Yeniyapan, Kaman
| Yeniyapan | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Kırşehir |
| İlçe | Kaman |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 700 m (2.297 ft) |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 318 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0276 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 64600 |
| İnternet sitesi: | |
Yeniyapan, Kırşehir ilinin Kaman ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Tunç Dönemi
Yeniyapan ve çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda Yeniyapanın tarih öncesi çağda, özellikle Tunç Çağı döneminin etkisi altında olduğu görülüyor. 1943’te Hashüyük kazılarında ilk tunç çağı’na ait beş-altı tabaka tesbit edilmiştir. bu tabakalarda taş ve kerpiç yapı temelleri, siyah renkli seramik parçaları, çömlek ve çanaklar bulunmuştur. bu kalıntılar bölgede ilk tunç çağı döneminin (MÖ 3500-2000) yaşandığını açıklar. Hashüyük ve şehir merkezindeki kale’de başlayan kazı çalışmaları ile Kaman’a bağlı Çağırkan kasabasında yapılan kazılardan yeni bilgilerde elde edilebilir.
Çağırkan kasabası yakınında bulunan Kalehöyük’ün tarihinin MÖ 1750-600 yıllarına kadar uzandığı düşünülmektedir. Kazılar sonunda 25 metre yüksekliğindeki höyük ve buradan çıkarılan iki büyük küp ve diğer buluntular, yörenin tarih öncesi dönemini aydınlatır. Yeniyapan ve Yöresinin ilk çağlarda Anadolu’yu Kuzey-Batıdan, Güney-Doğudan bir baştan bir başa kesen eski ve işlek bir anayolun ortasında bir durak ve yerleşme yeri olmasında, Asya’dan Avrupa’ya giden önemli karayolları üzerinde bulunuyor olmasında, ayrıca Kapadokya bölgesine de yakın olmasında arayan bilim adamları olmuştur.
Frig Dönemi
Hititlerin zayıflayıp gücünü yitirmesi üzerine yöreye Frigler hakim olmuştur. Kızılırmak ve tuz gölü’ne kadar sınırlarını genişleten Frigler, MÖ 1200’den itibaren başta batı ve Orta Anadolu olmak üzere geniş bir alana yayılmışlardır.
Anadolu’da en uzun ömürlü kültür, Frig kültürüdür. MÖ 8. asırdan başlayarak, roma dönemi sonlarında grek kültürü hakim oluncaya kadar varlığını sürdürmüştür. Frigler, kavimler göçü sırasında balkanlardan Anadolu’ya gelmişlerdir. Migdon ve Otreus isimli kralların yönetiminde, amazonları yenip, doğuya doğru kayarak Hitit topraklarına hakim oldular. Polatlı-Yassahöyükte kurdukları Gordion şehrini başkent yaptılar. Frigler MÖ 8.-6. asırlarda gelişmeye başladı. Kral Midas zamanında Anadolu’da güçlü bir devlet oldular. Etkisi 1000 yıl sürerek Anadolu’nun en uzun ömürlü özgün kültürü olan Frig kültürünü meydana getirdiler. Anadolu’da bu kültür roma döneminde dahi etkisini sürdürmüştür. Kimmerler Frigleri yenilgiye uğratınca Lidyalılar Anadolu’nun batı kısımlarını ele geçirdiler ama Yeniyapan a kadar ilerleyemediler. Yeniyapan ve Yöresi daha sonra MÖ 7. yüzyılda Medlerin egemenliğine sonra da Persler’in egemenliğine girmiştir.
