Moğollar

Moğollar
Toplam nüfus
10 milyon
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Çin Halk Cumhuriyeti Çin 5,981,840[1]
Moğolistan Moğolistan 2,921,287[2]
Rusya Rusya 647,417[3]
Güney Kore Güney Kore 34,000[4]
Amerika Birleşik Devletleri ABD 15~18,000[5]
Kırgızistan Kırgızistan 12,000[6]
Diller
Moğolca
Din
Çoğunlukla; Budizm, Şamanizm
Azınlık olarak; İslam (Donşianlar ve Bao'anlar arasında), Hristiyanlık
Çin ve Moğolistan'da yaşayan Moğollar

Moğollar, Doğu ve Orta Asya kavimlerindendir. Asıl yurtları olan Moğolistan’ın yerli halkıdırlar.

Bugün Moğollar, Moğolistan dışında Rusya'ya bağlı; Aga Buryat Özerk Bölgesi, Ustorda Özerk Bölgesi ve Buryat Cumhuriyetinde yaşamaktadırlar. Ayrıca Çin ile Moğolistan arasında yer alan İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nin de büyük çoğunluğu Moğol'dur.

Tarihte, Asya kıtasının büyük bir kısmına sahip olup yayıldılar. Memleketlerinden çıkıp da geri dönmeyenler, diğer milletler arasında eridiler. Bugün Moğollar, sadece Çin ile Rusya arasındaki Moğolistan’da yaşarlar. Mongoloid tiptedirler. Dilleri Altay dillerinden olan Moğolcadır.

Yönetim Şekli ve Birimleri

Cengiz Han'ın teşkilâtlandırdığı Moğollarda, ahâliye ivgen, boya obop, âile ve en küçük birliklere de aymuğ ve yasun denirdi. Ordu da bu usûle göre teşkilâtlanmıştı. Ulus denilen Moğol kâbile birliklerinin hepsi asker sayılırdı. Kabîleler sefere, kendi çadırları, hayvanları ve kadınları ile bir ordu gibi giderdi. Her kabîle kendini idâre ederdi. Sanat bölükleri, idârî kumanda teşkilâtları yoktu. Silâhlarını kendileri yaparlardı. İşgâl ettikleri ülkeler, merkezî bir devletten idâre edilemeyecek kadar genişledi. Siyâsî ve idârî bakımdan tecrübesiz olan Moğollar, bu yüzden çok zor duruma düştüler. Devlet kadrosunda idâreci ve vergi toplayacak memurları yok denecek kadar azdı.

Cengiz Hanın soyundan olanlar, Çağatay Hanlığı (1227-1370), İlhanlılar (1256-1353), Altınordu (1226-1502), Şeybani Hanlığı (1500-1598) ve Kırım Hanlığı'nı kurdular. Cengiz Hanın oğulları ve torunlarının hâkimiyeti çok kısa sürdü. Abbâsî halîfeliğinin merkezi Bağdat'ı 1257'de yıktılar. Suriye dâhil Doğu Akdeniz, Batı Anadolu kıyılarına Avrupa'da Viyana şehri civârına kadar hâkim oldular. Moğolların yenilmezliğini, Mısır Memlûkleri yıktı. Hülâgu Hân'ın ordusunu, Memlûk Sultânı Kutuz ve komutanı Baybars, 1260'da Ayn Calut'ta büyük bir bozguna uğrattı. Doğu Karadeniz'deki Haçlı kralları ve Kilikya Ermenileri ile de Memlûkler Devletine karşı anlaştılar. Anadolu'da da on üçüncü asrın ortalarından sonra Moğol vâliler söz sâhibi oldu.

On dördüncü asrın başlarında Orta ve Güneybatı Asya'da İslâm ülkelerinde yaşayan Moğollar İslam dinini kabul etmeye başladılar. İlhanlı hükümdârı Gazan Hanın İslâmiyeti kabûl etmesiyle, kumandan, vezir ve askerlerinden pek çoğu müslüman oldu. İslâmiyeti kabûl eden İlhanlılar devlet adamları, bölgedeki ahâliyle kaynaşmayı sağladılar. Mâverâünnehr, Yedisu ve Doğu Türkistan'a hâkim olan Çağatay Hanlığı, on dördüncü asrın sonunda Timur İmparatorluğu'nun hâkimiyetine girdi. Güney Rusya ve Batı Sibirya’daki Cuci sülâlesinden Altın Orda'da Berke Han Müslüman oldu.

On beşinci asrın sonuna kadar bölgeye hâkim olan Altın Orda, Tîmûrlular tarafından yıkıldı. Bir kısım toprakları üzerinde Kazan Hanlığı kuruldu. Cuci sülâlesinden Şeybânî Hanlığı sülâlesinden Kırım Hanlığı, en uzun ömürlü hânedân oldu. Osmanlı Devleti'ne tâbi idiler.

On beşinci asırdan on sekizinci asrın sonuna kadar iktidârda kaldılar. Dış Moğolistan’daki Moğolistan bağımsız, Rusya'ya; İç Moğolistan'daki muhtar idâre de Çin'e bağlıdır. Moğolistan'da yaşayan Moğollar, Buda inancının Lamaizm mezhebine mensuptur. Din adamlarına “lama” adını verirler. Lamalar, tabiblik ve büyücülük de yaparlar. Din merkezleri Tibet'teki Lhasa şehri olup ikinci derecedeki dînî merkezleri Urga'dır. Moğolistan'da, putperest ve Hıristiyanların yanında, çok az da İslâm dînine mensup olanlar vardır.

Çin Halk Cumhuriyeti posta pulu

Günümüzde Moğolların yaşadığı ülkeler

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ↑ Çin'deki etnik gruplar listesi
  2. ↑ "Монголын үндэсний статистикийн хороо". National Statistical Office of Mongolia. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160126172025/http://www.en.nso.mn:80/index.php. Erişim tarihi: 23 Eylül 2016.
  3. ↑ 2,656 Moğol, 461,389 Buryat, 183,372 Kalmık (Rusya nüfus sayımı (2010))
  4. ↑ "'Korean Dream' fills Korean classrooms in Mongolia", The Chosun Ilbo, 24 Nisan 2008, September 23, 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, https://web.archive.org/web/20080923234831/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200804/200804240009.html, erişim tarihi: 23 Eylül 2016
  5. ↑ Bahrampour, Tara (3 Temmuz 2006). "Mongolians Meld Old, New In Making Arlington Home". The Washington Post. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/07/02/AR2006070200875.html. Erişim tarihi: 23 Eylül 2016.
  6. ↑ President of Mongoli Received the Kalmyk Citizens of the Kyrgyz. 2012
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/4/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.