Wessex Krallığı
| Wessex Krallığı Westseaxna rīce (Eski İngilizce) | ||||
| — Krallık — | ||||
| ||||
|
Arma | ||||
| Başkent | Winchester | |||
| Dil(ler) | İngilizce | |||
| Din | Paganizm (7. yüzyıldan önce) Hristiyanlık | |||
| Yönetim | Feodal Krallık | |||
| Kral | ||||
| - 519–534 | Cerdic (ilk) | |||
| - 688–726 | Ine | |||
| - 802–839 | Egbert (Bretwalda) | |||
| - 871–899 | Alfred | |||
| - 925'den sonra | Æthelstan | |||
| Tarihi | ||||
| - Yerleşme | 5-6. yüzyıl | |||
| - Kuruluş | 519 | |||
| - İngiliz birliğinin sağlanması | 10. yüzyıl | |||
| - Normanlar tarafından fethedilmesi | 1066-1088 | |||
| Para birimi | Sceat | |||
Wessex Krallığı (Eski İngilizce: Westseaxna rīce, Batı Saksonlarının krallığı) Büyük Britanya'nın güneyinde yeralan Anglosakson krallığıdır. 519 yılından 10. yüzyılın başlarına kadar birleşik İngiliz devleti kuruluncaya kadar hüküm sürmüştür.
Kökenleri
Anglo-Sakson Kronolojisine göre Wessex, Cerdic ve oğlu Cynric adındaki kabile şefleri tarafından kurulmuştur. Gewisse olarak bilinen klana mensup bu şeflerin Hampshire sahillerine çıktığı ve Wight Adası[1] dahil olmak üzere bu bölgeyi ele geçirdikleri söylenir. Buna rağmen arkeolojik bulgular Thames Nehri bölgesinde çok daha erken Anglosakson varlığına dair bulgulara işaret eder. Wessex'in merkezi güney ve batı bölgelerinde yürütülen fetihle beraber kuzeye doğru kaymıştır.
Erken dönem Batı Sakson liderlerinin isimleri İngiliz isimlerine benzemektedir. Etimolojik incelemeler ilk hükümdarların Anglo-Briton hanedanından geldiği sonucunu çıkarsa da bunun verileri bulunmamaktadır. Bu döneme dair tekil kaynaklardan olan Kronolojiye göre Cerdic 495 yılında adaya çıkar. Oğlu Cynric ve 5 gemiyle beraber Cerdicesora[2] adlı yerde karaya çıkmış, konumunu tahkim ettikten sonra ise Britonlarla Natanleod Muharebesinde savaştığı söylenir. Savaşın gerçekleştiği bölgenin Wiltshire yakınlarında olduğu tahmin edilmektedir. Batı Saksonlarının batı yönüne doğru ilerlemeleri 519 yılında durdurulmuştur. Bu bilgi Annales Cambriae adlı eserde Britonların Saksonları 517 yılında Mons Badonicus Muharebesinde yendiği bilgisiyle tutarlıdır.
Cerdic iktidarına dair bilgi sınırlıdır. 534 yılında oğlu Cynric'in tahta geçtiği bilinmektedir. 581 yılında Cynric'den sonra tahta çıkan oğlu Ceawlin'in saltanatı öncüllerine göre daha iyi kayıt altına alınmıştır. Gloucester ve Bath'ın alınması Saksonların önünü bir kez daha açmıştır. Anglosakson teolog ve tarihçi Bede, Ceawlin'i Güney İngiltere'deki "imperium" sahibi yedi kraldan birisi olarak belirtir. Ceawlin tahttan yeğeni Ceol tarafından uzaklaştırılmış, ondan sonra da kardeşi Ceolwulf gelmiştir. 617 yılına gelindiğinde iktidarda Cynegils vardır.
