Çapulcu

NTV çalışanlarının çapulculuk yaptıklarını belirttikleri protestoları

Çapulcu başkasının malını alan, talan eden kimse, yağmacı ve düşman toprağına atla hücum edip yağma eden, akıncı anlamlarına gelir.[1] Tayyip Erdoğan tarafından "Gezi Parkı Olayları" sırasında, direnişçiler için kullanıldıktan sonra Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından, kelimenin tanımının değiştirildiği öne sürülmektedir.[2][3] TDK sitesinde halen kullanılan tanım "Düzene aykırı davranışlarda bulunan, düzeni bozan, plaçkacı" olarak görülmektedir.[4]

Kökeni

Çapul kökünden +çı/+çi ekiyle türemiş bir kelimedir. Eskiden düşman topraklarına girerek yağma yapan disiplinsiz askeri birlik veya akıncılara denmekteydi.[5] Çağatay Türkçesinde çapawul olarak geçer: Türkmānlarnıng mahallesinge çapawul saldılar[6].

Politik amaçlı kullanımları

Başbakan Erdoğan'ın 2011 yılında Dersim faciası ile ilgili bir konuşmasında bahsetmiş olduğu Necip Fazıl'a ait Son Devrin Din Mazlumları adlı kitapta,[7] 31 Mart Ayaklanmasını bastırmak amacıyla Makedonya'dan gelip İstanbul'a giren Hareket Ordusu "çapulcu sürüsü" olarak nitelenmişti.[8]

Dersim olaylarının gerçekleştiği sırada, 22 Haziran 1937 tarihli Tan gazetesinin manşeti "Çapulcular mahkemede hesap veriyorlar" şeklinde idi.[9]

1984'te PKK'nın Eruh ve Şemdinli ilçelerine saldırısını değerlendiren dönemin başbakanı Turgut Özal da saldırıları "üç beş çapulcunun marifeti" olarak nitelemişti.[10]

Son olarak başbakan Erdoğan da, 19 Nisan 2013'te AKP Genişletilmiş İl Başkanları Toplantısı'nda da Akil İnsanlar Heyeti'ni protesto edenleri ve bazı köşe yazarlarını çapulcu olarak nitelemişti.[11]

2013 Taksim Gezi Parkı Protestolarında kullanımı

2013 Taksim Gezi Parkı protestolarının sırasında, 2 Haziran 2013'te dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın protestocuları çapulcu olarak nitelemesi üzerine[12][13] sözcük politik içerik taşıyan bir anlam kazanmaya başladı ve protestocuların kendilerini nitelemek ve Erdoğan'ın söylemini eleştirmek için kullandıkları metaforik bir ifade halini alıp protestolarda kullanılarak yaygınlaştı.

Recep Tayyip Erdoğan, 2 Haziran günü 2013 Taksim Gezi Parkı protestoları hakkında yaptığı konuşmada "Çok açık net söylüyorum. Biz birkaç çapulcunun o meydana gelip halkımızı yanlış bilgilendirmek suretiyle tahrik etmesine pabuç bırakmayız. Bu millet, bize reyini verirken tarihine sahip çık diye verdi. Tabiatıma sahip çık diye verdi." diyerek protestocuları çapulcu olarak niteledi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu bir sonraki gün yaptığı konuşmada Erdoğan'ın protestocuları çapulcu olarak nitelemesinin eylemlerin büyümesine neden olduğunu belirtti.[14] Defne Koryürek ve Umur Talu gibi bazı köşe yazarları çapulcu nitelemesine benzer tepkiler geliştirdiler.[15][16]

Cem Boyner, Gezi Parkı protestolarına üzerinde Ne sağcıyım ne solcu, çapulcuyum çapulcu yazan bir pankartla katıldı.[17]

Yönetmen Zeki Demirkubuz ise "Olayları duyduğumda 2 veya 3 gün önce Avusturya'daydım. Bu olayları duyduğumda Suriye ile savaşa giriyoruz sandım. Bu kadar kötüydü haberciliğimiz. Ben bu ülke için hapis yattım. Şimdi de bu ülke için sinemayı bırakıyorum. Bundan sonra çapulcuyum" diye tepkisini ifade etti.[18]