Pers Dönemi
Med devleti, MÖ 550’de Persler tarafından yıkılmış ve ardından Anadolu Pers hakimiyetine girmiştir. Yeniyapan ve Yöresi, Perslerin Katpotukya (Kapadokya) yani “güzel atlar ülkesi” adını verdikleri bölgenin batısında yer alıyordu. Persler, vergi yoluyla yöreye hakim olmuştur. Yöre halkı ise, ağır vergiler altında ezilince çeşitli kaleler yapmak zorunda kalmıştır. Yeniyapan ve Yöresi ise bu çabaya girmemiştir. Çünkü toprakları çok kıraçtı. Persler ise MÖ 334'te büyük İskender’in ordularına yenildiler ve Makedonlar Yeniyapan ve Yöresini ele geçirdiler. Yöre halkının ayaklanmasından sonra Kapadokya kralı olarak MÖ 332’de Ariarates bağımsızlığını ilan etmiştir.
Kapadokya Krallığı dönemi
Kapadokya (Kappadokia) krallığı MÖ 333'te kurulmuştur. Bu krallık döneminde Yeniyapan ve yöresi yoğun bir baskı yaşamıştır. Komutan Evmenes ve Antipatos dönemleri ise bu kişilerin Kapadokya bölgesini ele geçirme istekleri yüzünden savaşlarla geçmiştir. Ariarates öldü. Daha sonra bu bölge toprakları Orta Avrupa’dan Galat (Kelt) topluluklarının akınına uğramıştır. (MÖ 220-163) bu yüzyılın sonlarında Pontus kralı Mithradaset buraları denetimine almıştır. bu dönemde yöre “Aquaesaravenea” adıyla anılıyordu.
Kırşehir ve Yöresi MÖ 85 yılında Roma egemenliğine girmiştir. Kapadokya yöresi MÖ 18’de Roma İmparatoru Tiberius tarafından Roma’ya bağlanmış ve Tiberius burayı eyalet yapmıştır. Kırşehir sınırları içinde Kapadokya krallarına ait sikkeler bulunmuştur
Yeniyapan Hititler’in yerleşim yeri olan Kızılırmak yayı içinde olduğundan, Hititler döneminin Yeniyapan’da ve çevresinde yaygın bir şekilde yaşandığı kesindir. Kalehöyük’te yapılan kazılarda yerleşim alanının en alt tabakasını Hitit döneminin teşkil ettiği ortaya çıkmıştır. Bu kazılar sırasında erken ve geç Hitit çağlarına ait kalıntı ve eserler gün ışığına çıkarılmıştır. Resmi veya saray yapılarına ait olduğu sanılan duvar temelleri ile mühürler, takılar, seramik mutfak eşyaları ve Hitit çapına ait çivi yazılı bir tablet parçası da bulunmuştur. 1950’de yapılan merkez Kalehöyük’deki araştırmada Hitit dönemine ait çanak çömlek parçaları bulunmuştur. MÖ 1600'lerden MÖ 1200'lere değin Hititlerin yaşadığı bu yöre MÖ 675’e kadar Frig’lerin yönetimi altına girmiştir.
Roma Dönemi
Kapadokya, Roma eyaleti haline geldikten sonra yörede Hristiyanlık hızla yayılmaya başlamıştır. (3. yüzyıl) buna karşılık Roma İmparatoru’nun desteklediği puta tapan rahiplerle Hristiyanlar arasında büyük bir mücadele olmuştur.
Kapadokya bölgesinde 3. ve 4. yüzyıllara ait Hristiyanların sığınmak ve korunmak amacıyla yaptıkları pek çok yer altı şehri bu sebeple ortaya çıkmıştır. Yöremizde ise bu döneme ait; mucur ilçesinde bulunan yer altı şehri, merkez ilçeye bağlı Dulkadirli kasabasındaki yer altı şehri, Aşıkpaşa yer altı şehri, Kümbetaltı yer altı şehri gibi on tane yer altı şehri bulunmaktadır. Yeniyapan ile Çamsarlı köyü arasında tepe noktasındaki bir yerde de yeraltı şehri buluntuları vardır. Bu yerin altında boşluk olduğu düşünülmektedir. Yeniyapan ve yöresi 395’e kadar Roma’ya bağlı kalmıştır. Köyümüzdeki höyüğün ve yakın civardaki höyüklerin bir kısmında roma dönemine ait çanak-çömlek parçaları ile bu döneme ait sikkeler bulunmuştur.
