Zakir Kadiri Ugan
Zakir Kadiri Ugan (d. 1878, Samara, ö. 1954, Ankara) Tatar kökenli antropolog, tarihçi ve yazar. İbn-i Haldun'un Mukaddime adlı eseri ile Kur'an tefsircisi Taberi'nin Tarihu’l-Ümem ve’l-Mulûk adlı eserini Türkçe'ye kazandırması ile tanınır.
Yaşamı
Zakir Kadiri Ugan, aslen Tatardır. Samara ilinin Berende beldesinin Osta Kandal köyünde 1878'de doğdu. Eğitimine köyünde başlayıp, Simbir şehrindeki Veli Hazret ve Şakir Ahund medreselerinde devam etti. 16 yaşında Buhara'ya gidip 5 yıl İslam Felsefesi ve Hikmet eğitimi yaptı. Ardından İstanbul'a gelip ‘Yakub Mustafa’ adıyla Dârul-Fünûn İlahiyat Fakültesine başladı. Yönetim karşıtı düşünceleri olduğu için takip edildi ve Hicaz'a kaçtı. Şeyh İshak el-Hindî’den tefsir ve hadis, Edîbü’l-Hicaz Mehmet Ali Efendi'den Arap edebiyatı dersleri aldı. Daha sonra Mısır'a gitti ve El-Ezher Üniversitesine başladı. Burada ‘el-Livâ’ gazetesi ve ‘el-Âlemü’lİslâmî’ dergisine yazılar yazdı.[1][2]
Rus devriminden önce müslüman liderlerden Rıdâeddin Fahreddin tarafından çağrıldı ve önce Oranburg’da açılan Hüseyniye Medresesinde, ardından Ufa'daki Medrese-i Âliye'de öğretmenlik yaptı. Yeni kurulan Güney İdil-Ural Cumhuriyeti’nin milli idare üyesi oldu. Bolşevik devrimi olunca kaçıp Uyakdoğu'ya gitti.[1][2]
1922'de yeni kurulan Türkiye Cumhuriyetine sığındı ve Türkiye vatandaşı oldu. Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından Türk Tarih Heyeti'ne atandı. Heyet dağılınca tercümanlık ve Süleymaniye Kütüphanesinde tasnif memurluğu yaptı. 1937-39 arasında Finalndiya'daki Türklerin din hizmetlerinde çalışmak için Finlandiya'ya gitti. II. Dünya Savaşından önce Türkiye'ye döndü ve 1954 yılında Ankara Yenimahalledeki evinde vefat etti.[1][2]
Atatürk'ün öfkesi
2011 yılında Araştırmacı yazar Atilla Oral tarafından Atatürk'e ait yayınlanmamış bir mektup ortaya çıkartıldı. Buna göre Zakir Kadiri Ugan, okullarda okutulacak tarih kitaplarında "İslam Tarihi" ve "Türklerin İslam’daki Yeri" bölümlerini yazmakla görevlendirilmişti. Atatürk, bu bölümlerde Arap milliyetçiliği yapıldığını ileri sürerek bu bölümlerin düzeltilmesini istedi. Ancak Ugan'ın düzeltmelerinden memnun olmadı ve ateş püskürerek bu mektubu yazdı.[3]
Çevirileri
- İbn-i Haldun, Kitab ul-İber (3 cilt, Selçuklulara kadar olan kısım)[4]
- İbn-ül Esir, El Kamil (2 cilt, Selahattin dahil Eyyübilere kadar olan kısım)[4]
- Taberi, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mulûk ya da bilinen adıyla Taberi Tarihi (13 ciltten ilk 4 cildi)[4]
- Mesudi, Mürücüz Zehep(Selçuklulara kadar olan kısım)[4]
- Ebu Şame-Şihabettin Makbesi, El Ravzeteyn(Eyyubiler ve Atabekler kısmı)[4]
- Ahmet Emin, Medeniyeti İslamiye (4 cilt)[4]
- Makridi, Kitab-üs Sülük (Eyyubiler ve Memluklar kısmı)[4]
Kaynakça
- 1 2 3 Doç. Dr. Osman Güner, Zakir Kadiri Ugan'ın Hadis Sistematiğine Yönelik Eleştirilerin Tahlil ve Tenkidi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2003, 4 Ekim 2012'de erişildi
- 1 2 3 Azat Ugan, Zakir Kadiri Ugan, Türk Dili Dergisi, 1954
- ↑ Atatürk’ün 80 yıl önce sansürlenen mektubu, NTVMSNBC, 19 Haziran 2011
- 1 2 3 4 5 6 7 Hamit Zübeyir Koşay, Zakir Kadiri Ugan, Türk Dili Dergisi, 1954