için ayrı bir sembol geliştirmektir.

IPA'da temel olarak Latin harfleri kullanılır. Bunun dışında başka alfabelerden harf alınmış (örneğin Yunan Alfabesi), bunlar Latin harflerine uyacak biçimde değiştirilmiştir. İnce ses ayırımları ve genizsilleşen ünlülerle sesin uzunluk, vurgu ve titreşimi, harflerin üstüne veya altına konan çeşitli işaretlerle belirtilir.

IPA dar ve geniş yazı çevrimlerinde kullanılabilir. Mesela anadili İngilizce olanlar tek bir /t/ sesi ayırt ederler. Bu sebeple geniş yazı çevriminde bu sese karşılık tek bir sembol yeterlidir. Ama /t/'nin “tap”, “pat” ve “stem” gibi sözcüklerdeki söylenişlerinin birbirinden biraz farklı olduğunu belirtmek için dar yazıçevrimi yani /t/'nin altına veya üstüne belli işaretler koymak gerekir.

Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi umulduğu kadar başarılı olamamıştır. ABD'de Avrupa'ya nazaran daha az kullanılmıştır. Latin alfabesinin yanı sıra çok sayıda özel işarete yer verdiği için basım ve daktilo etme güçlüğü vardır. Daktilo güçlüğünü engellemek için X-SAMPA geliştirilmiştir. Yer kazanmak ve kolaylık sağlamak gayesiyle IPA işaretleri ekseriyetle değiştirilerek veya birbirlerinin yerine kullanılır.

Alfabe

X-ışınları ile çekilmiş bir görüntü, çeşitli ünlü seslerin söylenimi sırasında ağzın hareketleri.

Ünsüzler

Ünsüzler
Eklemleme noktası → Dudaksıl Taçsıl Damaksıl Köksel Gırtlaksıl
Çift
dudaksıl
Dişsil
dudaksıl
Dişsil Dişyuvasıl Damaksıl
dişyuvasıl
Ön
damaksıl
Damaksıl Art
damaksıl
Küçükdilsel Boğazsıl Gırtlak kapaksıl
Eklemleme biçimi ↓
Genizsil    m    ɱ    n    ɳ    ɲ    ŋ    ɴ  
Patlamalı p b ɴ d ʈ ɖ c ɟ k ɡ ɱ b   ʡ ʔ  
Sürtünmeli ɸ β f v θ ð ɳ z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ ɸ c χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h f
Yarı-ünsüz    β̞    ʋ    ɹ    ɻ    j    p      
Yuvarlanmalı    ʙ    ɲ        ʀ    я*  
Çarpmalı    ⱱ̟        ɾ    ɽ      ɢ̆      ʡ̯  
Yanal sürtünmeli ɬ n *    *    *       
Yanal    ɬ    m    ʎ    ʟ  
Yanal çarpmalı      z    ɺ̢*    ʎ̯    ʟ̆    
Notlar;

Akciğersiz ünsüzler
Klikler Patlamalar Vurgulular
ʘ Dudaksıl ɓ Dudaksıl ʼ Örneğin:
ǀ Dişsil ɗ Dişyuvasıl Dudaksıl
ǃ Enöndamaksıl ʄ Öndamaksıl Dişyuvasıl
ǂ Öndamaksıl ɠ Aradamaksıl Aradamaksıl
ǁ Yanal taçsıl ʛ Artdamaksıl Dişyuvasıl sürtünmeli

Çift eklemli ünsüzler
ʍ Tonsuz dudaksıllaşmış aradamaksıl yarı-ünsüz
w Tonlu dudaksıllaşmış aradamaksıl yarı-ünsüz
ɥ Tonlu dudaksıllaşmış öndamaksıl yarı-ünsüz
k Aradamaksıllaşmış dişyuvasıl yanal yarı-ünsüz
ɕ Tonsuz peltekleşmiş öndamak-dişyuvasıl sürtünmeli
ʑ Tonlu peltekleşmiş öndamak-dişyuvasıl sürtünmeli
ɧ Tonsuz ön-aradamaksıl sürtünmeli
  • [ɧ] sesi [x] ve [ʃ] seslerinin arası olarak gösterilse de tartışmalıdır.


Birleşim ünsüzler
Bağlı Tek harf Tanım
t͡s ʦ tonsuz dişyuvasıl birleşim
d͡z ʣ tonlu dişyuvasıl birleşim
t͡ʃ ʧ tonsuz öndamak-dişyuvasıl birleşim
d͡ʒ ʤ tonlu öndamak-dişyuvasıl birleşim
t͡ɕ ʨ tonsuz dişyuvası-öndamaksıl birleşim
d͡ʑ ʥ tonlu dişyuvası-öndamaksıl birleşim
t͡ɬ   tonsuz dişyuvasıl lateral birleşim
k͡p   tonsuz dudak-aradamaksıl patlamalı
ɡ͡b   tonlu dudak-aradamaksıl patlamalı
ŋ͡m   dudak-aradamaksıl genizsil durma


Ünlüler

Ayrıca bakınız: IPA, Ünsüzler
  İnce Yarı-ince Merkez Yarı-kalın Kalın
Kapalı
i y
ɨ ʉ
ɯ u
ɪ ʏ
ɪ̈ ʊ̈
ʊ
e ø
ɘ ɵ
ɤ o
ə
ɛ œ
ɜ ɞ
ʌ ɔ
æ
ɐ
a ɶ
ɑ ɒ
  Yarı-kapalı
Orta-kapalı
Orta
Yarı-açık
Orta-açık
Açık
Bölümler arasında bazı bölümlerde iki adet ünlü vardır. Bu ikili grupta
sağdaki ünlü yuvarlaktır, soldaki ise düzdür. Ayrıca uzun ünlüler IPA
sembolü ː ile belirtlir.

Ayrıca bakınız

  • Vikipedi:UFA

Dış bağlantılar

Ses dosyaları

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/6/2015. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.