Kaşgar

Koordinatlar: 39°28′0″K 76°03′0″D / 39.466667°K 76.05°D / 39.466667; 76.05

Kaşgar
قەشقەر Qeshqer 喀什

Doğu Türkistan'da bir vaha şehri olan Kaşgar'da Iydgâh Camii.

Kaşgar'ın Sincan Uygur Özerk Bölgesideki konumu
Koordinatlar: 39°28′0″K 76°03′0″D / 39.466667°K 76.05°D / 39.466667; 76.05
Ülke Çin Halk Cumhuriyeti Çin Halk Cumhuriyeti
Özerk bölge Sincan Uygur Özerk Bölgesi
Yönetim
 - Vali
Yüzölçümü
 - Toplam 294,21 km2 (113,6 mi2)
Rakım 1.290 m (4.232 ft)
Nüfus (2003)
 - Toplam 351.874
Zaman dilimi +8 ()
 - Yaz (YSU) UTC ()
Posta kodu 844000[1]
Alan kodu 0998
İnternet sitesi: http://www.xjks.gov.cn/ (Çince)

Kaşgar ya da Ordu Kend, "hanın oturduğu şehir" demektir [2](Uygurca: قەشقەر, Qeshqer, Çince: 喀什噶尔 veya 喀什噶爾 Kāshéngáěr ya da 喀什 Kāshí) Doğu Türkistan'da Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin batısında yer alan tarihi bir vaha şehridir.

İsim kökeni

Araştırmacılar Kaşgar adını Koşkar, Köşker veya Kaşkar oymağından aldığını ileri sürerler. Köşker oymağının ata yurdu Kırgızistan'ın güneyinde, Kırgızistan-Özbekistan sınırına yakın Celal-Abad İlinde bulunan Koşkar-Ata (Кочкората) şehridir. Bir başka varsayıma göre ise Kaşgar, adını şehrin civarından sık bulunan "Kaş Taşı" veya diğer adıyla "Yeşim Taşı"ndan almıştır.

Konumu

Batısında Kaşgar Kuna Şehir İlçesi, kuzeyinde Atuş İlçesi, doğusunda Feyzivat İlçesi ve güneyinde Yengisar İlçesi ile sınırdır. Taklamakan Çölünün batısında Tanrı Dağları'nın eteklerinde yer alan Kaşgar deniz seviyesinden 1290 metre yükseklikte konumlanır.

Kasaba ve köyler

Kaşgar şehri, dört mahalle komitesi (社区居民委员会; jūmínwěiyuánhùi), dört kırsal belde (乡 xiāng) gibi yerleşim birimlerinden oluşur.

Tarih

Şehrin kuruluşu tarihi Han Hanedanlığı dönemine kadar uzanmaktadır. Şehirde ilk hüküm süren Müslüman Türk hükümdarı Karahanlılar'dan Abdülkerim Satuk Buğra Han'dır. Divânu Lügati't-Türk'de, "قشغار Kaşgar" "Doğu Türk ilinde tanınmış şehir adı." olarak tanımlanır. Kutadgu Bilik'de; "Kent: Şeher. Bu kelmeden alınaraq Qaşqar üçün "Ordu Kend" derlər. Hanın oturduğu şeher demekdir. Çünki Afrasiyab, havası gözel olduğu üçün burada otururdu".

502 - 550 yılları arasında Hunlar, 552 - 648 yılları arasında Göktürkler, 648 - 649 yılları arasında Tang Hanedanı zamanında Çinliler, tekrar 659 yılından itibaren 744 yılına kadar Göktürkler, 790 ve 791 - tahminen 842 yılları arasında Tibetler ve 1006 yılından itibaren Karahanlılar 1032 - 1210 yılları arasında Doğu Karahanlılar, Doğu Karahanlıları yıktıktan sonra Karahitaylar, daha sonra; önce 1227 - 1370 yılları arasında Çağatay Hanlığı, daha sonra 1370 - 1514 yılları arasında Doğu Çağatay Hanlığı bu bölgede egemenlik sürmüştür. Kaşgar 1399 yılında kısa bir süre de olsa Timurlular Devleti'nin idaresine girdi. Timur Ankara Savaşı'ndan sonra Anadolu'dan getirdiği Kara Tatarların bir bölümünü Kaşgar'a yerleştirdi.