Hristiyanlık ve Mercia
Cynegils muhtemelen 640 yılında Birinus tarafından vaftiz edilmiştir. Dorcester'de yerleşik başpiskopos Birinus bu dönemde oldukça aktiftir ancak Batı Sakson kralının vaftiz edilmesi tüm kraliyet ailesinin veya tüm Saksonların Hristiyanlığı kabul etmesi anlamına gelmemiştir. Cynegils'ten sonra tahta çıkan oğlu Cenwealh pagandır ve 642 yılında tahta çıktıktan çok sonra vaftiz olmuştur.
Bu dönemdeki özellikle hanedandaki dini eğilimler daha çok bölgesel ittifak stratejilerinin parçası olarak yürür. Büyüyen Mercia kralı Penda tehdidine karşı Nortumbria kralı I. Oswald'a yakınlaşmak isteyen Cynegils'in Hristiyan olmasında bu yatmaktadır. Mercia baskısı altındaki Cenwealh Birton topraklarını fethederek kayıplarını gidermeye çalışır. Bu dönemde krallıktaki dini ve idari merkez Dorcester'den yeni kurulan Winchester'e doğru kayar.
Cenwealh'ın 673 yılındaki ölümünün ardından eşi Seaxburh bir yıl boyunca iktidarda kalır. Ondan sonra başa geçen Aescwine ilk kuşak krallardan Ceawlin'in kardeşinden geldiği iddia ederek başa geçer.[3] İki yıl süren Aescwine iktidarından sonra taht yine Cenwealh'in kardeşi Centwine'ye geçer. Centwine'den sonra taht yine bir uzaktan akraba olduğunu iddia eden Caedwalla'ya geçer. Caedwalla iki yıl hüküm sürse de Sussex, Kent ve Wight Adası'nı fethederek büyük bir askeri başarı kazanır. 688 yılında tahttan feragat edip Roma'ya hacı olmaya gider ve Papa I. Serius tarafından vaftiz edildikten kısa bir süre sonra hayatını kaybeder.
Yerine tahta geçen Ine, Ceawlin sülalesinden hanedadan olduğunu öne sürer. 38 yıl tahtta kalan Ine, en uzun süre kral olan Batı Sakson olmuştur. Tarihteki en eski İngiliz yasaları onun döneminde kaleme alınmıştır, Sherbone'da piskoposluk kurulmuştur. Hayatının son döneminde Caedwalla gibi tahttan feragat edip Roma'ya gider.
8. yüzyıl boyunca Wessex, Mercia'nın gölgesinde kalır. Bu dönemde gücünün doruğunda olan Mercia, Batı Sakson krallarının bağlılık bildirdiği bir konumdadır. Ancak buna rağmen Mercia'nın diğer krallıklara dayattığı gibi bir tam boyun eğme içinde olunmamıştır. Bu dönemde batıya doğru yavaş yavaş genişleyen Wessex, Briton topraklarındaki Dumnonia'yı sona erdirecektir. Briton kenti Devon Wessex hakimiyetine girse de kentteki Briton kültürü 10. yüzyıla kadar sürecektir. Bu dönemde Wessex içinde başlatılan shire yerel yönetim sistemi ileride tüm ülkede kullanılacaktır.
Wessex egemenliği ve Vikingler
802 yılında Wessex tahtına çıkan Kral Egbert büyük dönüşümler gerçekleştirmiştir. Ine'nin kardeşi Ingild'e dayanan soyu, bundan sonraki krallarda da aynı şekilde ilerleyecektir. Tahta çıkar çıkmaz batıdaki Galler topraklarına sefer düzenler. Batıda yaşayan Britonlar'a hakim olarak günümüzdeki Cornwall bölgesini ele geçirir. 826 yılında Mercia kralı Beornwulf'u Ellendun Muharebesi'nde yenerek Mercia'dan Surrey, Sussex, Kent ve Essex'i alır. 829 yılında kral Wiglaf'ı sürgüne gitmeye zorlayarak tüm Mercia'ya hakim olur, Northumbria'ya da hakimiyetini kabul ettirir. Böylece Bretwalda yani Britanya'nın yüce kralı olur. Wiglaf 830'da ülkesine dönüp Mercia bağımsızlığını sağlasa da Wessex fetihleri güvencede kalır.
