Şahane Züğürtler (oyun)

Şahane Züğürtler
"Tovaritch"

ABD'de "The Crowded Kitchen Players"ın sahnelediği "Tovaritch" oyununun afişi

ABD'de "The Crowded Kitchen Players"ın sahnelediği "Tovaritch" oyununun afişi
Yazar Jacques Deval
Karakterler General Mikhaïl Ouratieff
Tatiana Ouratieff
Bay Arbeziah
Gorotchenko
Mme Arbeziah
Augustine
İlk gösterim 13 Ekim 1933
İlk gösterildiği yer Théâtre de Paris (Fransa)
Ülke Fransa Fransa
Orijinal dil Fransızca
Konu Artık yıkılmış olan Rus aristokratlarının demode değerlerini irdeliyor
Tür Komedi
Zaman ve mekân 1920'lerin[1] Paris'i

Şahane Züğürtler (Fransızca özgün adı: Tovaritch), Fransız bulvar tiyatrosunun öncülerinden aktör, yazar ve yönetmen Jacques Deval'in 1933'te yazdığı komedi tarzındaki tiyatro oyununun Türkiye'deki adı.

Oyunun özgün adı olan "Tovaritch" (товарищ) Rusçada "yoldaş" anlamına gelmektedir. 1920'lerin[1] Paris'inde geçen oyun, Bolşevik Devrimi sonrasında Rusya'dan kaçarak Paris'e yerleşen soylu Ouratieff çiftinin fakirliğe düştükleri için bir zengin konağında uşak ve hizmetçi olarak çalışmaya başlamaları üzerine kurulmuştur. Yeni görevlerini hakkını vererek yapan çiftin asıl kimlikleri ortaya çıkınca onları daha zorlu şartlar bekler.

İlk gösterimi 13 Ekim 1933'te Fransa'da "Théâtre de Paris"te yapılan oyun, Türkiye'de ilk kez 22 Ekim 1963'te Asude Zeybekoğlu'nun Türkçe çevirisiyle Dormen Tiyatrosu tarafından sahnelenmişti[2]. Oyun daha sonra birkaç kez sinemaya ve televizyona uyarlanmıştır. Bu sinema uyarlamalarında bir tanesi de yine Türkiye'de yapılmıştır.

Konusu

Tiyatro oyununda olaylar 1920'li yılların Paris'inde geçer. Rus aristokratlar Prens Mikhaïl Ouratieff ve eşi Grandüşes Tatiana Ouratieff Bolşevik Devrimi'nden sonra Rusya'dan kaçarak Paris'e yerleşmişlerdir. Prens Çar'ın kendisine emanet ettiği 4 milyar frankı Fransa Merkez Bankası'nda kendi adıyla muhafaza etmektedir. İhtilalden kaçırılmış bu büyük servetin kuruşuna dokunmaları mümkün değildir, zira günün birinde çar idareyi tekrar ele geçirirse bu para ülkenin kalkınmasında ve asillerin yeniden ülkeye dönüşü için kullanılacaktır. Ancak Rusya'da bekledikleri karşı devrim bir türlü gerçekleşmeyince aristokrat çift otel borçlarını dahi ödeyemez duruma gelir. Satacak bir şeyleri kalmayınca başvurdukları ufak tefek hırsızlıklar da onların karınlarını doyurmaya yetmez. Sonunda hiç alışık olmadıkları bir şeyi yapmaya karar verirler: Çalışmak!

Bir gazete ilânından buldukları işe başvururlar. İlânı veren Fransız sosyalist milletvekillerinden birinin konağında takma isimlerle uşak ve hizmetçi olarak çalışmaya başlarlar. Sonradan görme işverenlerine kendilerini sevdiren çift önceleri geçmişleriyle ilgili pek renk vermezler ama burada karşılaştıkları Lady Carrigan'la olan temasları asıl kimliklerini ortaya çıkartır. Verilen başka bir davette İhtilâl hükümetinin temsilcisi Sovyet petrol bakanı Gorotchenko da onları tanır. Rusyadayken de onlara çok çektirmiş olan Gorotchenko, prensten 4 milyar frankı geri ister. Prensi ikna etmek için de onun yurtseverlik duygularına hitap eder. Bu parayı vermezse yabancılara borçlanmış olan İhtilâl hükümeti Bakü petrollerinin işletim hakkını uzun bir süreliğine yabancılara devretmek zorunda kalacaktır.

Ailenin çocukları Georges ve Augustine bir süre sonra Prens'le karısına âşık olurlar. Bir dizi karmaşık ve gülünç olaydan sonra yurtsever bir insan olan prens, banka hesabındaki çara ait parayı komünist Rusya'nın Petrol Bakanı Gorotchenko'ya vermeyi kabul eder. Prens Ouratieff ve karısı Grandüşes Tatiana yaşamlarının geri kalanını fakir ama mutlu olarak geçirmeye karar verirler[1][2].

Karakterler

Sahne uyarlamaları

Dormen Tiyatrosu temsili

Dormen Tiyatrosu'nun sahneye koyduğu "Şahane Züğürtler" (Tovaritch) için Milliyet gazetesine verilmiş bir gazete ilânı.

