Amr bin el-Âs
Amr bin El-Âs (Arapça: عمرو ابن العاص, d. 583 - ö. 6 Ocak 664), Arap komutan.
Kureyş'in Beni Sahm kabilesindendi. Kendisi henüz Müslüman değilken Müslümanlığı seçen eşini boşadı. Müslüman olmadan önce İslam orduları ile birkaç kez savaştı. 629'da İslam dinine girmesiyle beraber İslam devleti hiyerarşisinde hızlıca yükselen bu asker, Muhammed'in çağdaşıydı. İslam'ı seçtikten sonra İslam ordusunun en önemli komutanlarından biri oldu.
Amr, özellikle 640'da Mısır'ın Müslümanlarca fethinde yaptığı önderlikle bilinen Arap ordu komutanıdır. Mısır'a başkentlik yapacak olan Fustat'ı (bugünkü Kahire) kurdu ve Afrika kıtasında ilk cami olan Amr bin El-Âs Camii'ni bu şehrin merkezinde inşa ettirdi.
Siyasi hayatı
Amr bin el-Âs Müslüman olmadan önce ticaretle uğraşmıştır. Yaptığı ticari seyahatler sırasında Habeşistan Hükümdarı Necâşî ile dost olmuş, bundan dolayı Habeşistan’a giden Müslümanlara sığınma hakkı tanınmayıp iade edilmeleri için Kureyşliler adına elçi olarak Necâşî’ye gönderildi. Uhud ve Hendek savaşlarında Kureyş ordusunun süvari birliklerini kumanda etti. Mekke' nin fethedilmeden önce 629 yılında Müslümanlığı kabul etti. İslamiyet’i yaymak ve vergi toplamak üzere Umman' a gönderildi. Ebu Bekir döneminde Güneydoğu Filistin’i ele geçirdi. Yermük savaşına katılan Amr bin el-Âs, Ömer döneminde Filistin’i kesin olarak Raşidun Halifeliği topraklarına kattı. Daha sonra 642 yılında İskenderiye’yi teslim alarak Mısır’ın ele geçirilmesini sağladı. Bu başarılarından dolayı "Mısır fâtihi" unvanını alarak bu eyalete vali tayin edildi. Fustat (Kahire) şehrini kurdu ve burada kendi adıyla anılan camiyi inşa etti. Osman' ın halifeliği döneminde Mısır valiliğine bir süre daha devam etti. 646 yılında, Bizanslılar tarafından ele geçirilen İskenderiye’yi geri aldı. Halife Osman' la olan anlaşmazlık neticesinde 648 yılında görevinden alındı.[1]
Cephedeki başarılarının yanı sıra siyasetin de önemli şahsiyetlerindendi. Önceleri Ali'nin hilafetini desteklerken daha sonra Muaviye'ye destek verdi. Sıffin Savaşı sonrasındaki Hakem Olayı'nda Muaviye'nin hakemliğini yaptı. Ali'nin Haricilerce öldürülmesinin ardından Muaviye hilafeti ele geçirince, Muaviye tarafından 658 yılında Mısır valiliğine atandı. Bu tarihten itibaren Mısır'ı Emevilere bağlı olarak Muaviye adına yönetti.
Ölümü
Muaviye döneminde, 664 yılında 90 yaşının üzerinde iken vefat etti.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Muhammad ibn Jarir al-Tabari: Tarih ar-Rusul ve el Muluk
- (ed. Ehsan Yar-Shater çev. David Stephan Powers)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 24) (İngilizce)
- La Chronique Volume II, Mohammed le sceau des prophètes, Actes-Sud. ISBN 2-7427-3318-3 (Fransızca)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||