Adana'daki destek eyleminde kurulan seyyar kütüphaneye 'Çapulcu Kütüphanesi' adı verildi.[19]

ABD'li siyasi düşünür ve dilbilimci Noam Chomsky'nin Gezi Parkı eylemlerine destek için çektiği videoda yer alan pankarta "I am also a çapulcu in solidarity. RESISTANBUL" yazdı.[20]

4 Haziran'da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile görüşen CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu görüşme sonrası basına yaptığı açıklamada Recep Tayyip Erdoğan'ın göstericiler için kullandığı "çapulcu" tabirinin olayları tetiklediğini, başbakan'ın bu tür söylemlerden uzak durması gerektiği söyledi.[21]

Daha önce Sağlık Bakanlığı logosu ve bağlı olduğu hastane tabelalarından T.C. ibaresinin kaldırılması sonrası sosyal paylaşım sitesi Facebook'ta kullanıcıların isminin önüne TC yazmasının benzeri eylemler sırasında da yaşandı. Bu kez kullanıcılar isimlerinin önüne "Çapulcu" yazdılar.[22]

Başbakan Erdoğan, eylemlerin yoğunluğunu kaybettiği 10 Temmuz'da, İmam Hatip Liseleri Mezunlar Mensupları Derneği'nin düzenlediği bir iftar yemeğinde, " Bu olaylar içeriden ve dışarıdan koordinelidir. Bunlara karşı kararlı duruşumuz nasıl bir fren oluşturduysa ileri dönemlerde de bu kararlı duruş çapulculara fırsat vermeyecektir. Kamu düzenini bozmak isteyenler çapulcudur. Tencere tava çalanlar yasal olarak suç işliyorlar. Taşı yargıya..." şeklinde konuştu.[23]

Çapulcu listeleri

Gezi eylemlerine sert şekilde karşı çıkan yayın organlarından biri olan islamcı Yeni Akit gazetesi "İşte Çapulcuların listesi" başlığı ile Gezi eylemlerini destekleyen kişilerin bir listesini yayınladı. Gazete bu listenin İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından tespit edildiğini ve bu kişilerin ifadelerinin isteneceğini ileri sürdü. Buna göre gezi eylemlerine destekleyenler:[24]

Cengiz Semercioğlu Hürriyet gazetesindeki köşesinde de Halit Ergenç, Tuba Büyüküstün, Şebnem Ferah, Devrim Evin, Gülse Birsel, Cem Yılmaz, Oktay Kaynarca, Tarkan, Candan Erçetin gibi sanatçıları da saymıştı.[25]

Çapulcular hareketi ve parti girişimleri

Gezi eylemlerine katılanların çapulcu nitelemesini metaforik biçimde kabul etmesinin ardından bazı yazarlar tarafından bir "Çapulcular hareketi"nden söz edilmeye başlandı.[26][27] 15 Haziran 2013'te "Çapulcular Partisi" adında bir parti girişimi kamuoyuna duyuruldu. Geçici Basın Sözcüsü Hayrettin Bulan, partinin bir lideri olmayacağını ve başkanını kura ile belirleyeceklerini açıkladı.[28] Partinin 2015'te yapılacak milletvekili seçimlerine katılması hedefleniyor. Yine bir başka parti de "Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi" adıyla yapıldı, ancak parti kurucuları kendilerine ironi olarak "Çapulcu Halk Partisi" denebileceğini söylediler.[29]

Popüler kültürdeki yeri

Çapulcu kitapları

Gezi eylemlerinin ardından direnişi anlatan birçok kitap hazırlanmaya başlandı. Bunların bazıları yine "Çapulcu" terimlerini kullanan kitaplar oldu.

