İki Müzisyen Kız

İki Müzisyen Kız

Sanatçı	Osman Hamdi Bey
Yıl	1880
Tür	Tuval üzerine yağlıboya
Boyutlar	58 cm × 39 cm (23 in × 15 in)
Konum	Pera Müzesi, Beyoğlu, İstanbul

Frederic Leighton tarafından 1877 yılında tamamlanan Müzik Dersi isimli eser İki Müzisyen Kız ile benzer bir temayı ele alır. Bu eser, Osman Hamdi Bey ve batılı bir meslektaşının konuyu ele alışlarını karşılaştırmak için iyi bir örnektir.

İki Müzisyen Kız, Osman Hamdi Bey'in 1880 yılında tamamladığı tablosudur. Eser şu anda İstanbul'daki Pera Müzesi'nde sergilenmektedir. Eserde, iki genç Osmanlı kadını geleneksel Türk müzik aletleri çalarken resimlenmiştir.

Tablo ilk olarak 1880 yılında düzenlenen Paris Salonu'nda sergilendi.^[1]

Resim

İçerik

Tabloda yer alan mekân, Bursa Yeşil Camii'deki namazgâh bölümüdür. Bu bölümün girişinde tambur ve def çalan iki genç kız durmaktadır. Tambur çalan kız ayakta durmakta, def çalan ise oturmaktadır. Ayakta duran kızın üzerinde krem rengi üzerine altın sarısı desenler olan bir entari ve aynı kumaştan bir şalvar vardır. Saçlarına ise mavi bir yemeni bağlanmıştır. Oturan kızın üzerinde ise mavi üzerine altın sarısı renginde şeritler olan bir üç etek vardır.^[2] Bu kızın saçlarında gene altın sarısı renginde bir yemeni görülür.

Eserde camide bulunan halılar, kakmalı ahşap eserler, taş oymacılığı ürünü mermerler ve çini gibi Osmanlı motifleri yer alır.^[3]

Açıklama

Osman Hamdi Bey resim kariyeri boyunca sık sık iç mekanlarda Osmanlı kadınlarını resimledi. Örneğin, 1879 tarihli Kahve Ocağı isimli tabloda uzun bir çubukla tütün içen eşine Türk kahvesi ikram eden bir kadını, 1880 tarihli Haremde isimli tabloda ise haremde vakit geçiren ve o an birbirleriyle ilgilenmeyen dört kadını betimledi. Ressamın 1880 yılında tamamladığı bir diğer tablo olan Kuran Okuyan Kız'da ise evinin içinde Kuran okuyan bir kız vardır.

Avrupa’da oryantalist resimler genelde Doğu insanını hiçbir şey yapmayan, tembel ve yabanıl olarak yansıtmaktaydı. Avrupalı ressamların gözünde Doğu dünyasının kadınları ise daha çok harem sahnelerinde bir obje kimliğiyle ön plana çıkmıştı.^[4]

Ressam, kadın figürleri çizdiği tüm bu eserlerde batılı meslektaşlarından farklı olarak cinselliği ön plana çıkarmak yerine kadınları giyinik resimlemeyi tercih etti. Bu tablolardaki Osman Hamdi kadınları, yeteneklerinin ve birey olduklarının farkında, öğrenmeye ve kendini geliştirmeye istekli insanlardır.^[3] İngiliz ressam ve heykeltıraş Frederic Leighton'ın oryantalist tarzda yaptığı Müzik Dersi isimli tablo İki Müzisyen Kız ile aynı temadadır. Bu eserde oryantalist kıyafetler giymiş iki kadından yaşça büyük olan küçük olana enstrüman çalmayı öğretmektedir. Her iki tabloda da geleneksel doğu enstrümanların incelikli çizimi dikkat çeker.^[5]

Osman Hamdi Bey’in resimleri bir anlamda Batı’nın oryantalizmine bir tepkidir. O, kendi içinden çıktığı kültürü tüm gerçekliğiyle ifade etmiştir. Resimlerin çoğunda yaşadığı toplumun ve coğrafyanın kültürüne ait önemli mesajlar vardır. Bu mesajlar kompozisyonlarında kullandığı objeler tarafından yansıtılır.^[4]

Osman Hamdi Bey, İki Müzisyen Kız'da kullandığı mekan olan Yeşil Camii'nin namazgâh bölümünü, on yıl sonra 1890'da tamamladığı Bursa Yeşil Camii isimli eserinde de kullandı.^[6] İki Müzisyen Kız'ın aksine bu tabloda iki erkek vardır. Erkeklerden biri sol taraftaki merdivenlerin basamağına oturmaktadır ve ayakta duran diğer erkekle sohbet etmektedir.

