Uluslararası Fonetik Alfabe
== Ç O K _ P U Ş T S U N U Z _ A-Q ==
Ç O K _ P U Ş T S U N U Z _ A-Q
== Ç O K _ P U Ş T S U N U Z _ A-Q ==
Uluslararası Fonetik Alfabe (sesçil alfabe, sesçil abece, İngilizce: International Phonetic Alphabet, IPA) seslerin kâğıt üzerinde gösterilebilmesi için oluşturulmuş standart alfabedir. Tüm dillerdeki konuşma seslerini bir örnek biçimde kodlayabilmek için oluşturulmuş işaretler ve simgeler sistemidir. Bu sistemden en çok dilbilimde ve sözlüklerin hazırlanmasında yararlanılır.
Dillerin doğru telaffuz edilmesini sağlamak, tutarsız ve keyfi yazımlarla çok sayıda transkripsiyon (yazı çevirimi) sisteminin doğurduğu karışıklıkları önlemek amacıyla geliştirilmiş alfabedir. Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi olarak da bilinir. IPA'nın bir amacı da bir sözcüğü diğerlerinden ayırmaya yarayan her ses için ayrı bir sembol geliştirmektir.
IPA'da temel olarak Latin harfleri kullanılır. Bunun dışında başka alfabelerden harf alınmış (örneğin Yunan Alfabesi), bunlar Latin harflerine uyacak biçimde değiştirilmiştir. İnce ses ayırımları ve genizsilleşen ünlülerle sesin uzunluk, vurgu ve titreşimi, harflerin üstüne veya altına konan çeşitli işaretlerle belirtilir.
IPA dar ve geniş yazı çevrimlerinde kullanılabilir. Mesela anadili İngilizce olanlar tek bir /t/ sesi ayırt ederler. Bu sebeple geniş yazı çevriminde bu sese karşılık tek bir sembol yeterlidir. Ama /t/'nin “tap”, “pat” ve “stem” gibi sözcüklerdeki söylenişlerinin birbirinden biraz farklı olduğunu belirtmek için dar yazıçevrimi yani /t/'nin altına veya üstüne belli işaretler koymak gerekir.
Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi umulduğu kadar başarılı olamamıştır. ABD'de Avrupa'ya nazaran daha az kullanılmıştır. Latin alfabesinin yanı sıra çok sayıda özel işarete yer verdiği için basım ve daktilo etme güçlüğü vardır. Daktilo güçlüğünü engellemek için X-SAMPA geliştirilmiştir. Yer kazanmak ve kolaylık sağlamak gayesiyle IPA işaretleri ekseriyetle değiştirilerek veya birbirlerinin yerine kullanılır.
Alfabe
Ünsüzler
Ünsüzler | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Eklemleme noktası → | Dudaksıl | Taçsıl | Damaksıl | Köksel | Gırtlaksıl | ||||||||||||
Çift dudaksıl |
Dişsil dudaksıl |
Dişsil | Dişyuvasıl | Damaksıl dişyuvasıl |
Ön damaksıl |
Damaksıl | Art damaksıl |
Küçükdilsel | Boğazsıl | Gırtlak kapaksıl | |||||||
Eklemleme biçimi ↓ | |||||||||||||||||
Genizsil | m | ɱ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | ||||||||||
Patlamalı | p b | p̪ b̪ | ɴ d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | ɱ b | ʡ | ʔ | ||||||||
Sürtünmeli | ɸ β | f v | θ ð | ɳ z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | ɸ c | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h f | ||
Yarı-ünsüz | β̞ | ʋ | ɹ | ɻ | j | p | |||||||||||
Yuvarlanmalı | ʙ | ɲ | ʀ | я* | |||||||||||||
Çarpmalı | ⱱ̟† | ⱱ† | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | |||||||||||
Yanal sürtünmeli | ɬ n | * | * | * | |||||||||||||
Yanal | ɬ | m | ʎ | ʟ | |||||||||||||
Yanal çarpmalı | z | ɺ̢* | ʎ̯ | ʟ̆ |
- Notlar;
- Çift olarak yazılan sembollerden sağdaki ([ɦ] hariç) tonlu ünsüzleri gösterir.
- * ile işaretlenen harfler resmî değildir.
- † ile işaretlenen harfer yeni eklenmiştir.
|
|
|
Ünlüler
Bölümler arasında bazı bölümlerde iki adet ünlü vardır. Bu ikili grupta sağdaki ünlü yuvarlaktır, soldaki ise düzdür. Ayrıca uzun ünlüler IPA sembolü ː ile belirtlir. Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Ses dosyaları
|