Çapulcu şarkıları

Gezi parkı eylemleri ile ilgili 150'ye yakın şarkı yapıldı. Bunların bir kısmı var olan parçalara yeni sözler yazılması biçiminde iken bir kısmı yeni basteler oldu. Şarkıların bir kısmı "Çapulcu türküsü", "Çapulcu senfonisi" gibi isimlerle anıldı.[33] Çapulcu isimli bazı şarkılar

Çapulcu mizahı

Gezi Parkı'nda başlayan ve tüm Türkiye'ye yayılan eylemlerde duvar yazılarında ve pankartlarda adeta bir yaratıcılık patlaması yaşandı.[59] Kullanılan sloganlardan bazıları:[60]

Çapuling

Gezi eylemleri sırasında bir duvar yazısı

Çapuling (İngilizce: Chapulling) 2013 Taksim Gezi Parkı protestoları sürecinde Başbakan Erdoğan'ın konuşmasında kullandığı ifade ile türeyen yeni oluşum.[61] İstanbul'un merkezindeki Gezi Parkı zeminlerinde oturarak eylem yapan barışçıl protestocuları ve marjinal grupları tanımlamak için kullandığı "çapulcu" sözcüğünün ardından türetilmiştir.

Arka plan

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan konuşması sırasında protestocular için

Çok açık net söylüyorum. Biz birkaç çapulcunun o meydana gelip halkımızı yanlış bilgilendirmek suretiyle tahrik etmesine pabuç bırakmayız. [...] Taksim'e cami de yapacağız. Herhalde ben bunun iznini gidip de CHP Genel Başkanı'ndan ve bu birkaç tane çapulcudan alacak değilim. Bunun iznini bize oy verenler verdi zaten.

dedi.[62][63]

NTV çalışanları "çapulculuk" yaptıklarını duyururken

Protestocular bu terimi hemen uyarlayarak kendilerini "çapulcu" olarak tanımlamaya başladılar. Gezi Parkı olaylarının uluslararası destekçileri "Ben de bir çapulcuyum" mesajlarıyla fotoğraflarını çektiler ve Türkiye'deki protestoculara hitaben sosyal medyada paylaştılar. Bu hareket, kendini "çapulcu" olarak niteleyen dilbilimci ve siyasi eleştirmen Noam Chomsky tarafından "her yer Taksim, her yer direniş" mesajıyla desteklendi.[64][65] Boyner Holding başkanı Cem Boyner de, harekete "ne sağcıyım ne solcu, çapulcuyum çapulcu" yazan bir pankartla destek verdi.[66]

Sözcük protestolar sürecinde, LMFAO'nun Party Rock Anthem ("Everyday I'm shuffling")[67] şarkısının sözlerine gönderme yapan "Everyday I'm çapuling" ilk olarak atılan bir[68] tweet ile gündeme gelmiştir.

Çapulcu söylemine tepkiler

Fethullah Gülen, yaptığı bir konuşmada, "eylemcilere çapulcu demeyin" açıklaması yaptı.[69] Gülen, açıklamasını insanların değişebileceği düşüncesine dayandırarak "Kim bilir sizin öyle diyeceğiniz insanlar bir gün o levsiyattan (kirli ve pis şeyler) sıyrılacak, nice yerlerde ne türlü kahramanlıklara imza atacaklardır" dedi.[70]

CHP lideri Kılıçdaroğlunun bir nikah töreninde yeni evlenen çiftlere "Bu iki çapulcuya ömür boyu mutluluklar, onlardan yeni çapulcular bekliyorum" demesi üzerine tepki gösteren hükümet sözcüsü Bülent Arınç "Çapulculuk özenilecek bir şey değil. Kimse çocuğunun çapulcu olmasını istemez. Milli eğitimin temel ilkelerinde çapulcu yetiştirmek var mıdır? Hangi değerlerimizin içinde olabilir. Siz bu sıfatı benimsediğinize göre kendiniz için de bu sıfatı uygun görüyor musunuz? Kızınız, oğlunuz var. Oların da çapulcu olmasını mı istiyorsunuz? Biz çapulcu değil, iyiyi, güzeli talep eden bir toplum istiyoruz." dedi.[71]