Üslup olarak hocası Gerome’un da benimsediği akademik tarzı sürdürmüş ancak seçtiği konularda, Osmanlı’ya özgü iç mekanlar, objeler ve kıyafetlerin çevrelediği sahnelerde, Osmanlı insanının okuyan, tartışan, düşünen kimliğini vurgulamıştır. “İlahiyatçı”, “Cami Kapısı Önünde Konuşan Hocalar”, “Silah Tacirleri” gibi çalışmalarında Osman Hamdi resminin bu ana teması izlenir.^[4]

Osman Hamdi Bey'in Sanat Anlayışı

Çok yönlü bir kişiliğe sahip olan Osman Hamdi’nin üzerinde durulması gereken yönlerinden biri de ressamlığıdır. Zamanımızda daha çok ressam Osman Hamdi olarak tanınır. Özellikle figürlü kompozisyonlar ve portreler yanında peyzajlar, natürmortlar, karakalem portre ve desenler yaptı Türk resmine figürlü kompozisyonu getirdi, bu konuda öncü oldu. Akademik doğrultuda büyük boy figür ve figürlü kompozisyonlar ortaya koyan Osman Hamdi hocası Gérôme’un etkisinde kaldı ve oryantalist tarzda resimler yaptı. Tablolarında yakın olduğu şarkiyatçılardan farklı olarak Doğu’nun, özellikle Türk sanatının güzelliklerini yansıttı. Figürleri kendine güvenen, dik duran, düşünen biçimde resmeden ve kompozisyon içinde dikkati çekecek özellikte bulundukları ortama uygun kıyafetlerde ele aldı. Değişik giysileri resmedişinde 1873 Viyana Sergisi’ne gönderilen “elbise-i Osmâniyye”nin büyük etkisi oldu. Bazı tablolarında seyircinin dikkatini figürlerin kıyafetine, hareketlerine çekmek istediği sezilse de onun asıl üzerinde durduğu, mimari elemanlar, özellikle de mimariyle ilgili onu tamamlayacak dekorasyonlar oldu. Tablolarında bazen mimariyi fon olarak kullanıp figürü ön plana aldı, bazen mimariyi ele alıp figürü bunun içine yerleştirdi. Türbe ve cami kapıları, bunların üzerindeki yazıtlar, ağaç ve taş işlemeleri, duvarlardaki çini süslemeler, hatlar, parlak kumaşlar, sedef kakmalı, fildişi ve kemikten yapılmış mobilyalar, buhurdanlıklar, şamdanlar, yağlıklar, miğferler, kılıçlar ve silâhları büyük bir gözlem sonucu doğru bir çizgide ve titiz bir teknikte resmetti. Osman Hamdi’nin birbiriyle ilişkisi olmayan öğeleri bir düzenleme içinde bir arada ele aldığı görülür. Erkek figürlerinde çeşitli pozlarda kendi fotoğraflarını da kullandı. Bazan bir tabloda değişik giysi ve duruşlarda ikili ya da üçlü görünümlerde yer aldı. Kadın konusunu Türk resminde ilk ele alan kişi oldu ve kadını yalnızca portre olarak değil aynı zamanda günlük yaşamın içinde erkeğe eşit bir konumda resmetti.

Dipnot

Osman Hamdi Bey'in kardeşi İsmail Galib’in 4. kuşaktan torunu ^[7] Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Edhem Eldem'in "Making Sense of Osman Hamdi Bey and his Paintings, in: Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World" adlı eserini inceleyebilirsiniz.

Mustafa Cezar'ın "Sanatta Batı'ya Açılış ve Osman Hamdi" adlı kitabını inceleyebilirsiniz.

Galeri

• 
  Osman Hamdi Bey'in Kahve Ocağı isimli tablosunda bir karı koca iç mekanda resimlenmiştir. (1879)
• 
  Dört kadının iç mekanda betimlendiği Haremde isimli tabloda tıpkı İki Müzisyen Kız'da olduğu gibi çini ve halı desenleri gibi detaylar dikkat çeker.
• 
  Kuran Okuyan Kız (1880)

Kaynakça

• Cherry, Deborah; Helland, Janice (2006) (İngilizce), Local/global: Women Artists in the Nineteenth Century, Ashgate Publishing, ISBN 9780754631972 
• Netton, Ian Richard (2013) (İngilizce), Orientalism Revisited: Art, Land and Voyage, Routledge, ISBN 9780415538541 
• Shaw, Wendy M. K. (2011) (İngilizce), Ottoman Painting: Reflections of Western Art from the Ottoman Empire to the Turkish Republic, I.B.Tauris, ISBN 9781848852884 

Notlar

1. Cherry & Helland 2006, s. 97
2. Harmankaya, Hatice. "Osmanlı Dönemi Oryantalist Resimlerde Görülen Kadın Figürleri ve Giyim Özellikleri". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304223401/http://www.iscsjournal.com/Makaleler/1272823822_si3_65_344.pdf. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2016. 
3. "Pera Müzesi Blog: İki Müzisyen Kız" (Türkçe). Pera Müzesi. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150906024754/http://blog.peramuzesi.org.tr/haftanin-eseri/iki-muzisyen-kiz/. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016. 
4. http://www.gazetebilkent.com/2014/06/10/eskihisarda-bir-arkeolog-ve-ressam-osman-hamdi/
5. Netton 2013, s. 123
6. Shaw 2011, s. 73
7. http://www.evrenselkultur.com/2015/05/osman-hamdi-beyin-kayip-tablosu-iktidarin-yaratilisi/