Jacques Deval'in 1933 tarihli komedisi "Tovaritch" Türkiye'de ilk kez 22 Ekim 1963'te Haldun Dormen'in kurduğu Dormen Tiyatrosu tarafından sahneye konmuştu. Müzikal olmamakla birlikte bu oyun müzikli tiyatro tarzındaydı. Oyunda şarkıları Ayfer Feray söylüyordu. Kostümleri o tarihte Haldun Dormen'in eşi olan Betül Mardin tasarlamıştı. Ayfer Feray ve Nisa Serezli oyunlarıyla "İlhan İskender Tiyatro Armağanı"nı kazandılar[1][5].Oyunu Türkçe'ye çeviren Asude Zeybekoğlu oyunun adını "Şahane Züğürtler" yapmıştı.

Gerçeğe uygun olması için İstanbul'daki Beyaz Ruslar'la konuşulmuş, Paris'ten orijinal kostümler temin edilmiş, Ayfer Feray "Oçi Çorniye" (Rusça: Очи чёрные, çeviri: Siyah gözler) şarkısı için gitar çalmayı öğrenmiş, Başar Sabuncu ve Haldun Dormen beş hafta eskrim dersi almışlardı. Nedense şarkı için bir balalayka temin edilememiş, onun yerine gitar kullanılmıştı. Türkiye'de yaşayan yaşlı Beyaz Ruslar hemen her gece oyuna gelerek yaşlı gözlerle oyunu izlemişler, ve Haldun Dormen'e onlara eski günleri hatırlattığı için teşekkür edip oyunla ilgili küçük önerilerde bulunmuşlardı[1].

Haldun Dormen'in yakın çevresinin, "bu oyun Dormen Tiyatrosu'nun sonu olacaktır" şeklindeki öngörülerinin tersine "Şahane Züğürtler" tiyatroyu kurtaran oyun olmuştu. Hemen tutan ve ilk geceden itibaren kapalı gişe oynamaya başlayan oyun sayesinde bütün borçlar ödenmiş, tiyatronun bir yıldır sarsılan prestiji düzelmişti. "Şahane Züğürtler" bir yıl kadar gösterimde kalmuş, 280 kez sahnelenmişti[6]. 15 kişiden oluşan topluluk Ankara ve İzmir Fuarı turneleri de dahil neredeyse tüm Anadolu'da temsiller verdi. Oyun artık Dormen Tiyatrosu'yla özdeşleşmişti. Dormen Tiyatrosu 16 Ocak 1991 yılında oyunu yeniden sahnelemeye başladı, bu temsiller de 9 Ekim 1994'e kadar sürdü.

Fransız Jacques Deval'in 1933'te yazdığı "Tovaritch" adlı tiyatro oyunu Türkiye'de 1963 yılının Ekim ayında Dormen Tiyatrosu tarafından Asude Zeybekoğlu'nun Türkçe çevirisiyle "Şahane Züğürtler" adıyla sahnelenmişti. Ayfer Feray, Haldun Dormen, Suna Keskin ve Başar Sabuncu oyunun bir sahnesinde.

Orijinal kadro 1963'teki orijinal kadro şöyleydi:

Oyuncular (sahne alış sırasına göre):[3]

Sinema uyarlamaları

Kaynaklar

  1. 1 2 3 4 5 Dormen, Haldun (1995) (Türkçe). Sürç-ü Lisan Ettikse. Remzi Kitabevi. s. 362.
  2. 1 2 "Dormen Tiyatrosu'nda Şahane Züğürtler". Perde dergisi 1: 18. Kasım 1963.
  3. 1 2 Ay, Lütfi (Aralık 1964). "Tiyatro / Şahane Züğürtler". Akis dergisi 28: 29.
  4. ↑ "Düşes petrovna (1937) "Tovarich"/Trivia" (İngilizce). IMDb. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160415141326/http://www.imdb.com/title/tt0029685/trivia?ref_=tt_trv_trv. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2013.
  5. ↑ Milliyet, Gazetesi (13 Ekim 1964). ""İskender" Armağanını Feray, Serezli ve Yıldırım Önal kazandı". s. 7. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=%C5%9Fahane%20z%C3%BC%C4%9F%C3%BCrtler&isAdv=false. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
  6. ↑ Milliyet, Gazetesi (26 Eylül 1964). "Züğürtlüğün böylesine can kurban". s. 6. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Ara.aspx?araKelime=%C5%9Fahane%20z%C3%BC%C4%9F%C3%BCrtler&isAdv=false. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
  7. ↑ "Düşes petrovna (1937) /"Tovarich" (original title)" (İngilizce). IMDb. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917152716/http://www.imdb.com/title/tt0029685/?ref_=ttmc_mc_tt. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2013.
  8. ↑ "Şahane Züğürtler" (Türkçe). www.sinematurk.com. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160917152740/http://www.sinematurk.com/arama/?a=%C5%9Eahane+Z%C3%BC%C4%9F%C3%BCrtler. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2013.
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/17/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.