Aclunî

Ebü’l Fida İsmail b. Muhammed b. Abdilhadi b. Abdulgani el-Cerrahî el-Aclûnî
Doğum 1676
Aclun, İrbit [günümüzde Ürdün]
Ölüm 1749
Şam
Milliyeti Arap
Dalı Hadis, Tefsir, Fıkıh, Arap dili, Matematik, Usul, Mantık
Doktora hocası
  • Şeyh Ebu’l Mevâhib
  • Muhammed el Kâmilî ed Dımeşkî
  • İlyas el-Kürdî
  • Abdulganî en-Nablusî ed-Dımeşkî
  • Yunus el-Mısrî
  • Abdurrahman el-Mücled ed-Dımeşkî
  • Abdürrahim el-Kâbilî el-Hindî
  • Ahmed el-Gazzî ed-Dimeşkî
  • İsmail Hâik
  • Nureddin ed-Desukî ed-Dimeşkî
  • Osman el-Kattân ed-Dimeşkî
  • Osman eş-Şeyh Şum'a ed-Dimeşkî
  • Abdülkadir et-Tağlibî el-Hanbelî
  • Abdülcelil Ebi’l Mevahib
  • Abdullah el-Aclunî

Aclunî (d. 1676, İrbit - 1749, Şam), Hadis alanında adını duyurmuş Arap âlim ve bilim adamı.

Acluni'nin en önemli eseri olan Keşfü’l Hafâ ve Müzîlu'l İlbâs, uydurma hadisleri-hadis biliminde bunlara mevzu hadis denmekte- ve hadis zannedilen sözleri topladığı için çokça tartışılmıştır.

Tam adı 'Ebü’l Fida İsmail b. Muhammed b. Abdilhadi b. Abdulgani el-Cerrahî el-Aclûnî' olan alim 1676'da (h.1087), Amman'ın yakınlarındaki İrbit şehrinin güneyindeki Aclun'da doğmuştur.[1] 'Cerrâhi' nisbesini soyunun meşhur sahabi Ebû Ubeyde b. Cerrah'a ulaşmasından dolayı almıştır.

Acluni, küçük yaşlarındayken hâfız olmuş, 13 yaşındayken Şam'a gitmiş ve bu şehirde yetişmiştir.[2] Hadis, fıkıh, tefsir, Arapça, matematik, usul ve mantık gibi bilim dallarında tahsil yapan Acluni'nin, Şam'da ders aldığı başlıca hocaları şöyledir: Şeyh Ebu’l Mevâhib, Muhammed el Kâmilî ed Dımeşkî, İlyas el-Kürdî ed-Dımeşkî, Abdülganî en-Nablûsî ed-Dımeşkî, Yunus el-Mısrî, Abdurrahman el-Mücled ed-Dımeşkî, Abdürrahim el-Kâbilî el-Hindî, Ahmed el-Gazzî ed-Dimeşkî, İsmail Hâik, Nureddin ed-Desukî ed-Dimeşkî, Osman el-Kattân ed-Dimeşkî, Osman eş-Şeyh Şum'a ed-Dimeşkî, Abdülkadir et-Tağlibî el-Hanbelî, Abdülcelil Ebi’l-Mevahib, Abdullah el-Aclûnî.

Acluni, 1706 yılında İstanbul’a gitmiş, bir sene sonra Osmanlı Devleti tarafından daha önce ders aldığı hocası Yunus el-Mısri’nin vefatından boşalan Şam Emevi Camii müderrisliğine tayin edilmiştir. Vefatına kadar kırk yılı aşkın bir müddetle bu görevi yürütmüştür.

Aclunî'nin, Şam dışında yer alan bölgelerdeki ders aldığı hocalar ise: Muhammed Halil el-Makdisî, Muhammed Şemsüddin el-Hanefî er-Remlî, Abdullah b. Sâlim el-Mekkî el-Basrî, Tacüddin el-Kal'î, Muhammed eş-Şehîrî, Muhammed el-Velîdî, Muhammed el-Mekkî, Yunus ed-Demirtâşî el-Mısrî el-Mekkî, Ebu Tâhur el-Kûrânî el-Medenî, Ebu’l Hasan es-Sindî el-Medenî, Muhammed bin Abdirrasûl el-Berzencî el-Hüseynî el-Medenî, Ahmed en- Neclî el-Mekkî ve Ayasofya Cami'nde imamlık yapmış olan Süleyman b. Ahmed er-Rumî'dir.

Aclunî, Şafii fıkhı konusunda uzmandı ayrıca şiir ve edebiyata da ilgi gösterdiği yazdığı şiirlerden anlaşılmaktadır.