Rus konsolosluğu

Yarkand Hanlığı dönemi

Doğu Türkistan'da 1514 ile 1680 yılları arasında Altışehir (Altıshahr) olarak bilinen Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu, ve Uçturfan gibi şehirleri içine alan bölgede Yarkand Hanlığı, (mamlakati Yarkand, mamlakati Moghuliya, mamlakati Saidiya) egemenlik sürmüştür.

Çin saldırıları

Kaşgar 1759'da Çin'lilerin eline geçti. Bu tarihten sonra bölgede yaşayan Müslümanlar Çin idaresine karşı mücadele başlattılar. Yakup Han (Yakub Beg Badawlat) bölgede bağımsız bir devlet kurdu ve 1872'den itibaren ülkesinde Osmanlı Sultanı Abdülaziz adına hutbe okutmaya başladı. Kaşgar, Yakup Han'ın hükümdarlığı kaynaklarında sık sık söz edilen Yettishahr ("Heptapolis") yedi şehir'den birisidir, diğerleri Hotan (Khotan), Yarkent (Yarkand), Yengihisar (Yangihisar), Aksu, Kuçar (Kucha) ve Korla'dır[3]. Yakup Han'ın ölümünden sonra Çin tekrar Kaşgar'ı ele geçirdi. Çin yönetimi 1884'te bölgede Sincan vilayetini kurdu. 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra 1955' te Sincan Uygur Özerk Bölgesi kuruldu.

19. yüzyıldan itibaren birden bire jeopolitik önem kazanan Kaşgar , Büyük Oyun adı verilen İngiltere ve Rusya arasında Orta Asya'nın kontrolü için yaşanan çekişmede bir satranç taşıdır. Bu dönemde İngiliz ve Rus ajanları Orta Asya'nın kontrolü için birbirleriyle yarıştılar ve her ikisi birer konsolosluk açtılar. Bu yarışmayı tabiki İngilizler kazandı. Şimdi her iki Konsolosluk binaları Hotel olarak kullanılmaktadır.

İklim


Kaşgar (şehir) Ortalama Veriler (Dönem 1961-1990)
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Ortalama En Yüksek °C 0.2 4.2 13.9 22.1 26.5 30.3 32.1 30.8 26.2 19.7 10.1 1.5
Ortalama En Düşük °C -10.7 -6.5 1.6 8.6 12.8 16.0 18.6 17.4 12.0 4.7 -1.9 -8.1
Ortalama Yağış miktarı (mm) 2.5 5.5 5.8 5.5 11.4 6.5 7.5 8.3 5.9 2.5 1.9 1.2
Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 0.8 1.3 1.0 0.9 1.4 1.5 1.3 1.7 1.2 0.6 0.4 0.3
Kaynak: Hong-Kong Gözlemevi
Afak Hoca türbesi
Iydgâh Camii, Kaşgar
Kaşgar, 1868

Ekonomi

İlk Çağ'dan beri Tarım havzasının ekonomik merkezi olan şehirde pamuk sanayisi gelişmiştir. Kaşgar'da pazar günü kurulan çarşı şehrin ekonomik hayatında önemli bir yer tutar. Binlerce çiftçi çevredeki verimli tarlalarda çeşitli meyve ve sebzeleri üretir. Hotan'dan getirilen ipek ve halılar, diğer el sanatlarına dayalı eşyalarla birlikte Kaşgar pazarında satılır.

