Uzunayak madenciliği
Uzunayak madenciliği yeraltı madenciliğinde, genelde kömür üretiminde kullanılan bir yöntemdir.
Genel bilgiler
Bu üretim yönteminin uygulanabileceği bölgelerde kömür yeraltında genelde 3–4 km uzunluğunda ve 250–400 m kalınlığındadır. Üretim 1-2 metrelik dilimler halinde yapılır.
Üretimin yapıldığı panonun başlangıcındaki galeriye tavan yolu, sonundaki galeriye ise taban yolu adı verilir. Uzun ayaktan önce açılan bu galerilerin amacı, üretime yardımcı olmaktadır. Ana galeriden giren temiz hava üretim panolarında dolaştıktan sonra kömür tozu, karbon dioksit, metan taşıyan kirli hava haline gelir. Kirlenen hava, yeryüzündeki fanlarla toplanarak dışarı atılır.
Uzunayak madenciliğinde kullanılan ekipmanlar
- Yürüyen (hidrolik) tahkimatlar: Genel 1,75 m genişliğindeki bir tavanı tutabilen bu tahkimatlar 400 m uzunluğa kadar sıralı yerleştirilebilir. Temel görevi tavanı destekleyip, göçüğü engellemektir. Tek bir hidrolik tahkimat 6 m yükseliğe kadar çıkabilmekte ve 30-40 ton ağırlık taşıyabilmektedir.
- Tamburlu Kesici-Yükleyiciler: Uzunayakta üretimi yapan esas makinadır. Makinanın ağırlığı 75-120 ton arasındadır. Makinanın ana gövdesi dışında, kömürü koparmasında yardımcı olan basıncı sağlayan hidrolik pistonları, ilerlemesini sağlayan zinciri ve tamburları vardır. Tamburların sayısı ve türü, makinanın modeline göre değişiklik gösterebilir. Tamburların her birinin üzerinde 40-60 arası kesici diş vardır. Genelde 850 kW güce kadar çıkabilecek motorlar, bu tamburları döndürerek, kömür üretimini sağlar. Tamburun bağlı olduğu kollar düşey yönde hareket ederek, verimli bir üretim yapılmasını sağlar.
- Konveyor bant: Tamburların söktüğü kömür, uzun ayak boyunca konveyor bant ile taşınarak, galerideki diğer banta aktarılır. Buraya aktarılan kömür ise başka bir bant vasıtasıyla yeryüzüne çıkartılabilir.
Uzunayak boyunca üretim devam edip, kesici-yükleyici makina ileri ilerlerken, arka tarafta tavanı destekleyen hidrolik tahkimat da üretimle beraber ile yürütülür. Tahkimatın arkasında boşta kalan tavan ise emniyet, üretim kolaylığı ve gereksiz tahkimatı engellemek için kontrollü bir şekilde göçertilir. Bu tür göçertmelerin oldukça dikkatli yapılması gerekmektedir. Zira, yapılan göçertme sonucunda, yeryüzünde istenmeyen göçükler olabilir. Bu durum da mühendislik yapılarına, nehir ve göl yataklarına vs. zarar verebilir.
Türkiye'de uzunayak madenciliği örnekleri
Ankara Çayırhan'da bulunan Park Teknik A.Ş., Türkiye'de uzun ayak yönteminin kullanıldığı güzel bir örnektir. Bu tesis, bünyesinde aynı zamanda Park Termik A.Ş.'yi de bünyesinde bulunduran, ocaktan santrale kadar kurulan bir bant konveyör aracılığıyla kömürün termik santrale aktarıldığı ve elektrik üretiminin gerçekleştirildiği entegre bir tesistir. Son rakamlara göre Park Teknik A.Ş. vardiya başına kömür üretiminde Avrupa birincisidir.
Avantajları
- Oda topuk yöntemi ile kıyaslandığında, üretim daha verimlidir.
- Tahkimat tüketimi daha verimlidir.
- Mekanik üretim rahatça kullanılabilir.
- Planlama ve uygulanabilirlik kolaydır.
- İşçiler sürekli hidrolik tahkimatların altında olduklarından, diğer üretim yöntemlerine göre daha güvenlidir.
Dezavantajları
- Göçertme sonucu yeryüzünde hasarlar oluşabilir.
Kaynaklar
| ||||||||||