İbrahim Tsey
| İbrahim Tsey | |
|---|---|
| Doğum |
11 Ocak 1890 Şıncıye, Rusya İmparatorluğu |
| Ölüm |
7 Eylül 1936 (46 yaşında) Maykop, SSCB |
| Meslek | Yazar |
| Etnik köken | Batı Çerkesi |
| Vatandaşlık | SSCB |
| Dönem | 1913 - 1936 |
| Tür | Dram, Fabl |
İbrahim Tsey (Цэй Ибрахьим), özellikle dram yapıtlarıyla tanınan Çerkes yazardır. Batı Çerkes edebiyatının öncü adlarından biri olarak kabul edilir.[1]
Hayatı
11 Ocak 1890'da şimdiki Adigey Cumhuriyeti'nin Şıncıye (Щынджые) köyünde oldukça varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailenin Yekaterinodar (şimdiki Krasnodar) kentinde de evi vardı. Kentte kendisine özel öğretmenler tutularak eğitim alması sağlandı. Anadili Adigece dışında Rusçaça, Ukraynaca, Tatarca ve Türkçe öğrendi. Sınavlarını vererek Yekaterinodar'da eğitimine başladı. Çok geçmeden okuldan ayrılmak zorunda kaldı. Bu dönemde Sosyal Demokrat Parti'ye üye oldu.[2]
1913'te "Ana Düşman-Cehalet", "Yazık ki, o da bir aydın (Арыгущи интеллигент)" ve "Kuzey Kafkasya Müslümanlarının Yaşamından Kesitler" adlı makaleleri, St. Petersburg'da yayınlanan "Musul'manskaya gazeta"'da yer aldı. "Ne yapmalı?", "Zifiri Karanlık" (Ш1унк1ы), "Sahipsizler" (1ахьынчъэхэр) adlı yazıları da "Майкопское эхо"'da (Maykopskoye ekho), 1912-1916 yıllarında yayınlandı. 1914'te Musul'manskaya gazeta'da yayınlanan "Otomobil" yazısı nedeniyle,gazetenin o nüshası toplatıldı ve gazeteye 300 ruble ceza kesildi. Yazıda Adige soylularının Rus memurlarına karşı tavırları eleştiriliyordu.
1917 Ekim devrimi ile birlikte yöneticiliğe köyünden başladı. Sonunda Kuban-Karadeniz Oblastı Devrim Komitesi Dağlılar (Adige ve diğer yerliler) Bölümü kurucularından biri ve bölümün sekreteri oldu.[2] Bu arada "Yalnız Adam" (шъхьэзакъу) ve "Fatma'nın Sevinci" adlı öyülerini üç dilde (Adigece, Rusça ve Ukraynaca) yazıp yayınladı. Ayrıca dram yazarlığına ve tiyatroya büyük önem veriyordu. 12 dram yapıtı, tek perdelik birkaç piyes ve uyarlamalar yazdı.
1933'te Adige Tiyatro Okulu'nu açtı ve okula müdür ve öğretmen oldu.[3] Piyesler yazdı, birçok öğrenci yetiştirdi ve kendisi de oyunlarda yer aldı.[4]
İbrahim Tsey, birçok söylentisini derleyip yazıya geçirdi. Örneğin "Koç'as (Къок1ас)" dramı, "Yalnız Adam (Шъхьэзакъу)" uzun öyküsü ve şiirleştirilmiş "Tavşanın Cenaze Yemeği (Тхьак1умк1ахьым ихьадэ1ус" masalı folklorik kaynaklıydı. Öte yandan "Ülkemiz (Тихэгъэгу)", "Adigey Oblastı Marşı", "Ekim Devrimi ve Zavallı Adige Evladı" adlı şiirleri de yayınlandı.
Tsey; "Yalnız Adam"'daki Tlımaf (Л1ымаф) tiplemesinde, "Hantsık'u-Hadje (Хьанц1ык1у-Хьаджэ)" romanında ve 1928'de yazdığı "Yahu (Жъэу)" şiirinde Çerkes Sürgünü konusunu işledi. Fablleri, "Fables de Tsey İbrahim (İbrahim Tsey'in Fablleri)" adıyla derlenerek 1939 yılında Paris'te yayınlandı.
Adige tiyatrosunun kurucusu ve ilk Adigece dram yazarı olması nedeniyle, Maykop'taki Adige Ulusal Tiyatrosu'na "İbrahim Tsey Adige Ulusal Tiyatrosu" adı verildi.[5][6][7]
İbrahim Tsey, 7 Eylül 1936'da Maykop'ta öldü. Vasiyeti üzerine köyünde toprağa verildi.
Kaynakça
- ↑ "Краткая литературная энциклопедия [Kısa bir yazınsal ansiklopedi]". 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160820151355/http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke8/ke8-3821.htm.
- 1 2 Şeleho, Abu (Ocak 2005). "İnsani değer ölçüleri". 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140531123806/http://www.cerkes.net/makaleler/insani-deger-olculeri-t12818.html. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013.
- ↑ Yıldız Hapi, Cevdet. "Adigey Cumhuriyeti (Adige Respublik) - 3". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306131601/http://circassiancenter.com/cc-turkiye/turizm/adigey/06-adigeulkesi-3.htm. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013.
- ↑ Yemt’ıtl, Razyet (6 Aralık 2011). "Adige Kadınının Yolu". Adige maq. http://cherkessia.net/makale_detay.php?id=3209. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013.
- ↑ Kukan, Murat (28 Nisan 2007). Adige tiyatrosu 70 yaşında. circassiancenter.com ile görüşme. http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/sanat/tiyatro/001_adigetiyatrosu70yasinda.htm. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013.
- ↑ Yemtıtl, Nurbıy (14 Kasım 2012). "Tiyatronun 75. yılı nasıl olacak?". 8 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130808000442/http://adygvoice.ru/newsview.php?uid=8581. Erişim tarihi: 23 Şubat 2013.
- ↑ Yıldız, Muharrem (2006). Dünden Bugüne Kafkasya. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları. ISBN 9750036875.