Aktağlık

Afakiyye önderi Afak Hoca türbesi

Xibei San Ma bayrağı (önce Aktağlık (Afakiyye)'ın ve bugün Ningxia'nin sembolü)

Aktağlık (ya da Afakiyye, Uygurca: افَكِيّء, Çince: 白山派; báishānpài; anlamı: Akdağ hizbi), Doğu Türkistan'da Nakşibendi tarikatının bir kolu.

Ahmet Kazani'nin ilk hanımından olan en büyük oğlu Hoca Kalan Muhammed Emin'in (Muhammad Amīn veya Ishān-i Kalān tanılır.) oğlu Hoca Yusuf (Khoja Yūsuf, ? - 1652/53) Doğu Türkistan'a gelmiş ve onun destekçilere Aktag (Akdağ) denilmiş ve Kaşgar'da güçlüydüler. Hoca Yusuf'un oğlu Afak Hoca'nın (sonra Hoca Hidāyat Allāh denilmiş), adından Afakiyye denilmiştir. Nakşibendi tarikatının iki önemli kolundan biri olan Afakiyye Qinghay ve Kansu'da yaşayan Salarlar ve Huiler'in çok önemli katkıları olmuştur.^[1]

Afak Hoca, Karatağ'ın destekçisi olan Yarkent Hanı İsmail Han tarafından kovulunca Keşmir yoluyla Tibet'e kaçmış ve orda 5. Dalay Lama (Ngawang Lobsang Gyatso)'dan yardım istemiştir.^[2] Dalay Lama çocukluğunda yanına gelip Budist eğitimini görmüş olan Cungar İmparatoru Galdan Han (1644 - 1697)'a mektubu göndererek Afak Hoca'ya destek etmesini istemiştir. 1678'de Galdan Han, 12.000 kişilik Cungar ordusunu Afak Hoca'ya vermiş ve İsmail Han ve ailesini esir alarak İli'ye götürüp hapisetmiştir.

Aktağlık önderleri

• Ahmet Kazani ünvanı Hazrat-i-Makhdum-i-A'zam, (1461/2 - 1541/2).
• Muhammed Emin (Muhammad Amīn) ünvanı Ishān-i Kalān, (1520 - 1597/8).
• Muhammed Yusuf (1591/2 - 1653).
• Afak Hoca Khwāja Hidāyat Allāh ünvanı Hazrat Apak (? - 1694).
• Han Khwājam Yahya (1694 - 1696)
• Hasan Bugra Han (Hasan Bughra Khán) (? - 1725).
• Ahmad (~ 1713), Yahya'nın oğlu.
  • Kılıç Burhan ad-Din ünvanı Büyük Khwāja (? - 1759).
  • Khwāja Jahan Yahya ünvanı Küçük Khwāja (? - 1779).
• Qasim, Baha al-Din, Abd al-Khaliq, Muhammad Amin ünvanı Samsaq (1755 - 1809), Burhan ad-Din'nin oğulları
• Muhammad Yusuf (? - 1835), Jahangir (1790-1828) ve Baha ad-Din (1793 - 1825), Samsaq'ın oğulları
• "Yedi Hocalar" bunlar:
  • Katta Tore (1815 - 1869), Yichik Han ve Abd Allah, Muhammad Yusuf'un oğulları
  • Hakim ve Hashim Han, Katta Hanın oğulları
  • Buzrug Han, Jahangir'in oğlu
  • Vali Han (1825 - 1865) ve Evliya (Awliya), Baha ad-Din'nin oğulları
  • Tavakkul (Tawakkul), bir teyze çocuğu

Notlar

1. Encyclopedia Iranica (İngilizce)
2. Grousset, Empire of the Steppes, sayfa 527

Ayrıca bakınız

• Karatağlık