1749’da (h.1162) Şam'da vefat etmiştir.[3]

Eserleri

  • Keşfü’l Hafâ
  • İkdü'l Cevâhiri's Semîn fî Erba'îne Hadîsen min Ehâdîsi Seyyidi'l Mürselîn: 'Eva’ilü’l Aclûnî' ve 'el-Erba’ûne'l Aclûniyye' diye de bilinen bu eser kırk ayrı kitaptan alınan kırk hadisi ihtiva etmektedir. Kahire'de 1322'de basılan eserin başka birçok baskıları da vardır. Eserin Cemaleddin el-Kasımî tarafından yapılan el Fazlü’l Mübin ‘alâ ‘İkdi'l-Cevheri's-Semin adlı şerhini Asım Behçet el-Beytar neşretmiştir. (Beyrut1403/1983)
  • Hilyetü Ehli'1-Fazl: Hocalarının hayat hikayelerini anlattığı bu eserin Süleymaniye Kütüphanesi'nde (Darulmesnevi, nr. 63) altmış sekiz sayfalık bir nüshası bulunmaktadır.[4]
  • Şerhu'l Hadisi’l Müselsel bi'd Dımaşkıyyîn: Bu eser bazı kaynaklarda İkdü’l Cevheri’s Semîn bi Şerhi’l Hadisi’l-Müselsel bi’d Dımeşkıyyîn olarak geçmektedir.
  • el-Feva'idü'd Derâri fi Tercemeti'l İmam el-Buhari: Eserin bir nüshası İskenderiye Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.(bk. GAL, II, 399).
  • Şezerrü’r Ravzil'l Bedi’l Müdrik fi Ziyareti's Seyyide Zeyneb ve Seydi Müdrik: İskenderiye Kütüphanesi'nde bir nüshası bulunan eserin (bk. GAL, II, 399) adı Hediyyeü'l-Arifin ve Silkü'd-Dürer’de Urfü'z-Zerneb bi Tercemeti Seydi Müdrik ve es-Seyyide Zeyneb şeklinde geçmektedir.
  • Nasihatü'l-İhvan fima Yete’alleku bi-Receb ve Şa’ban ve Ramazan.

  • Tuhfetü Ehli’l-İman fîmâ yeteallakü biReceb ve Şaban veRamazan.
  • İzâ’etü’l-Bedreyn fi Tercemeti’ş-Şeyhayn.
  • el-Ecvibetü’l Muhakkaka an Es’ileti’l Müferraka
  • el-Kevâkibü’l-Münîra’l-Müctemia fî Teracimi’l-Eimmeti’l-Erba'a.
  • el-Fevâidü’l-Muharrara (Mücerrede) bi Şerhi Mesûgâtü’l-İbtidâi bi’n-Nekira
  • Feyzü'l Cârî: Yarım kalmış bir Sahih-i Buhari şerhidir. Daha önceki Buhari şerhlerinin bir nevi özeti mahiyetinde olan eseri Aclûnî 1153 yılında yazmaya

başlamıştır. Ancak müellifin vefatı sebebiyle “Kitabü't-tefsir”de kalmştır. Sekiz cildi tamamlanmştır.

  • İstirşadü'l-Müsterşidîn
  • Esne'l-Vesâ'il bi-Şerhi’ş-Şemail
  • Fethü’l-Mevle’l-Celîl ala Envâri’t-Tenzîl lil-Beydâvî
  • İs'âfü’t-Talibîn bi tefsiri’l-Lâhi’l-Mübîn
  • İkdü’l-Leâlîbi Şerhi munfericetü’l-Gazâlî
  • ed-Dürerü’l-Fâhira
  • el-İ'lâm bi ŞerhiEhâdisiSeyyidi’l-Enâm
  • Tâcü’l-Mülüki’n-Nefsi bi tercemeti’l İmâm Muhammed b. İdris, ez-Zâhiriyye, 3481, Tarih 732, 74 sayfa, h. 1281, Müellifin nüshasından nakledilmiştir.
  • İbretnâme
  • Hibâtü’s Seniyyât fi Tebyîni’l Ehâdisi’l Mevzuât

Kaynakça

  1. Bostan, İdris, “Aclûn mad.”, DİA, T.D.V. Yay., İstanbul 1988, s. 326.
  2. Muradî, Silkü’d Dürer, I, 260.
  3. Murâdî, Silkü’d-Dürer, I, 259; Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l Arifin, I, 220-221; Ziriklî, el A'lâm, I, 325;Yıldırım, Ali, “Aclûnî mad.”, DİA, I, 327.
  4. Ayrıca eserin Atrıca Riyad Üniversitesi (el-Mektebetü’l-Abbâiyye bi’l-Basra, c/138, h. 1150 mukabele ile takyid edilmiş, h.1151), Diyarbakır (b/1767, 74 sayfa), Âşır Efendi (4/37, 64-114 sayfa, h. 1209), Dârü’l-Mesnevî (63, 68 sayfa), Dârüs’s-Saddam (S 8699, 137, h. 1210) ve el-Hizânetü’t-Teymûriyye (Mustalah 60, h. 1152) yazmaları bulunmaktadır. (Zirikli, el-Alam, I, 325; Karabulut Ali – Karabulut, Ahmet, Mu’cemü’t-Târihi’t-Türâsi’l-İslâmî, I, 673.)
This article is issued from Vikipedi - version of the 8/13/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.