Vata pagan ayaklanması
| Macaristan tarihi |
Antik Çağlar
Orta Çağ
Yeni Çağ
Komünizm
Diğer Konular
|
Vata pagan ayaklanması 1046 yılında Macaristan Krallığı'nda yaşanan isyan hareketidir. Başarıya ulaşan ayaklanma sonucunda kral Peter Orseolo devrilmiş ve Macarları Hristiyanlığa çevirmek için ülkeye gelen din adamlarıyla birlikte İtalyan piskopos Gerardo öldürülmüştür. Arpad Hanedanı yeniden Macar tahtına geçmiştir.
Arka planı
Macar topraklarına Hristiyanlık ilke kez kral I. İstván tarafından kurumsal olarak getirilmiştir. Kralın 1038 yılındaki ölümünden sonra kız kardeşi üzerinden yeğeni Venedikli asilzade Peter Urseolo tahta geçer. Urseolo dönemindeki yüksek vergiler ve uluslararası ilişkiler nedeniyle halk arasında rahatsızlık artar. Genelde pagan olan Macar köylü halkı yeni kralın Macaristan'ı Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu eksenine sokmaya çalıştığını düşünerek ayaklanmaya başlar. 1041 yılında İstvan'ın kayınbiraderi Samuel Aba tahta çıkarak Urseolo'nun kaçmasını sağlar. Urseolo Almanya'ya kaçarak III. Heinrich'e sığınır.
İzleyen dönemde Aba'nın iktidarı paganizme verdiği destek sebebiyle Katolik Kilisesini karşısına aldığı için zayıflar.[1] Cermen askeri desteğiyle ülkeye geri dönen Urseolo 1044 yılında Aba'yı Ménfő Muharebesi'nde yenerek öldürür. Urseolo tahta çıksa da Macaristan artık bağımlı bir devlet haline gelmiştir. Urseolo'nun ikinci saltanatı ilkinden de kısa sürecektir.
Ayaklanma
Samuel Aba döneminde İstvan'ın kuzeni Vazul'un oğulları András, Béla ve Levente ülkeden kaçarlar. 1046 yılında sürgünden dönerek Abaújvár'dan ülkeye giren András ve Béla halk tarafından sevinç içinde karşılanır. Levente pagan olmasına rağmen András'ın Hristiyan oluşu halk için sorun yaratmaz. İkilinin dönüşünün hemen ardından kırsal bölgede ayaklanmalar başlar. Ayaklanma temel olarak Vata isimli bir asil pagan tarafından Hristiyanlığın egemenliğinin yıkılması amacıyla başlatılır.[2] Ayaklanmanın büyümesi üzerine kral Székesfehérvár'a kaçmaya çalışsa da ayaklanmaya katılan halk tarafından öldürülür.[3] András kendisini kral ilan eder. András ve Levente birlikleri Peşte üzerine gelirken başta piskopos Gerardo olmak üzere din adamları birlikleri karşılamak isterler. 24 Eylül günü din adamları Vata'nın birlikleri tarafından saldırıya uğrarlar. Buldi adlı din adamı taşlanarak öldürülür. Taşlı saldırının ardından Kelenhegy Tepesine çıkartılan piskopos bir arabanın üzerinde aşağıa atılır. Şehre doğru gelmekte olan András sadece Beneta adlı din adamını kurtarabilir. Gerardo din uğruna canını verdiği için aziz ilan edilir. Ölüme itildiği tepeye de adının Macarca hali olan Gellért Tepesi adı verilir.[4]
Sonrası
Vata ayaklanması Macaristan'daki Hristiyan etkisinin kırılmasına yönelik son çaba olarak değerlendirilebilir. András paganların sayesinde tahta çıkmış olsa da krallıkta Hristiyanlığı engellemeye niyetli değildir. İktidarı sırasında Vata ve paganlarla arasına mesafe koysa da ayaklanma nedeniyle kimseyi cezalandırmayacaktır.
Galeri
Aziz ilan edilen piskopos Gellért'in öldürüldüğü yer bugün Budapeşte'de Gellért Tepesi olarak adlandırılmaktadır
Gellért'in hayatını anlatan ilk ikona
Gellért'in hayatını anlatan ikinci ikona
Macaristan'a Hristiyanlığı getiren kral I. İstván
Devrik kral Peter Orseolo
Tahta geçen kral I. András
Kaynakça
- ↑ Samuel Aba pagan inançlarından dolayı daha çok sıradan insanlarla ve köylülerle yakın temas içindedir. Asiller ve din adamları tarafından sevilmez ve desteklenmez. Yapmaya çalıştığı dönüşüm gelişmekte olan feodal yönetime karşı eski kabile/klan yönetimine dönüş arzusu olarak da değerlendirilmektedir.
- ↑ Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, Pál Engel s.45
- ↑ Mezarı Pécs kentindedir
- ↑ Gellért Tepesinde bugün onun adına bir heykel bulunmaktadır. Gellért Macarların koruyucu azizidir.