Afşın

Afşın Abbasi Devleti hükümdarı halife Mutasım’ın baş komutanı. Asıl adı Hayder bin Kâvus olup, Afşin de denir.

Kişiliği

Doğum tarihi meçhuldur. Kendisi Uşrusana beylerinden olduğu bilinmektedir ve Afşın kelimesi özel bir ismi değilde Uşrusana beylerin sıfattır.^[1] Kendisi İrani asıllıdır.^[2][3][4][5] Abbasi hükümdarı Memun zamanında kendi isteğiyle Kelime-i Şehadet getirerek müslüman olmuş ve ordusuyle birlikte Abbasi hükümdarı Memun'un ordusuna katılmıştır. Afşın'ın gulam ordusuna "Türk Birliği" dendi ve bu ordu ölene kadar halifeye hep sadık kaldı. Afşın'ın ölümünden sonra bu ordu dağıldı.

Yaşamı

Abbasi hükümdarı Mutasım’ın Mısır ve Suriye valiliği sırasında birlikte bulundu ve birliğiyle Mısır'da patlak veren ayaklanmaları bastırdı. Afşın'ın en önemli askeri başarısı uzun zaman Azerbaycan'da sorun çıkaran Bâbek Ayaklanması'nı bastırmasıdır. Üç yıllık kanlı mücadelelerden ve savaşlardan sonra 837 yılında Hurremi Babek'i tutsak ederek Abbasi ili Samarra’ya getirdi ve bu başarısı Müslüman dünyasında büyük sevince neden oldu. 838 yılında hükümdar Mutasım’ın da katıldığı Amorium seferinde kendi ordusu Türk birliğine komuta eden Afşın bu seferin başarıya ulaşmasında önemli rol oynadı. Bâbek Ayaklanması'nı desteklemek üzere doğuya ilerleyen Doğu Roma ordusu Ankara yakınlarında Afşın'ın ordusu tarafından yenilgiye uğratıldı ve Ankara Arap İmparatorluğu'nun eline geçti.

Korkusuz savaşçılar olan Türk birliğinin yaptığı cesurca saldırı düşmanın bozulup kaçmasına neden olmuştu. Bütün bu başarıları rakipleri tarafından kıskanıldı. Çeşitli iftiralar ile hükümdarın gözünden düşürüldü ve hapse atıldı. Yapılan mahkemede suçsuz yere suçlandı. Bazı asileri kışkırttığı ve kendisinin müslüman olmadığı ileri sürüldü. Mahküm edilen Afşın hapishanede aç bırakılarak 841 yılında öldürüldü.

Dipnotlar

1. Kramers, J.H. "Usrūshana." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007
2. D. Pipes. Turks in Early Muslim Service — JTS, 1978, 2, 85—96. excerpt:"Although two classical sources claim him a Turk, he came from Farghana, an Iranian cultural region and was not usually considered Turkish"
3. Lewis,Bernard. "The Political Language of Islam", Published by University of Chicago Press, 1991. Auszug von S. 482: "Babak's Iranianizing Rebellion in Azerbaijan gave occasion for sentiments at the capital to harden against men who were sympathetic to the more explicitly Iranian tradition. Victor (837) over Babak was al-Afshin, who was the hereditary Persian ruler of a district beyond the Oxus, but also a masterful general for the caliph.
4. Mottahedeh, Roy, "The Abbassid Caliphate in Iran", Cambridge History of Iran, IV, ed. R.N. Frye, 57-89
5. Edward G. Brown, A Literary History of Persia: From the Earliest Times Until Firdawsi", New York, Scribner's, 1902.

Kaynak

• C. E. Bosworth,"Afshin" maddesi, Encyclopædia Iranica