Bizans dönemi
MS 605 yılında İran Sasani devleti, Yeniyapan ve yöresini istila etmiştir. 626’ya kadar bölge Sasani ve Bizans akınlarıyla sarsılmıştır. 647’de Emevi devletinin Şam valisi Muaviye Kayseri ve Kırşehir dolaylarını işgal etmiştir.
Kırşehir merkez ilçesine bağlı Taburoğlu köyü yakınlarındaki üçayak Kilisesi, Kaman ilçesine bağlı Temirli kasabasındaki kilise, Mucur ilçesine bağlı aksaklı ve Aflak köylerindeki kaya kiliseleri, Akçakent ilçesine bağlı Fakılı köylerindeki kiliseler, Mucur ilçe merkezindeki manastır ve keşiş sarayı, Bizans dönemine ait mimari kalıntılardır. Kırşehir civarında da Bizans dönemine ait kandiller, takılar, sırlı mavi ve sarı renkli seramik eşyalara rastlanmıştır. Yeniyapan Köyünün Batı yönünde ören denilen yerde eskiden Hrisityanların oturduğu söylenmektedir. Burada mermer kalıntılara rast gelinmiştir.
Bizans döneminde karanlık devir olarak bilinen (7., 8., 9. asırda), Anadolu’da iç karışıklıklar, Arap akınları, haçlı seferleri yerleşim yerlerini harap etmişlerdir. Bu dönemde insanlar korunmak için sarp tepelere kurulan kalelere çekildiler. buraları yaptıkları surlarla sağlamlaştırdılar. Evler, mabetler yaptılar. Kaman ilçesine bağlı Ömerhacılı kalesi, Demirli kasabasındaki baranı dağının en yüksek tepesinin yanındaki halk tarafından da kale olarak adlandırılan Demirli kalesi ve merkez ilçedeki kale tepe bunlara bir-kaç örnek teşkil etmektedir.
MS 7. yüzyılda başlayan Arap akınları 9. asra kadar sürdü. Arkasından başlayan Türk akınları 1071 Malazgirt zaferi ile Anadolu’yu Türk yurdu yaptı. Bizans’ın hakimiyetine son verdi. Orta Asya’dan akın akın gelen Türk aşiretleri Anadolu’ya yerleşerek bu toprakları Türkleştirdi., Anadolu’da yeni bir devir başladı. bu devrin adı ise Türk devri idi.
Anadolu Selçuklu Dönemi
1071’de Bizans’ı yenilgiye uğratarak Anadolu’yu Türk yurdu haline getiren Türk orduları, Anadolu içlerine kadar yayılarak Anadolu Selçuklu devleti’ni kurdular. 1075’de Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Yeniyapan ve yöresini topraklarına katmıştır. Anadolu’ya ve Yeniyapan a gelen oğuz boyları, yerleştikleri yerlere genellikle kendi boy, oba ve yer adları ile kişi adlarını da vermişlerdir.
Haçlı seferleri sırasında orta Anadolu toprakları elden çıkmıştır. Danişmentliler 1120’de Yeniyapan ve yöresini kendilerine bağlamıştır 1174’de Kılıçaslan, Yeniyapen ve yöresini yeniden Selçuklu devleti’ne bağlamıştır. II.Kılıçaslan 1186’da Türk geleneğine uyarak devletin topraklarını on bir oğlu arasında paylaştırınca Yeniyapan ve Yöresi, Muhiddin Mesud’a düşmüştür. Kardeşi Rukneddin Aslan Konya’yı ele geçirdikten sonra ankara ve Kırşehir’i de kendine bağlamıştır. (1203). 1220’de Alaaddin Keykubat Mengücekler’in Kemah koluna son vermiştir.