Ayrıca bakınız

Grafiti ve yazı görselleri

Kaynakça

  1. ↑ Nedir Ne Demek online sözlük, 05.06.2013'te erişildi.
  2. ↑ http://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/tdk-capulcunun-tanimini-degistirdi-haberi-74223
  3. ↑ http://www.radikal.com.tr/turkiye/tdk_capulcu_tanimini_degistirdi_mi-1136483
  4. ↑ http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.53826ec360bf43.11180950
  5. ↑ https://www.nisanyansozluk.com/?k=%C3%A7apul&lnk=1
  6. ↑ Pavet de Courteille, Dictionnaire Turc Oriental, Paris 1870.
  7. ↑ Son Devrin Din Mazlumları, Sabah gazetesi.
  8. ↑ 31 MART, Necip Fazıl, Son Devrin Din Mazlumları!
  9. ↑ Çapulcu tabirini ilk kullanan kim?, www.haber7.com, Esra Elönü.
  10. ↑ Özal, 26 yıl önce “Üç, beş çapulcu” demişti, Hasan Pulur, Milliyet gazetesi.
  11. ↑ "Üç beş tane çapulcu köşe yazarı..." haberi, http://www.haberturk.com, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  12. ↑ Bu milletin hizmetkârıyım haberi, Milliyet gazetesi, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  13. ↑ Recep Tayyip Erdoğan'ın Rumeli Türkleri Derneği Genel Kurulu'nda yaptığı konuşma, CNN Türk, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  14. ↑ Çapulcu tetikledi haberi, Hürriyet Gazetesi, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  15. ↑ Çapulcu Ethem! yazısı, Umur Talu, Habertürk, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  16. ↑ Bir park, birkaç ağaç ve üç beş çapulcu..., Defne Koryürek, Taraf gazetesi, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  17. ↑ Cem Boyner'in pankartı: Çapulcuyum çapulcu!, Radikal Gazetesi haberi, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  18. ↑ Zeki Demirkubuz sinemayı bıraktı!, http://www.gazeteciler.com, 6 Haziran 2013'te erişildi.
  19. ↑ "Adana'da 'Çapulcu Kütühanesi'". DHA. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160820120750/http://www.dha.com.tr/en-son-haber-adanada-capulcu-kutuphanesi-son-dakika-haberleri_481468.html. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
  20. ↑ "Chomsky’den ‘çapulcu’ desteği". Akşam gazetesi. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130729142308/http://www.aksam.com.tr:80/dunya/chomskyden-capulcu-destegi/haber-212842. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
  21. ↑ "‘Çapulcu’ tetikledi". Hürriyet gazetesi. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150619155846/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23429737.asp. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
  22. ↑ "Facebook'ta 'çapulcu' eylemi". timeturk.com. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160309020008/http://www.timeturk.com/tr/2013/06/04/facebook-ta-capulcu-eylemi.html. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
  23. ↑ 'Bu kararlı duruş çapulculara fırsat vermeyecektir', Zaman gazetesi, 22 Temmuz 2013'te erişildi.
  24. ↑ İşte Çapulculara destek verenler
  25. ↑ Oyuncuları yuhlayanlar eve gidip dizi izledi, Cengiz Semercioğlu, Hürriyet gazetesi
  26. ↑ Çapulculuk hareketinin Türkiye’nin geleceği için anlamı, Arzu Kaya Uranlı
  27. ↑ Çapulcular hareketi nasıl üçe bölündü, Sevilay Yükselir
  28. ↑ Çapulcular Partisi kuruluyor
  29. ↑ 'Çapulcu' partisi için başvuru yapıldı!
  30. ↑ Çapulcunun Gezi Rehberi - Eylem Aydın
  31. ↑ Çapulcuların Sosyal Medya Paylaşımları - Hasan Kargı
  32. ↑ Çapulcu - Bekir Öztürk
  33. ↑ capulcular.bandcamp.com, Çapulcu şarkıları, 22 Temmuz 2013'te erişildi.