Egbert'in iktidarının sonraki dönemi Viking istilalarına denk düşer. 851 yılında adaya gelen büyük bir Viking ordusu Thames Nehri ağzına gelir. Mercia kralı Beorhtwulf'u yenen Vikingler Wessex içlerine ilerler. Ancak burada Egbert'in oğlu ve ondan sonra tahta geçecek olan Æthelwulf tarafından kanlı Aclea Muharebesinde yenilirler. Bu zafer Wessex'e zaman kazandırsa da Viking istilasını durdurmayacaktır.
855 yılında Æthelwulf, Roma'ya hacı olmaya gittiğinde en büyük oğlu Æthelbald yokluğunu fırsat bilerek tahta çıktı. Æthelwulf döndüğünde iç savaşa engel olmak adına krallığı ikiye bölmeye razı oldu. Doğuda yeni fethedilen topraklara kendisi giderken oğluna eski krallık topraklarını bıraktı. Æthelwulf'un ölümünün ardından dört oğluda sırayla tahta çıkmıştır. Æthelbald'ın ardından Ethelbert sonra Æthelred ve son olarak Büyük Alfred.
Son İngiliz krallığı
865 yılına gelindiğinde çok sayıda Danimarkalı Viking komutan güçlerini birleştirerek Büyük Viking Ordusu adı verilen birliği oluşturup yola çıkar, sonrasında İngiltere'de karaya çıkarlar. İlerleyen yıllarda İngiltere'de ilerleyen Büyük Viking Ordusu Northumbria ve Doğu Anglia krallıklarını mağlup eder. 871 yılında İskandinavya'dan gelen desteklerle güçlenen Viking birlikleri Wessex'e saldırır. Æthelred ve Alfred kimi muharebeler kazanıp ülkenin işgal edilmesine engel olsalar da çok zaiyat verdikleri için Vikinglere Danegeld adı verilen fidye ödemek zorunda kalırlar. Wessex'den ayrılan Vikingler Mercia'ya saldıracak ve Northumbria'ya yerleşeceklerdir. 876 yılında yeniden Wessex'i işgale gelen Vikingler Alfred tarafından püskürtülecektir. Mercia'da kalan bir grup Viking Wessex'e 878 kışında aniden saldırarak ülkenin çoğunu işgal eder. Çok küçük bir birlikle kaçıp saklanmak zorunda kalan Alfred birkaç ay içinde birliklerini toplamayaı başarır ve Vikingleri Edington Muharebesinde yenerek kesinlikle Wessex'ten atar. Viking saldırıları sırasında Wessex düşmanlarıyla işbirliği yapan yerel Briton ve Galler nüfusu barındıran topraklar yeniden fethedilir. Viking saldırılarının üzerine Alfred krallığını korumak adına bazı adımlar atar. Yerel yönetim şekillerini ve tahkimatları yeniden düzenleyen Alfred, Burghal Hidage adı verilen savunma sistemini kurar. Bu sisteme göre ülkenin herhangi bir yerinde en geç bir günlük bir seyahat neticesinde sığınılabilecek bir kale inşa eidlmiş ve buna bağlı birlikler planlanmıştır. Alfred silahlı birlikleri elden geçirir ve ilk donanmanın temellerini atar. Bu sayede 890'lı yıllardaki Viking saldırıları görece etkisiz kalacaktır.
Alfred adalet mekanizmasını da reformlarla düzelterek yeni bir kanunname hazırlatır. Eğitim kurumlarını ve akademiyi destekler. Sarayına çok sayıda uzman akademisyeni davet ederek eski Latince metinlerin İngilizceye çevrilmesini sağlar. Anglo-Sakson Kronolojisi adı verilen belgenin hazırlanmasını sağladı.