Moğol istilası döneminde Yeniyapan ve Yöresi, Moğol ordularının yaylak ve kışlağı durumunda idi. Kırşehir Muzaffer Muhammed’e verildikten sonraki dönemde Baba İshak çevresinde toplanan Türkmen boylarının silahlanması üzerine Selçuklu sultanı II. Gıyasettin Keyhüsrev 60.000 kişilik bir orduyu yardıma çağırmıştır. Selçuklu ordusu Türkmenleri ve başında bulunan Baba İshak’ı Kırşehir’in malya ovasında yenilgiye uğratmıştır (1240).
1243 Kösedağ savaşından sonra Moğollar Anadolu’yu kesin bir şekilde hakimiyetleri altına aldılar.
Cacabey, Türk halkının koruması, yüksek ahlaka sahip olması özü-sözü pek biri olması dolayısıyla Anadolu’da çok sevilmiştir. öz Türkçe konuşup Türk kültürünün ve eserlerinin Yeniyapan ve Anadolu’ya yayılmasına öncülük etmiştir. Cacabey 13. yüzyılda Anadolu’da yaşamış olan diğer Türk büyüklerinden Hacı Bektaş Veli, Mevlana Celalettini Rumi ile de görüşmüş, hatta onların övgülerine bile mahzar olmuştur.
Nureddin Cacabey’in 1272’de Kırşehir’de kurmuş olduğu Cacabey medresesi onun adını ebedileştirmiştir. bu medrese aynı zamanda bir rasathane idi. batı Türkistan’da Uluğ bey’in rasathanesi ne ise Selçuklular zamanında Kırşehir Cacabey rasathanesi de o derece önemli idi. bugün cami olarak kullanılan bu medresenin dış köşelerinde sütunlar, uzay araçlarına benzetilmektedir. Cacabey medresesinde eğitim tamamen Türkçe idi. Türk dilinin Fars kültürü içinde erime tehlikesi altında bulunduğu sırada Cacabey, bir kurtarıcı olarak Türklüğü ayakta tutmuştur. Bu sebeple Ahi Evran, Aşıkpaşa, Hacı Bektaş Veli, Ahmet Gülşehri gibi alim ve şairler eserlerini öz Türkçe yazmışlardır. Bu nedenle, Türk tarihinde Cacabey’in önemi büyüktür. Cacabey, Rum tekfurları ile yaptığı bir çarpışmada şehit düşmüştür (1301). Türbesi Cacabey medresesi yanındadır.
Selçukluları başına II. Mesut’un geçtiği dönemde İlhanlı komutanı Baycu Noyan, Anadolu’da bağımsız davranıyordu. Malya ovasında 300.000 kişilik bir ordu Baycu Noyan’ı yenilgiye ugratmıştır. Bundan sonra Kırşehir ve çevresi yakılıp, yıkılmıştır. ülke dörde ayrılmış; Yeniyapan ve yöresi Şerafettin Osman’a bırakılmıştır. Yöre halkı bu dönemde vergilerin ağırlığından bunalmıştır. 1317’de İlhanlı hükümdarının kardeşi Timurtaş Anadolu’da düzeni sağlamış ve 1322’de bağımsızlığını ilan etmiştir. Timurtaş, Anadolu karışınca Memlukler’e sığınmıştır.
Beylikler Dönemi ve Sonrası
Yeniyapan ve yöresi 1365’de Eratna beyliğinin hakimiyetine girmiştir. 1381’de Yeniyapan yöresinde yaşayan Tatar boylarından Samağarlılar, Türkmenler’in otlaklarına saldırdıklarını iddia edince, Kadı Burhanettin, Emir Pir Ali ile Seyidi Hüssam komutasında bir ordu göndererek Türkmenler’i cezalandırmıştır. 1389’da Mürüvvet Bey, Yeniyapan ve yöresini ele geçirerek Kadı Burhanettin’e vermiştir. 1389’a gelindiğinde Yıldırım Beyazıd, kendisine karşı ittifak kuran Kadı Burhanettin ile Candaroğlu Süleyman paşa üzerine yürümüştür. Kadı Burhanettin savaşmak istemediğinden Yeniyapan ve yöresinden çekilmiştir. Kırşehir valisi Adil Şah’ın teklifiyle kentin surlarını onartmıştır.
