Al Ana

Al Ana, Türk, Altay, Tatar, Yakut ve Moğol mitolojilerinde Kötülük Tanrıçasıdır. Hal Ana olarak da bilinir[1]. Kızıl renkli giysileri olan, kızıl saçlı bir kadındır. Kötücül ruhlar olan Albıslar kendisine bağlıdır. Çirkin, saçları dağınık, gözleri kanlı, uzun tırnaklı, uzun boylu, çok kuvvetli[2] olarak tanımlanır. Deveyle güreşebilecek kadar uzun olduğu söylenir. Bazen Albıs ile özdeş olarak düşünülür fakat aslında tüm Albısların başı ve yöneticisidir. Türk halk anlayışında de Al Ana karşılığında Al Ata şeklinde eril bir varlık bulunmaz. Fakat Moğollaradaki Gal Han (Gal Eseg “Ateş Ata”) kökensel benzerlik itibariyle Ala Ana’nın yansıması olarak düşünülebilir.

Al (Hal) Kavramı

Al (veya Hal; Azerice: Xal, Moğolca: Гал "Qal", Oyratça: Һал, Farsça: آل, Rusça: Алы) Türk halk inancında kötülüğü, yakıcılığı, şehveti, aldatmayı, hileyi, kandırmayı ifâde eden bir anlayıştır. Kökleri târih öncesi devirlere ve hattâ Türk dilinin ilk oluşum dönemlerine kadar uzanır. Slavyan (Bulgar, Makedon, Sırp) kültürlere de geçmiştir. Bu toplumlarda Ala (Hala) adıyla bağları, tarlaları mahveden yıldırımlar ve bulutlar gönderen dişi bir şeytan olarak ortaya çıkar. Al sözcüğü (aynı okunuşla) Kafkas, Fars, Kürt ve hattâ Rus halk kültüründe bile karşımıza çıkar. Ermenice’de ise Alk (Alh, Alx) biçimindedir.[3] Doğumla ilgili sorunlara sebebiyet veren bir varlıktır, tıpkı Anadolu halk inanışında olduğu gibi. Ermeni mitolojisinde sinirli bir hayâlet olarak yer alır.

Diğer dillerde

  • Türkmence: Ал veya Al
  • Azerice: Хал veya Xal
  • Lezgice: Ал
  • Gürcüce: Али
  • Tatça: Ол
  • Talişçe: Ала
  • Udince: Һал
  • Kürtçe: Alk veya Hal
  • Ermenice: Ալ veya Алы veya Алк
  • Sırpça: Ала
  • Bulgarca: Хала
  • Macedonca: Ала

Etimoloji

(Al) kökünden türemiştir. Aldatmak, kandırmak ve kızıl renk anlamlarını içerir. Moğolca kökünde ise Al-Hal benzeşmesine ilave olarak “Gal” (Ateş) anlamı da vardır.[4] Yine Moğolcada Halah fiili yakmak demektir.

Kaynakça

Dipnotlar

  1. ↑ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 33)
  2. ↑ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 230)
  3. ↑ Götter und Mythen der Kaukasischen und Iranischen Völker, Carsten Colpe, S. 89
  4. ↑ Mongolian Dictionary, Andras Rajki, ("gal")

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 6/19/2014. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.