Viking istilaları Northumbria ve Anglia'daki İngiliz hakimiyetini yıkmış, Mercia'yı da ikiye bölmüştür. Kuzeydeki kısım doğrudan Vikinglere bağlıyken, güneyde kukla bir İngiliz kral olan Ceolwulf tahttadır. Ceolwulf'un ölümüyle bu topraklardaki en yüksek seviyedeki asilzade olan earl Æthelred Alfred'in egemenliğini kabul edince adada iktidarda olan tek İngiliz kral olarak Alfred kalmış olur.
İngiltere'nin birleşmesi
890'lu yıllardan sonra Wessex ve Mercia İngiltere'de yerleşen Danimarkalı Vikingler tarafından yapılan ve denizyoluyla gelen Vikingler tarafından düzenlenen saldırılara maruz kalır. Zor da olsa defedilen bu saldırılar büyük çaplı askeri harekâtlar yaşanmadığı için güç dengesi İngilizler lehine çevrilir. 911 yılında Mercia'daki Earl Aethelred ölünce dul eşi ve aynı zamanda Alfred'in kızı Aethelflaed iktidara gelir. Bu gelişmeler üzerine Alfred'den sonra kral olan Yaşlı Edward Londra, Oxford ve çevre bölgeyi Wessex adına işgal eder. 913-918 yılları arasında Mercia'daki Danimarkalıları alt eden Edward, 918 yılında Aethelflaed'in ölmesi üzerine Mercia'yı ilhak eder. 927 yılında Edward'dan sonra tahta çıkan Athelstan tüm İngiltere'yi tek krallıkaltında toplayan ilk kral olur, Wessex Krallığı, İngiltere Krallığına evrilir.
1016 yılında Danimarka kralı Knud İngiltere'yi fethettikten sonra eski Northumbria, Mercia ve Anglia'daki earldom idari yönetimini aynen uygular. Wessex'e ise kendisi bizzat bakar. Sonradan ayrı bir earldom olan Wessex'e hükmeden komutan kraldan sonraki en güçlü kişi haline gelir. Danimarkalıların kovulmasıyla tahta çıkan Wessex earlü Harold Godwinson son Anglosakson kralıdır. 1066 yılındaki Norman fethiyle iktidara gelen I. William Wessex saltanatının sona erdiğinin işaretidir.
Semboller
Batı Saksonlarının muharebelerinde ejderha tasvirli flamalar kullandıkları öne sürülmüş olsa da, Bayeux işlemesinde aynı zamanda Wssex earlü olan kral Harold Godwinson'un savaş meydanında ölümü bir ejderhanın düşüşüyle simgelense de Wessex hanedanının simgesinin ejderha olduğuna dair bir kanıt yoktur.
İngiltere'de 18. yüzyılla birlikte Wessex'i ejderhayla tasvir geleneği başlamış, 19. yüzyılda yazar E.A. Freeman sayesinde popülerleşmiştir. 1911 yılında Somerset Eyalet Konseyi eski krallığın simgesi oalrak ejderha benimsenir. İngiliz Ordusunda da Wessex bölgesi kaynaklı birliklerden 43. Wessex Piyade Bölüğünün simgesi ejderhadır.[4]
Kaynakça
- ↑ Adada Jutların yerleşik olduğu da öne sürülür
- ↑ Cerdic'in kıyısı anlamına gelir
- ↑ Bu durum Wessex hanedanında çok kez yinelenecektir. Aynı kralın uzak akrabalarından gelen kesintiye uğramamış olan bir sülalenin erkek varisi tahtta hak iddia edebilecektir.
- ↑ Bölük ile tarihsel bilgiler (İngilizce) 15 Mayıs 2015 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
| ||||||||||||||||||