Nüfus

Kaşgar'ın nüfusu 200.000'in üzerindedir. Şehrin nüfusunun büyük bir bölümünü müslümanlar oluşturur. Şehirdeki en kalabalık etnik grup Uygurlar'dır.

Tarihi ve kültürel yapılar

Çin'de 1960 yılında başlayan kültür ihtilali sırasında şehirde bulunan cami ve mescidlerin önemli bir bölümü yıkıldı. Günümüzde şehirde kültür ihtilali sırasındaki yıkımdan kurtulan 100 civarında mescid ve cami bulunmaktadır. Iydgâh Camii (艾提尕尔清真寺; Àidīgǎ'ěr qīngzhēnsì), Apak Hoca cami ve türbesi, Döng Mescidi, Kaşgarlı Mahmud türbesi ve Yusuf Has Hacib türbesi şehrin en önde gelen tarihi eserleri arasındadır. Mankent, Kaşgar yakınında bir şehrin adı; bugün haraptır.[4]

Ünlüler

Notlar

  1. Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region (İngilizce)
  2. "Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 343
  3. Svat Soucek, A History of Inner Asia sayfa 265
  4. Mankent TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı

Dış bağlantılar

Resimler

Wikimedia Commons'ta Kaşgar ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Çin Halk Cumhuriyeti Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri Başkent: Urumçi
İl düzeyi şehir, İl, Özerk il İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi Tanrı Dağı Bucağı | Saybağ Bucağı | Yenişehir Bucağı | Şuymogu Bucağı | Tudun Haba Bucağı | Tapançeng Bucağı | Mitung Bucağı | Urumçi İlçesi
Karamay Karamay Bucağı | Maydağ Bucağı | Cerenbulak Bucağı | Orku Bucağı
Turfan İli Turfan | Toksun İlçesi | Piçan İlçesi
Kumul İli Kumul (şehir) | Ara Türük İlçesi | Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli Hotan (şehir) | Hotan İlçesi | Lop İlçesi | Niya İlçesi | Guma İlçesi | Çira İlçesi | Keriye İlçesi | Karakaş İlçesi
Aksu İli Aksu (şehir) | Onsu İlçesi | Şayar İlçesi | Bay İlçesi | Avat İlçesi | Kuçar İlçesi | Kelpin İlçesi | Toksu İlçesi | Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli Kaşgar | Maralbeşi İlçesi | Poskam İlçesi | Feyzivat İlçesi | Kağılık İlçesi | Yopurğa İlçesi | Kaşgar Yenişehir İlçesi | Mekit İlçesi | Yengisar İlçesi | Yarkent İlçesi | Kaşgar Kuna Şehir İlçesi | Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli Atuş İlçesi | Akto İlçesi | Uluğçat İlçesi | Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli Korla (şehir) | Hoçing İlçesi | Lopnur İlçesi | Hoşut İlçesi | Çerçen İlçesi | Bağraş İlçesi | Bügür İlçesi | Çakılık İlçesi | Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli Sanci (şehir) | Fukang (şehir) | Guçung İlçesi | Manas İlçesi | Jimisar İlçesi | Hutubi İlçesi | Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli Bortala | Çing İlçesi | Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir Shihezi | Aral | Tomşuk | Vujyaçü

İli Kazak Özerk İli

İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı Gulca | Kuytun | Gulca İlçesi | Tekes İlçesi | Nilka İlçesi | Moğolküre İlçesi | Künes İlçesi | Korgas İlçesi | Dokuztara İlçesi | Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli Çöçek (şehir) | Usu (şehir) | Dörbiljin İlçesi | Çağantogay İlçesi | Saven İlçesi | Toli İlçesi | Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli Altay (şehir) | Çinggil İlçesi | Jeminay İlçesi | Koktokay İlçesi | Burçin İlçesi | Burultokay İlçesi | Kaba İlçesi

(Hotan, Aksai Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin Halk Cumhuriyeti ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.
This article is issued from Vikipedi - version of the 5/21/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.