Timur’un 1394’de Anadolu’ya geldiği sırada, onu destekleyen Karamanoğulları Yeniyapan ve yöresine saldırarak, Kırşehir yöresini yağmalamışlardır. 1396’da Timur’un geri dönmesi üzerine Kadı Burhanettin, Karamanoğulları’nın üzerine yürüyerek onları cezalandırmıştır. Kadı Burhanettin öldürülünce. Bu sıralarda Beyazıd’a sığınan Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf, kendisinin Timur’a teslim edileceğinden endişe edince Yeniyapan ve çevresi yağmalanmıştır. Timur 1402’de Ankara savaşında Yıldırımı yenmesi üzerine Kırşehir, Karamanoğullarına verilmiştir. Yeniyapan köyünde Çerkezler diye bilinen sülale Karamanoğullarından kalmış bir sülaledir.
Anadolu’da fetret devri (1402-1413) yaşanırken Karamanoğlu Mehmet bey, Çelebi Mehmet’ten yardım istemiştir. Şimdiki Çayağzı kasabasında Cemele kalesinde görüşmüşlerdir. Karamanoğulları ve Dulkadiroğulları’nın saldırısına uğrayan, yağma edilen ve zamanla eski canlılığını yitiren Kırşehir, II. Murat döneminde (1435-1451) Osmanlılar’a kesin olarak bağlanmıştır.
Yeniyapan çevresinde bulunan höyükler ve örenler Yeniyapan köyünün birçok medeniyete beşiklik ettiği görüşünü kanıtlamaktadır. Yeniyapan ve çevresinde 5 e yakın ören bulunmaktadır. bunlardan en büyüğü ören denilen yerdir.Öşür vergisi için gelen 7 memurun köylüler tarafından öldürülmesi sonucu köy dağılmıştır. Bu köyün önceki medeniyetler tarafından da kullanıldığı bilinmektedir. Stun ve mermer yapıların varlığı bu yerin çok eski tarihlere kadar uzandığını göstermektedir. Ören yerinin 1 km altında köye ait olduğu düşünülen mezar yeri bulunmaktadır. Mezar yerinde yaklaşık 300 kabir olduğu tahmin edilmektedir. Mezarlıkta eski döneme ait mezarların olduğu saptanmıştır. 1990 yıllarında daha belirgin olan mezarlık yağmalanarak bugün ki halini almıştır. Sergurut denilen yerde de ören izleri bulunmaktadır. Eskiden üzümün kurutulmuş haline ser kurut denilirmiş bu zamanla Segurut halini almış. Sergurut denilen yerde ufak çapta ören izleri bulunmaktadır. Yine Sarayı denilen yerde de ören izlerine rast gelinmiştir. Buradaki kişilerin Çiftlik köyüne katıldığı söylenmektedir. Gareller denilen yerde de ören izleri bulunmaktadır. buranın ismi Hacıbayram olarak bilinri. şimdiki HacıBayram köyünün buradan giden kişiler tarafından kurulduğu bilinmektedir.Tülbede ve Çamsarlı yolu üzerinde de ören izleri bulunmaktadır.
Kültür
OĞUZ TÜRKMEN Aşireti kültür gelenek ve görenekleri yaşanmaktadır.
Coğrafya
Kırşehir iline 51 km, Kaman ilçesine 15 km uzaklıktadır.
İklim
Köy karasal iklimin etkisi altındadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 318 |
| 1997 | 314 |
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.
Altyapı bilgileri
Köyde ilköğretim okulu vardır ancak faal olmadığından eğitim taşımalı olarak yapılmaktadır. Ayrıca köyde içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Köyde sağlık kuruluşu bulunmamaktadır.
Dış bağlantılar
| ||||||||||