  34. ↑ Çapulcu musun vay vay - Boğaziçi Caz Korosu
  35. ↑ Gaz Marşı - Çapulcular
  36. ↑ Çapulcu Senfonisi Çapulcu Türküsü
  37. ↑ Çapulcu Türküsü
  38. ↑ Çapulcu'nun Şarkısı - Serhad Raşa
  39. ↑ The Chapullers - Dinar Bandosu
  40. ↑ Chapulling in peace (John Lennon - Imagine) - Erdi Uçar
  41. ↑ Çapulcular oldu mu - Boğaziçi Caz Korosu
  42. ↑ Çapulcu Gundian
  43. ↑ Kesik Çayır Çapulcu Versiyon - Hacettepe Öğrencileri
  44. ↑ La Chapulita - Müge Zeren
  45. ↑ Ey Özgürlük & Do You Hear The People Sing - Çapulcular Korosu
  46. ↑ Usta - Chapullers
  47. ↑ Çapulcu Mustafa'nın Türküsü - Velvele
  48. ↑ Everyday I'm Çapuling!
  49. ↑ Güya - Nazan Öncel & Çapulcu Orkestra
  50. ↑ Çapulcuyum Çapulcu - Oktay Koçyiğit
  51. ↑ Şimdi İstanbul'da Olmak Vardı - New York'lu Çapulcular
  52. ↑ Parkımızı vermeyiz - Çapulcu Çocuklar
  53. ↑ Gezi Parkı İçinde Vurdular Beni - Boston'lu Çapulcular ve Deniz Ozçelik
  54. ↑ Çapulcuyuz - Eypio
  55. ↑ Chapuller's Anthem - Manic Pixie
  56. ↑ Chapullers Blues - Tuğrul Aray
  57. ↑ Çapulcular İktidara - Sol Major
  58. ↑ Panterkan - İnsanlığa Savaş Var
  59. ↑ Bet of Gezi!, Radikal gazetesi
  60. ↑ En deli, en şahane 20 gezi sloganı, Ahmet Hakan , Hürriyet gazetesi
  61. ↑ "What Is Capuling? 'Everyday I'm Çapuling' Turkish Protest Video Goes Viral". IB Times. 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160818131925/http://www.ibtimes.com/what-capuling-everyday-im-capuling-turkish-protest-video-goes-viral-1291541. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
  62. ↑ "Birkaç çapulcuya pabuç bırakmayız! Erdoğan çok sert!". medyafaresi. 2 Haziran 2013. http://www.medyafaresi.com/haber/109110/yasam-bir-kac-capulcuya-pabuc-birakmayiz-erdogan-cok-sert.html. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
  63. ↑ "Başbakan Erdoğan: CHP ve Çapulculardan İzin Alacak Değilim". 2 Haziran 2013. http://www.haberler.com/basbakan-erdogan-chp-ve-capulculardan-izin-alacak-4691532-haberi/. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
  64. ↑ "Gezi Park crackdown recalls 'most shameful moments of Turkish history,' says Chomsky". Hurriyetdailynews.com. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160428211054/http://www.hurriyetdailynews.com/Default.aspx?pageID=238&nID=48018&NewsCatID=341. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
  65. ↑ Log in om een reactie te plaatsen.. "Noam Chomsky de çapulcu oldu". Youtube.com. 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160518104601/https://www.youtube.com/watch?v=URjXx1eDJ0U. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
  66. ↑ "Cem Boyner'den, 'Ben de çapulcuyum' çıkışı". Hürriyet. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131021165006/http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23438303.asp. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
  67. ↑ Log in om een reactie te plaatsen.. "Everyday I'm Çapuling". YouTube. http://www.youtube.com/watch?v=Wt-OIDMNc6w. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
  68. ↑ https://twitter.com/berkcosar/status/341450590842392576
  69. ↑ http://alkislarlayasiyorum.com/
  70. ↑ Çapulcu tabirini kullanmayın, Hürriyet gazetesi
  71. ↑ Arınç: "Allah Bu Milleti Çapulcu Olmaktan Korusun", http://www.haberler.com/
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/23/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.